[DÎVÂNÇE] (FÂ'İZ)
şiirler
Fâ'iz, Abdülkâdir Fâ'iz Tâlebânî (d. 1250/1834 - ö. 1315/1897)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Fâ’iz mahlaslı Kerküklü mutasavvıf şair Abdülkâdir Fâ'iz Tâlebânî’nin kendi tedvin ettiği bir divanı yoktur. Bir divançe oluşturacak hacimdeki şiirleri, Kerküklü araştırmacı Atâ Terzibaşı’nın 2008 yılında 4 cilt olarak eski harflerle kaleme aldığı, Kerküklü Fâ'iz, Çevresi, Yaşamı, Tasavvufi ve Edebi Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları adlı eserinde yer almaktadır. Bu eserde bulunmayan tek şiiri, Suphi Saatçi tarafından 20. yüzyıl şairi Erbilli Ataullâh Ağa’nın tertip ettiği yazma şiir mecmuasında tespit edilmiş ve “Kerküklü Fâiz ve Yayımlanmamış Bir Kasidesi” (2019) adlı makalede yayımlanmışır. Şairin elimizdeki şiirleri 8 kaside, 11 gazel, 1 kıta, 1 hoyrat, 1 matladan ibarettir. Kasidelerden dördü Sâfî adlı bir şairle yaptıkları müşaare için yazılmıştır.

Irak’ta Türkmen sahasının Fuzûlî’den sonra en büyük edebi şahsiyeti (Terzibaşı 2008 C.1: 3) olarak görülen Kerküklü Fâ’iz şiirlerini Osmanlı Türkçesi ile kaleme almakla beraber yerli halkın söyleyiş ve deyişlerine önemli ölçüde yer vermiştir. İlahi aşkın konu edildiği şiirlerinde bile yaşadığı dönemin ve çevrenin realitesi içinde yer alan, yerele mahsus yaşayış biçimleri,  adetler, aletler, yeme- içme, giyim-kuşam, musiki ve oyunlara dair kültürel malzemelere çokça rastlanmaktadır.

Şair biyografisi için bk. “Fâ'iz, Abdülkâdir Fâ'iz Tâlebânî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/faiz-abdulkadir-faiz-talebani 

Eserden Örnekler


Gazel

Üç adım oynar ol meh tüngülür sahrâda ceyrân tek

Eder bâzî fezâ-yı sebzde kebk-i hırâmân tek


Perîveş gayb olur tâ kefş-i evvel kefş-i sânîden

Görünmez çâpügünden gülle-i can-sûz-ı şeşhân tek


Koyardım çeşmimi kefşe bedel ammâ nezâketden

Bilirdim pâyine kirpik batar hâr-ı mugaylân tek


Göze tüngülmede çamranmış olan sâk-ı berrâkı

Fürûg-ı sür‘atinden görünür bir berk-i rahşân tek


Üç adımda ne pek çâpükdür isterse bir adımda

Erişir şarkdan garba o meh mihr-i dırahşân tek


Kenâr-ı çâyı bâzîgâh edip gelmez bizim suya

Bulanmış göz bulağı Hâssa bu gamdan olur kan tek


Begim beglerbeği tek saff-ı beglerde nümâyândır

Emîrim görünür mîrân içinde mîr-i mîrân tek


O bâzîgâhda hep ceyş-i hûbân saf çekip ammâ

Livâ-yı kaddile peydâdır ol meh safda sultân tek


Döner yorulmadan tâb-ı hevâdan âteşe rengi

Akar hâke düşer ter ‘ârızından âb-ı hayvân tek


Yel esdi etme bâzî korkulur kim cünbiş-i yelden

Nezâketten kırılsın mû-miyânın şâh-ı reyhân tek


Yüz adım tîg-i fikrim sebkat etmiş Fâ’izâ senden

Üç adımda güzeller zümresinden pây-ı hûbân tek  (Terzibaşı 2008 C. 3: 33).


Gazel

Menim mânend-i def tâ postum içre üstühânım var

Elinden ey mugannî-beççe her sâ‘at figânım var


Fedâ-yı çeşm-i bîmârın hınâ-yı pây-ı nâzındır

Eger bir nâ-tüvân cânım ü ger bir katre kanım var


Temâşâgâh-ı merdümdür ayak bas merdüm-i çeşme

Gel ey rûh-ı revânım gör ne hoş âb-ı revânım var


Zekan sîbiyle şeftâlû-yı leb der-rûz u şeb ağlar

Çocuk huylu dil adlu sînede bir nâ-tüvânım var


Sabâ şeşhâne tâbûrunda benden söyle ol şûha

Nişân-ı gülleye lâyık hele çok üstühânım var


Nişândır dil tüfengin nârına zahmın nümâyândır

Gam âlâyında sâhib-rütbeyim Fâ’iz nişânım var (Terzibaşı 2008 C. 3: 51).

Kaynakça


Akçay, Gülçiçek (2021). “Kerküklü Fâ’iz’in Şiirlerinde Yerellik ve Yerel Unsurlar”. İstanbul Kültür Üniversitesi, Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Yerlilik Bilim Şöleni, 24-25 Nisan 2021.

Güngör, Fırat (2021). Ata Terzibaşı’nın Kerküklü Fâiz Çevresi, Yaşamı, Tasavvufi ve Edebi Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları Cilt 1-2-3-4. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.

Öbek, Ali İhsan (2012). "Klasik Türkmen (Kerkük) Şairleri Üzerine". Kardaşlık, 53: 27-31.

Öbek, Ali İhsan (2005). Klasik Türk Edebiyatında Müşâare. İstanbul: Kerkük Vakfı Yayınları.

Öbek, Ali İhsan, A. Taşralı (2013). Atâ Terzibaşı - Kerkük Şairleri, I. İstanbul: Ötüken Yay.

Saatçi, Suphi (2019). "Kerküklü Fâiz ve Yayımlanmamış Bir Kasidesi". Kardaşlık, 23: 18-23.

Terzibaşı, Ata (1968). "Kerkük Şairlerinden Fâ'iz'in Sanatı". Kardaşlık. 7: 16-17.

Terzibaşı, Ata (2008). Kerküklü Fâ'iz Çevresi, Yaşamı, Tasavvufi ve Edebi Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları. Kerkük.

Yapıcı, Uğurtan (2014). "Atâullah Ağa ve Şiir Mecmuası". Irak Coğrafyasında Türk Varlığı ve Kültürü Sempozyumu 2012. Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları. 265-377. 

Atıf Bilgileri


Akçay, Gülçiçek. "[DÎVÂNÇE] (FÂ'İZ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divance-fa-iz-tees-2. [Erişim Tarihi: 22 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DİVAN/GAZELİYAT (BASÎRÎ) Basîrî, Halîl Efendi Araş. Gör. Bünyamin Tetik
Görüntüle
2 RAVZATÜ’Ş-ŞU’ARÂ (HÂVÎ) Hâvî, Resûl Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
3 TÂRÎH-İ DEVHATÜ’L-VÜZERÂ VE ZEYL-İ GÜLŞEN-İ HULEFÂ (HÂVÎ) Hâvî, Resûl Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
4 MECMÛ’A (KÂBİL) Kâbil, Muhittîn Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 DÎVÂN (KÂSIMÎ) Kâsımî, Kerküklü Doç. Dr. Gülçiçek Akçay
Görüntüle
6 DİVANÇE (MEHMED MİHRÎ) Mehmed Mihrî, Kerküklü Doç. Dr. Gülçiçek Akçay
Görüntüle
7 KITLIK KASİDESİ (NAKŞÎ) Nakşî, Abdülkâdir d. ?/? - ö. 1296/1878-79'dan sonra) Doç. Dr. Nagehan Uçan Eke
Görüntüle
8 HİCİV-NAME (NÂMÎ) Nâmî, Molla Abdullah Efendi Doç. Dr. Gülçiçek Akçay
Görüntüle
9 DÎVÂN (OSMÂNÎ) Osmânî, Osmân Ağa Doç. Dr. Gülçiçek Akçay
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ÖRFÎ) Örfî, Seyyid Mahmûd Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle