- Yazar Biyografisi (TEİS)
Selîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm - Madde Yazarı: Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:22/11/2021
[DÎVÂNÇE-İ TÜRKÎ] (SELÎMÎ)
şiirlerSelîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm (d. 871-72 , 872-73, 874-75?/1467, 1468, 1470? - ö. 8 Şevvâl 926/21 Eylül 1520)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Selîm ve Selîmî mahlasıyla şiirler yazan Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe şiirlerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulan derleme. Farsça Dîvân sahibi Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe bir divanı veya divançesi yoktur. Hatta onun Türkçe şiir kaleme alıp almadığı konusu öteden beri tartışma konusu olagelmiştir. M. Fatih Köksal, Yavuz’un Türkçe şiirlerini başta şiir mecmuaları ve cönkler olmak üzere, matbu ve gayrı matbu çeşitli kaynaklardan toplayarak yayımlamıştır (2019). Bu çalışma, Yavuz Sultan Selîm’e aidiyeti hususunda emin olunan (23 şiir), büyük ihtimalle ona ait olduğu düşünülen (5 şiir) ve Yavuz’a aidiyeti hususunda emin olunamayanlar (20) olmak üzere toplam üç başlık altında tasnif edilmiş toplam 48 adet şiirden oluşmaktadır. Kaynakları gösterilerek tenkit ve tahkik edilmek suretiyle neşredilen bu şiirlerin 20’si müfred veya matla tarzında müstakil beyitler hâlindedir. Bunun dışında 13 gazel, 7 kıt’a veya nazm, 3 murabba, 2 müseddes, 2 muhammes, 1 müstezad vardır. Bu az sayıda şiirinde oldukça farklı aruz kalıplarını kullanan Yavuz’un en çok tercih ettiği aruz kalıbı 18 şiirle fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün’dür. Bunu 11 şiirle mefâîlün mefâîlün mefâîlün mefâîlün takip eder.
Selîmî’nin elimizdeki Türkçe şiirleri Farsça şiirlerine göre çok azdır. Buna rağmen onun, Türkçe şiirlerinde hayatın daha çok içinde olduğu söylenebilir. O, Farsça şiirlerinde bize kendi hayatı ve çevresiyle ilgili somut işaretler vermekte ketum davranırken az sayıdaki Türkçe şiirinde hem “Şah” Selîm’i hem “insan” Selîm'i daha bariz görürüz. Selîmî, tespit edilen az sayıda Türkçe şiirinde bile başta Osmanlı şehirleri olmak üzere Türk-İslâm dünyasının belli başlı merkezlerini anmış, onları birer benzetmelik olarak kullanarak bir hükümdar bakışıyla ülke topraklarına olan sevgi ve bağlılığını göstermiştir. Selîm’in Türkçe şiirlerinin dikkat çeken özelliklerinden biri de eski “Nevâyî dili”inde şiir söylemesidir. Nitekim Latîfî de onun “ekser-i evkâtını Dîvân-ı Nevâyî’yi tetebbu ile” geçirdiğini söylemiştir (Canım 2000: 150). Şiirleri arasında bu türden bir gazel ile iki müstakil beyit vardır.
Yavuz Sultan Selîm’in gerek Farsça gerekse Türkçe şiirlerine bakıldığında üç tarz söyleyiş ve dolayısıyla üç Selîmî’den söz edilebilir. Bunlar “âşıkane şiirler, “sufiyane/dervişane şiirler” ve “şâhane şiirler”dir. Şiirlerinde, gündelik hayatta kendisine “Yavuz” unvanını verdiren şeditliğinin aksine Selîm mahlasına münasip tavırdadır ve pek az şiirinde onu “Yavuz” görürüz. Sevginin ve sevgilinin karşısında boynu bükük bir köle edasında olan Selîmî yer yer hükümdarlığını hissettiren “şâhane” şiirler de kaleme almakla birlikte onun şiirinin sıklet merkezini âşıkane şiirler teşkil eder. Meşhur kıt’asındaki “Şîrler pençe-i kahrumdan olurken lerzân / Beni bir gözleri âhûya zebûn itdi felek” mısraları; ilki “Şâh Selîm”i, ikincisi “âşık Selîm”i olmak üzere iki tavrı bir arada ifade etmesi bakımından ilginçtir.
Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe şiirlerinden bazıları M. Hüsrev Subaşı tarafından derlenerek öğretim üyeliği tezi hazırlanmış (1982), M. Fatih Köksal ise yeni şiir ilâveleri ve farklı tespit ve değerlendirmelerle makale olarak yayımlamıştır (2019).
Şairin biyografisi için bk. “Selîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/selimi-yavuz-sultan-selim-sultan
Eserden Örnekler
Murabba
Gözlerün fitnede ebrû ile enbâz mı ki
Dil asılmaga iver zülfüne cânbâz mı ki
Bize kahr eyledügün lutfuna âgâz mı ki
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki
Dili sayd itmede âlem bilür üstâdlıgun
Key sakın âleme yayılmaga bî-dâdlıgun
Bilmezem sırrı nedür bilmiş iken yâdlıgun
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki
Dil nedür nesne mi var aşk odına yakmadugun
Aşk zencîrine gerden mi kodun takmadugun
Bizi görüp yüzüni döndürüben bakmadugun
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki
Kasd ider hûnî gözün hançer ile cânumuza
Bî-güneh girme bizüm pâdişehüm kanumuza
Bizden i'râz idüben gelmedügün yanumuza
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki
Bu Selîmî kuluna cevri revân eyledügün
Bunca sıdkun reh-i aşkunda yalan eyledügün
Yüzüni gösterüben yine nihân eyledügün
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki
Gazel
İki kaşun kibi bir turfe ya yok
Kılur sin rahm bu könglüme yâ yok
Cihânda gerçi yüz bin fitneler bar
Firâkun dik velî ayn-ı belâ yok
Nigârâ haste könglümün hakıda
Cefâ kem kılma bârî ger vefâ yok
Könülni kimge baglay çün cihânda
Senün tek közler içre dil-rübâ yok
Eger sen hüsn ilinün hanıdur sin
Selîmî kibi dagı bir gedâ yok (Köksal 2019: 285, 288)
Kaynakça
Canım, Rıdvan (2000). Latîfî - Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme – Metin). Ankara: AKM Yay.
Köksal, M. Fatih (2019). “Yavuz Sultan Selîm'in Türkçe Şiirleri”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (40): 267-326.
Subaşı, M. Hüsrev (1982). Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe Şiirleri ve Bunlara Yazılan Nazireler. Öğretim Üyeliği Tezi. İstanbul: İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (SELÎMÎ) | Selîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm | Araş. Gör. Beyza Terzi Sarı Araş. Gör. Seda Kurt |
Görüntüle | ||
2 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
3 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
4 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
5 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
11 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |