DÎVÂNÇE (ÂBİD)
şiirler
Âbid, Zeynelâbidîn (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Âbid'in şiirlerinin yer aldığı eseri. Küçük bir eser olan Dîvânçe, münacat ve na’t bölümleriyle başlayıp murabba ile devam eder. 2 münacat ve 3 na’t, 3 muhammes, 3 müseddes, mersiye, sitayiş-i cenab-ı Mevlevî, sitayiş-i Hacı Bektâşî Velî, sitayiş-i Nakşibendî, terkib-bend, terci-bend, taziye-yi beyt-i meşhur, tahmis, tevarih, sonra 131 gazel, kıt’a, niyaz, şarkı, lügazla eser tamamlanır.

Âbid, Dîvânçe'sinde Sultan Abdulazîz’in cülusuna (1277/1861) tarih düşürmüştür. Eserde düşürdüğü son tarih 1290/1874’tür. Dîvânçe’sinin incelenmesiyle onun eğitimi ve bildiği diller hakkında fikir edinilebilmektedir. Şiirlerde zaman zaman ayet ve hadis-i şeriflerden iktibaslar kullanması onun İslami hususlardaki vukûfiyetini kanıtlamaktadır. Şiirlerinde geçen Arapça ve Farsça ibarelerden de onun Arapça ve Farsçayı yeterli derecede bildiği görüşü ileri sürülebilir.

Âbid Efendi’nin, şiirlerinde tasavvufi konulara ağırlık verdiği dikkat çeken bir hususiyettir. Dîvânçe’sinde özellikle Hz. Peygamber ve Hz. Ali’yi anlattığı pek çok şiir yer almaktadır. Ayrıca Kerbelâ’dan, evlâd-ı Alî’den, Alî’nin kılıcı zülfikardan bahsetmiş, Hacı Bektâş-ı Velî’yi dile getirmiştir. Şairin Balkanlarda yaygın olan Bektâşîliğin etkisinde kaldığını şiirlerinde görmekteyiz. Tarikat büyüklerinin çoğundan söz etmiş, bunlara duyduğu sevgi ve bağlılığı şiirleriyle göstermiştir. Nakşî, Bektâşî ve Melâmîlerden olduğunu, Râfızîliği reddettiğini ifade etmiştir. Ayrıca tarihî ve efsanevi kişiler (Nemrud, Karun, Yezid, Hafız-ı Şirazi, Bihzâd, Feridun ve Nergis gibi) ile şehirleri (Acem, Hayber, Kerbela, Mısır, Üsküp, Yenişehir gibi) şiirlerine konu etmiştir. Hece ölçüsü ile kaleme aldığı şiirlerinde sade bir dil kullanıp yer yer halk ifadelerine yer vermiştir. Bazı şiirlerinde ise aruz veznine uymayan beyitler göze çarpmaktadır. Âbid Efendi, Nef’î’nin “sözüm” redifli kasidesine de nazire kaleme almıştır.

Âbid’in Dîvânçe'si, 1865 yılında telif edilmiş olup toplam 84 varaktır. Eserin bilinen tek nüshası Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Nu. 15979’da bulunmaktadır. Dîvânçe'nin söz konusu bu nüshası üzerinde Fatma Nur Gülen tarafından yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2011).

Şairin biyografisi için bk. “Âbid, Zeynelâbidîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abid-zeynelabidin 


Eserden Örnekler


TAHMÎS

Bârgâh-ı Mustâfanın bir gedâ der-bânıyım

Hânedân-ı ehl-i beytin bende-i fermânıyım

Pür-elemle cân sûz-ı Kerbelâ nâlânıyım

Âl-i evlâd-ı Alínin kuluyum kurbânıyım

Kavm-i bedbaht-ı Yezîdin bir ulu la’ânıyım


Vâsıl olmadı kimesne sıdk-ı pâk-i Ahmede

Kademiyle vardılar hep sıdk-ı pâk-i Ahmede

Eylerim cümle fedâ hep aşk-ı pâk-i Ahmede

Hep tevellâdır zuhûrum ırk-ı pâk-i Ahmede

Hâricîyedir teberrâm Zülfikârın kânîyim


Adl-i Fârûk sıdk-ı Sıddîk ile gârın sırrıyım

Hilm-i Osmân ‘ilm-i Haydar-i kâr-zârın sırrıyım

Kim Havâric çün urulan seyf-i nârın sırrıyım

Râfizî merdûdumuzdur çâr-yârin sırrıyım

Münkirin cânına tîğim mü´minin îmânıyım


Cürm-i zulmet içreyim lîk gitmezem ıraga men

Hubb-ı evlâd-ı ‘Alîden bulmuşum şu’â’ı men

Eylerim la’net Yezîd-i bî-hayâ kelâğa men

Âl-i evlâda mürüvvet etmeyen har-zâğa men

Eylerim bin bin teberrâ Kerbelâ mihmânıyım


Hâk-pây-ı Murtazâya olmayan her demde kul

Ál-i evlâd-ı resûlü sevmeyen olsun melûl

Dedi şâh-ı sırr-ı esrâ bunlara bendendir ol

Anların siz dü-cihânı verseler etmem kabûl

Men gedâ-yı hânedânım Mısr-ı dil sultânıyım


Mâcerâ-yı Kerbelâyı kevne izhâr kılalı

Sırr-ı hikmet bu musîbetle gönüller dileli

Mâtem-i şâh-ı şehîd dilden sürûru sileli

Hubb-ı nesl-i seyyidîn îmân idügin bileli

Mecma’u´l-Bahreyn-i vahdet sâhil ü ummânıyım


Gerçi kim haddim degil bu nutkı tahmîs ey emîr

Hadd-i bî-pâyân-ı aşkım zor edip ey hoş-zamîr

Hanedân-ı ehl-i beyte bendedir Âbid hakîr

Men garîbim hem za’îfim Hâşimîyim hem fakîr

Ehl-i fakrın ahkarıyım ceyş-i bâtın hânıyım (Gülen 2011:102-103).

Kaynakça


Gülen, Fatma Nur (2011). Âbid Efendi’nin Dîvânçe’si (İnceleme-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.

Kahya, Hayrullah (2015). ÂBİD, Zeynelâbidîn, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abid-zeynelabidin, erişim: 04/03/ 2022.

Atıf Bilgileri


KALYON, ABUZER. "DÎVÂNÇE (ÂBİD)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divance-abid. [Erişim Tarihi: 08 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SİRÂC-I GAYB (ÂBİD) Âbid, Zeynelâbidîn Dr. Öğr. Üyesi Musa Tozlu
Görüntüle
2 KİSÂ-NÂME (ÂBİD) Âbid, Zeynelâbidîn Prof. Dr. Ozlem Ercan
Görüntüle
3 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
4 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
6 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
7 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
8 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
9 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
12 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle