DÎVÂNÇE (KEMÂL)
şiirler
Kemâl, Kemâl-i Zerd, Sarıca Kemâl (d. ? - ö. 894/1488-89’ten sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Sarı Kemâl, Sarıca Kemâl ve Kemâl-i Zerd diye tanınan Kemâl’in şiirlerinin yer aldığı eseri. Dîvânçe’de 158 gazel, bir murabba ve gazel kafiyesiyle 23 beyitlik bir manzum mektup bulunmaktadır. Sarıca Kemâl, eşine az rastlanır bir şekilde 29 gazelin her mısraını Osmanlı Türkçesi alfabesindeki bir harfe karşılık gelecek şekilde başlatmış ve mısraların ilk harfleri ile kafiye veya redifi aynı harften oluşturmuştur. 

Âşıkane ve rindane şiirler kaleme alan, klasik şiirin klişe ve mecazlarını ustalıkla kullanan Kemâl’in manzumelerinde eski Anadolu Türkçesinin söyleyiş özellikleri hâkimdir. Şair, ahengi sağlarken kafiyenin çeşitli olmasına dikkat edip redif kullanmaya özen göstermiş ve rediflerini çoğunlukla Türkçe kelimelerden seçmiştir. Geleneğin imkânları dâhilinde ses ve söz sanatlarından da faydalanıp bu sanatları başarıyla kullanarak akıcı bir söyleyiş yakalamıştır. Konuşma dilinde yerleşmiş anlatım kalıplarından, ikilemelerden ve deyimlerden yararlanmak suretiyle şiirlerini çekici kılmıştır. Şiirleri nazım tekniği bakımından kusursuz olup çoğunlukla aruzun remel ve hezec bahirlerinin çeşitli kalıplarını kullanmıştır.

Kemâl’in, Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmi’ü’n-Nezâ’ir’inde (Ertek Morkoç 2003) 23; Edirneli Nazmî’nin Mecma’ü’n-Nezâ’ir’inde (Köksal 2017) 9’u zemin şiir olmak üzere 42; Pervâne Bey Mecmuası’nda (Gıynaş 2017) 10’u zemin şiir olmak üzere 44 manzumesi bulunmaktadır. Şair, en fazla Ahmed Paşa (9), Şeyhî (5) ve üçer gazelle Ahmedî, Cem Sultan, Halîlî, Necâtî, Nizâmî ile Safî’nin şiirlerini tanzir etmiştir. Kemâl’in nazirelerinin başarılı olduğunu söylemek mümkündür. Onun şiirlerine Mecma’ü’n-Nezâ’ir’e göre 72, Pervâne Bey’e göre 66 nazire yazılmıştır. Şiirlerini tanzir eden şairlerden bazıları Amrî, Andelîbî, Atâ, Bahârî, Behiştî, Celîlî, Cem Sultân, Cemâlî, Fakîrî (2), Ferîdî, Hafî, Hamîdî, Harîmî (Sultân Korkud) (2), Hasbî, Hayâlî (2), Hayretî, İlmî, İshâk Çelebi, Karaca Paşa, Kâtibî, Lâmi’î, Lutfî, Me’âlî, Mu’îdî, Muhibbî (3), Münîrî (2), Nazmî (6), Necâtî (3), Remzî, Revânî (4), Sâkî, Sebzî (3), Sehî Bey, Selîkî, Selmân, Sinânî (2), Sücûdî, Sürûrî, Şem’î (2), Şevkî, Tâli’î, Vasfî (2), Zâtî (2) ve Zihnî’dir. Kemâl'in şiirlerinin Cem Sultan, Hayretî, Muhibbî ve Zâtî gibi şairlerce tanzir edilmesi Dîvânçe’nin klasik Türk şiiri geleneğindeki yerini göstermesi bakımından önemlidir.

Eserin, Manchester Rylands Kütüphanesi, Nu. 62 ve İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Nu. TY. 759 kayıtlı olmak üzere iki nüshası bulunmaktadır. Karşılaştırmalı metni yayımlanan Dîvânçe (Walsh 1979) üzerine yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Ulutaş 1992).

Şairin biyografisi için bk. “Kemâl, Kemâl-i Zerd, Sarıca Kemâl”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kemal-kemali-zerd-sarica-kemal 


Eserden Örnekler


Gazel

Berg-i gül üzre saçar her lahza zülfün müşk-i nâb

Bu ne sünbüldür ki virür lâle-i sîrâba tâb 


Burka'ı gider yüzünden rûşen it etrâfı kim

Dâ'imâ olmaz revâ ebr içre olmak âfitâb


Bir nefes uyhu karâr itmez gelüben aynuma

Gözde kim ola hayâlün ide mi ârâm hâb


Bir gün ol serv-i revân seyr ide diyü ey sanem

Gözlerüm yollaruna urur revân her lahza âb


Bâd hüsnünün peyâmın virdi gülşende meger

Kim gül oldı gülsitân içre hacâletden gül-âb


Bahr idersem yiri göz yaşıyla olmaya aceb

Çün zülâli la'lünün oldı bana ayn-ı serâb


Bî-mey ü ma'şûk olma şimdi kim gül vaktidür

Ey Kemâl olmak dilersen sana dâ'im feth-i bâb


Gazel

Bilmezem taşdan mı virdi kalb Allâhum sana

K'âhene kâr itdi âhum itmedi mâhum sana


Her gice bülbül gibi zâr itme ey gül-rûh beni

Key sakın hayr eylemez âh-ı seher-gâhum sana


Cevr idersin her nefes bana rakîbe mihr idüp

N'eylerem ben bî-sitâre bilsem ey mâhum sana


Togrıyam dirse inanma râh-ı ışkunda rakîb

Kej dürür nûr-ı ruhun hakkı-çün ey mâhum sana


Vuslatun dârü'ş-şifâsından Kemâle kıl devâ

Kim işi ol hastenün kalmışdur Allâhum sana (Walhs 1979: 407, 413)

Kaynakça


Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Gıynaş, Kamil Ali (2017). Pervâne Bey Mecmuası. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194492/pervane-bey-mecmuasi.html [Erişim tarihi 06.08.2021]

Köksal, M. Fatih (2017). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195954/mecmaun-nezair-edirneli-nazmi.html [Erişim tarihi: 06.08.2021]

Ulutaş, İsmail (1992). Sarıca Kemal Divançesi’nin Gramatikal İndeksi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.

Walsh, John R. (1979). “The Divançe-i Kemâl-i Zerd”. Journal of Turkish Studies, Türklük Bilgisi Araştırmaları: Ali Nihad Tarlan Hatıra Sayısı, (3): 403-442.

Atıf Bilgileri


KESİK, Beyhan. "DÎVÂNÇE (KEMÂL)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divance-kemal. [Erişim Tarihi: 30 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BELÂGAT-NÂME (KEMÂL) Kemâl, Kemâl-i Zerd, Sarıca Kemâl Doç. Dr. Mehmet Ulucan
Görüntüle
2 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
3 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
4 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
5 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
6 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
7 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
8 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
9 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
11 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle