- Yazar Biyografisi (TEİS)
Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde - Madde Yazarı: Tuba Durmuş
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:30/03/2022
DÎVÂN (YAHYÂ BEY)
şiirlerYahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde (d. ?/? - ö. 990/1582)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Taşlıcalı Yahyâ’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Yahyâ Bey, divanını en az üç kez tertip etmiş, her defasında ilave ve çıkarmalarla önemli değişiklikler yapmıştır. Gelibolulu Âlî, şairin divanını ölmeden önce tertip ettiğini ve dibacesini oğlu Âdem Çelebi vasıtasıyla düzeltilmek üzere kendisine gönderdiğini belirtmektedir (İsen 1994: 287). Âlî’nin aynı bilgide şairin 1575-76 yıllarında hayatta olduğunu belirtmesi divanın son tertibinin de bu tarihlerden sonra olduğunu düşündürmektedir.
Mürettep özellik gösteren Dîvân'da 34 kaside, 5 tercî-bend, 4 terkib-bend, 1 ta’şir, 4 mu’aşşer, 3 müseddes, 3 muhammes, 25 murabba, 3 tarih, 1 müstezat, 515 gazel ve 20 kıta bulunmaktadır. İstanbul ve Edirne şehrengizleri de divanın içinde yer almaktadır.
Dîvân'daki kasidelerin 14’ü Kanuni Sultan Süleyman’a ve 2’si Sultan II. Selim’e sunulmuştur. Şair diğer kasidelerini dönemin önemli devlet görevlileri olan vezir İbrahim Paşa, Ebussuud Efendi, Fenârî-zâde Muhyiddin Çelebi, Kemalpaşa-zâde, Defterdar İskender Çelebi, Sadrazam Semiz Ali Paşa, Celâl-zâde Nişancı Bey ve Güzelce Kasım Paşa için kaleme almıştır. Bu isimlerden başka Yahyâ Bey’in sonradan Şehzade Mustafa’nın öldürülmesinde rolü olduğu gerekçesiyle şiirlerinde ağır şekilde eleştirdiği dönemin sadrazamı Rüstem Paşa için de divanında kaleme aldığı övgü içerikli 4 kasidesi vardır.
Taşlıcalı Yahyâ’nın bilhassa kasideleri dikkat çekicidir. Bunların teşbîb bölümlerinden itibaren hemen her beyitte bir kahraman şairin, bir Osmanlı gazisinin coşkun heyecanı akıcı bir üslûp ve gür bir sesle yer almaktadır. Geleneksel kaside yapısına göre uzun tutulmuş olan teşbîblerde yer alan bazı tasvirlerdeki orijinallik, soyut-somut tezadını pek çok yerde başarılı biçimde kullanması ve konu farklılığında gösterilen titizlik Yahyâ Bey’i çağdaşlarından ayıran özelliklerindendir. Şairin gençlik yıllarında yazdığı gazeller âşıkane iken Uryânî Mehmed Dede’ye bağlandıktan sonra yazdıkları daha ziyade dinî-tasavvufî ve rindâne mahiyettedir. Taşlıcalı Yahyâ, kaside ve gazellerinin yanı sıra musammatları ve şehrengizleriyle de dikkat çekmiştir. Kıtalarının bir kısmı hiciv türünde yazılmış olup başta Hayâlî Bey olmak üzere Kandî, Rahmî, Sırrî gibi döneminin bazı şairlerine yönelttiği eleştirilerini yansıtmaktadır (Kaya 2011: 157). Asker kökenli bir şair olmasının da etkisiyle üslubu sadedir.
Mehmed Çavuşoğlu, mevcut on üç nüshanın altısı nüsha üzerinden Dîvân'ı yayıma hazırlamıştır (1977). Eser üzerine daha sonra bazı mecmualardan yeni eserler ekleyerek bir doktora çalışması yapılmıştır (Bozyiğit 2021).
Şairin biyografisi için bk. "Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yahya-bey-dukaginzade
Eserden Örnekler
Mecnûn-ı ışkı lâle gibi taga saldılar
Hem taga hem benefşe gibi bâga saldılar
Başlandı çünki kasr-ı mahabbet yapılmaga
Ferhâdı taşa Husrevi topraga saldılar
Kayd-ı gam-ı cihândan alup dest-i ışk ile
Şehbâz-ı rûh-ı âşıkı uçmaga saldılar
Cânânı kalb-i âşıka sôfîyi Kâbeye
Kimin yakına kimini uzaga saldılar
Müstagrak itdi gözyaşı Yahyâyı nâgehân
Berg-i hazânı sanki bir ırmaga saldılar (Çavuşoğlu 1983: 166)
Kaynakça
Bozyiğit, Esra (2021). Taşlıcalı Yahyâ Bey Divanı (inceleme-tenkitli metin-nesre çeviri-sözlük). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Çavuşoğlu, Mehmed (hzl.) (1977). Yahyâ Bey, Dîvan. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yay.
Çavuşoğlu, Mehmed (hzl.) (1983). Yahyâ Bey ve Dîvânından Örnekler. Ankara: KTB Yay.
Çavuşoğlu, Mehmed (1986). “Yahyâ Bey, Dukagin-zâde”. İslâm Ansiklopedisi. C. XIII. İstanbul: MEB Yay. 343-347.
İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
Kaya, İ. Güven (1985). Dukaginzâde Yahyâ Beğ’in Sanatı. Doktora Tezi. Kosova: Kosova Üniversitesi.
Kaya, İ. Güven (2006). “Yahyâ Bey’in Kasîdelerindeki Tarihî Gerçekler”. Osmanlı Araştırmaları XXVIII: 53-75.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ŞÂH U GEDÂ (YAHYÂ BEY) | Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde | Prof. Dr. Esat HARMANCI |
Görüntüle | ||
2 | EDİRNE ŞEHR-ENGÎZİ (YAHYÂ BEY) | Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde | Dr. Öğr. Üyesi Fatih Tığlı |
Görüntüle | ||
3 | İSTANBUL ŞEHR-ENGÎZİ (YAHYÂ) | Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde | Dr. Öğr. Üyesi Fatih Tığlı |
Görüntüle | ||
4 | GENCÎNE-İ RÂZ (YAHYÂ BEY) | Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde | Prof. Dr. Bekir Çınar |
Görüntüle | ||
5 | YÛSUF U ZELÎHÂ (YAHYÂ BEY) | Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde | Prof. Dr. Melike Gökcan |
Görüntüle | ||
6 | KİTÂB-I USÛL (YAHYÂ BEY) | Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde | Prof. Dr. Bekir Çınar |
Görüntüle | ||
7 | GÜLŞEN-İ ENVÂR (YAHYÂ BEY) | Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde | Prof. Dr. Bekir Çınar |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
9 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
10 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
11 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
12 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
13 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
14 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
15 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
17 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |