[DÎVÂNÇE-İ TÜRKÎ] (SELÎMÎ)
şiirler
Selîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm (d. 871-72 , 872-73, 874-75?/1467, 1468, 1470? - ö. 8 Şevvâl 926/21 Eylül 1520)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Selîm ve Selîmî mahlasıyla şiirler yazan Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe şiirlerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulan derleme. Farsça Dîvân sahibi Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe bir divanı veya divançesi yoktur. Hatta onun Türkçe şiir kaleme alıp almadığı konusu öteden beri tartışma konusu olagelmiştir. M. Fatih Köksal, Yavuz’un Türkçe şiirlerini başta şiir mecmuaları ve cönkler olmak üzere, matbu ve gayrı matbu çeşitli kaynaklardan toplayarak yayımlamıştır (2019). Bu çalışma, Yavuz Sultan Selîm’e aidiyeti hususunda emin olunan (23 şiir), büyük ihtimalle ona ait olduğu düşünülen (5 şiir) ve Yavuz’a aidiyeti hususunda emin olunamayanlar (20) olmak üzere toplam üç başlık altında tasnif edilmiş toplam 48 adet şiirden oluşmaktadır. Kaynakları gösterilerek tenkit ve tahkik edilmek suretiyle neşredilen bu şiirlerin 20’si müfred veya matla tarzında müstakil beyitler hâlindedir. Bunun dışında 13 gazel, 7 kıt’a veya nazm, 3 murabba, 2 müseddes, 2 muhammes, 1 müstezad vardır. Bu az sayıda şiirinde oldukça farklı aruz kalıplarını kullanan Yavuz’un en çok tercih ettiği aruz kalıbı 18 şiirle fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün’dür. Bunu 11 şiirle mefâîlün mefâîlün mefâîlün mefâîlün takip eder.

Selîmî’nin elimizdeki Türkçe şiirleri Farsça şiirlerine göre çok azdır. Buna rağmen onun, Türkçe şiirlerinde hayatın daha çok içinde olduğu söylenebilir. O, Farsça şiirlerinde bize kendi hayatı ve çevresiyle ilgili somut işaretler vermekte ketum davranırken az sayıdaki Türkçe şiirinde hem “Şah” Selîm’i hem “insan” Selîm'i daha bariz görürüz. Selîmî, tespit edilen az sayıda Türkçe şiirinde bile başta Osmanlı şehirleri olmak üzere Türk-İslâm dünyasının belli başlı merkezlerini anmış, onları birer benzetmelik olarak kullanarak bir hükümdar bakışıyla ülke topraklarına olan sevgi ve bağlılığını göstermiştir. Selîm’in Türkçe şiirlerinin dikkat çeken özelliklerinden biri de eski “Nevâyî dili”inde şiir söylemesidir. Nitekim Latîfî de onun “ekser-i evkâtını Dîvân-ı Nevâyî’yi tetebbu ile” geçirdiğini söylemiştir (Canım 2000: 150). Şiirleri arasında bu türden bir gazel ile iki müstakil beyit vardır.

Yavuz Sultan Selîm’in gerek Farsça gerekse Türkçe şiirlerine bakıldığında üç tarz söyleyiş ve dolayısıyla üç Selîmî’den söz edilebilir. Bunlar “âşıkane şiirler, “sufiyane/dervişane şiirler” ve “şâhane şiirler”dir. Şiirlerinde, gündelik hayatta kendisine “Yavuz” unvanını verdiren şeditliğinin aksine Selîm mahlasına münasip tavırdadır ve pek az şiirinde onu “Yavuz” görürüz. Sevginin ve sevgilinin karşısında boynu bükük bir köle edasında olan Selîmî yer yer hükümdarlığını hissettiren “şâhane” şiirler de kaleme almakla birlikte onun şiirinin sıklet merkezini âşıkane şiirler teşkil eder. Meşhur kıt’asındaki “Şîrler pençe-i kahrumdan olurken lerzân / Beni bir gözleri âhûya zebûn itdi felek” mısraları; ilki “Şâh Selîm”i, ikincisi “âşık Selîm”i olmak üzere iki tavrı bir arada ifade etmesi bakımından ilginçtir.

Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe şiirlerinden bazıları M. Hüsrev Subaşı tarafından derlenerek öğretim üyeliği tezi hazırlanmış (1982), M. Fatih Köksal ise yeni şiir ilâveleri ve farklı tespit ve değerlendirmelerle makale olarak yayımlamıştır (2019). 

Şairin biyografisi için bk. “Selîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/selimi-yavuz-sultan-selim-sultan 

Eserden Örnekler


Murabba

Gözlerün fitnede ebrû ile enbâz mı ki
Dil asılmaga iver zülfüne cânbâz mı ki
Bize kahr eyledügün lutfuna âgâz mı ki
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki


Dili sayd itmede âlem bilür üstâdlıgun
Key sakın âleme yayılmaga bî-dâdlıgun
Bilmezem sırrı nedür bilmiş iken yâdlıgun
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki


Dil nedür nesne mi var aşk odına yakmadugun
Aşk zencîrine gerden mi kodun takmadugun
Bizi görüp yüzüni döndürüben bakmadugun
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki


Kasd ider hûnî gözün hançer ile cânumuza
Bî-güneh girme bizüm pâdişehüm kanumuza
Bizden i'râz idüben gelmedügün yanumuza
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki


Bu Selîmî kuluna cevri revân eyledügün
Bunca sıdkun reh-i aşkunda yalan eyledügün
Yüzüni gösterüben yine nihân eyledügün
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki 


Gazel

İki kaşun kibi bir turfe ya yok
Kılur sin rahm bu könglüme yâ yok


Cihânda gerçi yüz bin fitneler bar
Firâkun dik velî ayn-ı belâ yok


Nigârâ haste könglümün hakıda
Cefâ kem kılma bârî ger vefâ yok


Könülni kimge baglay çün cihânda
Senün tek közler içre dil-rübâ yok


Eger sen hüsn ilinün hanıdur sin
Selîmî kibi dagı bir gedâ yok (Köksal 2019: 285, 288)

Kaynakça


Canım, Rıdvan (2000). Latîfî - Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme – Metin). Ankara: AKM Yay.

Köksal, M. Fatih (2019). “Yavuz Sultan Selîm'in Türkçe Şiirleri”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (40): 267-326.

Subaşı, M. Hüsrev (1982). Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe Şiirleri ve Bunlara Yazılan Nazireler. Öğretim Üyeliği Tezi. İstanbul: İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü.

Atıf Bilgileri


Köksal, Mehmet Fatih. "[DÎVÂNÇE-İ TÜRKÎ] (SELÎMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divance-i-turki-selimi. [Erişim Tarihi: 29 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (SELÎMÎ) Selîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm Araş. Gör. Beyza Terzi Sarı
Araş. Gör. Seda Kurt
Görüntüle
2 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
3 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
4 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
5 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
6 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
7 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
8 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
9 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
11 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle