Son dönem Osmanlı vakanüvislerinden Ahmed Lütfî Efendi’nin Dîvânçe-i Vak’anüvîs Ahmed Lütfî adıyla basılmış eseri.  1 kaside, 17 kıt’a, 40 kıt'a-i kebîre, 12 nazm, 33 gazel, 1 rubai, 8 murabba (3’ü şarkı), 3 muhammes (1’i şarkı), 1 tahmis, 1 taştir, 1 küçük mesnevi, 21 müfred, 1 matla ve 6 tarih mısraı bulunmaktadır. Dîvânçe'de bu nazım şekilleri dışında tarih manzumelerine arîza olarak kaleme alınmış 3 kısa nesir parçası ve 3 adet de tarih ibaresi yer almaktadır. Belirli bir tertip gözetilmeden düzenlenen Dîvânçe'de çeşitli formlarda yazılmış münacat, na’t, medhiye, cülûsiyye, ıydiyye, lügaz gibi nazım türleriyle oluşturulmuş manzumeler karışık bir şekilde sıralanmıştır.

Şairliğinden ziyade tarihçiliğiyle tanınan Ahmed Lütfî, tarihçi kimliğini Dîvânçe'sine de yansıtarak çok sayıda tarih manzumesi kaleme almıştır. Kullandığı nazım şekillerinin çoğuyla tarih manzumesi yazan şair hemen her tarih çeşidiyle tarih düşürmüştür. Dîvânçe'de bölümler hâlinde tarih düşürülerek yazılmış mensur kısımlar da bulunmaktadır. Cülûslar, yeni yıl tebrikleri, ramazan, bayram, berat ve miraç geceleri, imar faaliyetleri, savaş, fetih, paye alma, doğum, vefat gibi bulduğu her vesileyle tarih düşüren Ahmed Lütfî’nin eserinde döneminin pek çok gelişmesi takip edilebilirse de şiirlerin çoğu başta padişah -özellikle II. Abdülhamid- olmak üzere devlet ve tarikat büyüklerini övmeye hasredildiğinden Dîvânçe'de gündelik hayat ve toplumsal yaşantıyla ilgili fazla ayrıntı yer almaz. Dîvânçe'nin muhteva açısından dikkati çeken bir özelliği de din ve tasavvufun hâkimiyetidir. Dinî-tasavvufi terim ve kavramlar daha çok eserin baş kısmındaki münacat, na’t, medhiyeler ile gazeliyyât bölümünde yer almaktadır. Şair tasavvufi düşüncelerini daha ayrıntılı olarak gazeliyyât bölümünde hikemî bir üslupla dile getirmiştir. Mevlânâ ve Mevleviliğin önemli bir yer teşkil ettiği bu şiirlerde sükût, sohbet, semâ, çile gibi tarikat adabı ve esaslarıyla ilgili hususların yanı sıra tasavvuf erbabında olması gereken özellikler de sıralanmıştır.

Divançe içerisinde gazeller, sayıca az olmakla birlikte, en güzel söyleyişlerin yakalandığı şiirlerdir. Sade bir dille kaleme alınan gazellerde güzel ve oldukça akıcı ifadelerin olduğu söylenebilir. Hikemî üslup dışında âşıkane ve rindane tarzda da manzumeleri bulunan şairin şiirlerinde ince hayaller ve derin manalara pek rastlanmaz. Genel olarak sade bir dil kullanan Ahmed Lütfî fazla olmamakla birlikte atasözü ve deyimleri de yer vermiştir. Ayrıca eserde Arapça ve Farsça ile yazılmış manzume ve beyitler ile Türkçe-Arapça mülemma bir gazel de bulunmaktadır.

Dîvânçe 1302/1884 yılında İstanbul Mahmud Bey Matbaası’nda basılmıştır. Yüz sayfa olan eserin yazma nüshası bulunmayıp eser yurt içi ve yurt dışında pek çok kütüphanede kayıtlıdır. Esere dair  bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Düzlü 2008). Abdulmuttalip İpek biri Divânçe olmak üzere Ahmed Lütfî’nin iki eserini içine alan bir kitap çalışması yapmıştır (2021).

Şairin biyografisi için bk. “Ahmed Lütfî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-lutfi-efendi