DÎVÂN (YAHYÂ BEY)
şiirler
Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde (d. ?/? - ö. 990/1582)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Taşlıcalı Yahyâ’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Yahyâ Bey, divanını en az üç kez tertip etmiş, her defasında ilave ve çıkarmalarla önemli değişiklikler yapmıştır. Gelibolulu Âlî, şairin divanını ölmeden önce tertip ettiğini ve dibacesini oğlu Âdem Çelebi vasıtasıyla düzeltilmek üzere kendisine gönderdiğini belirtmektedir (İsen 1994: 287). Âlî’nin aynı bilgide şairin 1575-76 yıllarında hayatta olduğunu belirtmesi divanın son tertibinin de bu tarihlerden sonra olduğunu düşündürmektedir.

Mürettep özellik gösteren Dîvân'da 34 kaside, 5 tercî-bend, 4 terkib-bend, 1 ta’şir, 4 mu’aşşer, 3 müseddes, 3 muhammes, 25 murabba, 3 tarih, 1 müstezat, 515 gazel ve 20 kıta bulunmaktadır. İstanbul ve Edirne şehrengizleri de divanın içinde yer almaktadır.

Dîvân'daki kasidelerin 14’ü Kanuni Sultan Süleyman’a ve 2’si Sultan II. Selim’e sunulmuştur. Şair diğer kasidelerini dönemin önemli devlet görevlileri olan vezir İbrahim Paşa, Ebussuud Efendi, Fenârî-zâde Muhyiddin Çelebi, Kemalpaşa-zâde, Defterdar İskender Çelebi, Sadrazam Semiz Ali Paşa, Celâl-zâde Nişancı Bey ve Güzelce Kasım Paşa için kaleme almıştır. Bu isimlerden başka Yahyâ Bey’in sonradan Şehzade Mustafa’nın öldürülmesinde rolü olduğu gerekçesiyle şiirlerinde ağır şekilde eleştirdiği dönemin sadrazamı Rüstem Paşa için de divanında kaleme aldığı övgü içerikli 4 kasidesi vardır.

Taşlıcalı Yahyâ’nın bilhassa kasideleri dikkat çekicidir. Bunların teşbîb bölümlerinden itibaren hemen her beyitte bir kahraman şairin, bir Osmanlı gazisinin coşkun heyecanı akıcı bir üslûp ve gür bir sesle yer almaktadır. Geleneksel kaside yapısına göre uzun tutulmuş olan teşbîblerde yer alan bazı tasvirlerdeki orijinallik, soyut-somut tezadını pek çok yerde başarılı biçimde kullanması ve konu farklılığında gösterilen titizlik Yahyâ Bey’i çağdaşlarından ayıran özelliklerindendir. Şairin gençlik yıllarında yazdığı gazeller âşıkane iken Uryânî Mehmed Dede’ye bağlandıktan sonra yazdıkları daha ziyade dinî-tasavvufî ve rindâne mahiyettedir. Taşlıcalı Yahyâ, kaside ve gazellerinin yanı sıra musammatları ve şehrengizleriyle de dikkat çekmiştir. Kıtalarının bir kısmı hiciv türünde yazılmış olup başta Hayâlî Bey olmak üzere Kandî, Rahmî, Sırrî gibi döneminin bazı şairlerine yönelttiği eleştirilerini yansıtmaktadır (Kaya 2011: 157). Asker kökenli bir şair olmasının da etkisiyle üslubu sadedir.

Mehmed Çavuşoğlu, mevcut on üç nüshanın altısı nüsha üzerinden Dîvân'ı yayıma hazırlamıştır (1977). Eser üzerine daha sonra bazı mecmualardan yeni eserler ekleyerek bir doktora çalışması yapılmıştır (Bozyiğit 2021). 

Şairin biyografisi için bk. "Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yahya-bey-dukaginzade 

Eserden Örnekler


Mecnûn-ı ışkı lâle gibi taga saldılar

Hem taga hem benefşe gibi bâga saldılar


Başlandı çünki kasr-ı mahabbet yapılmaga

Ferhâdı taşa Husrevi topraga saldılar


Kayd-ı gam-ı cihândan alup dest-i ışk ile

Şehbâz-ı rûh-ı âşıkı uçmaga saldılar


Cânânı kalb-i âşıka sôfîyi Kâbeye

Kimin yakına kimini uzaga saldılar


Müstagrak itdi gözyaşı Yahyâyı nâgehân

Berg-i hazânı sanki bir ırmaga saldılar (Çavuşoğlu 1983: 166)

Kaynakça


Bozyiğit, Esra (2021). Taşlıcalı Yahyâ Bey Divanı (inceleme-tenkitli metin-nesre çeviri-sözlük). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. 

Çavuşoğlu, Mehmed (hzl.) (1977). Yahyâ Bey, Dîvan. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yay.

Çavuşoğlu, Mehmed (hzl.) (1983). Yahyâ Bey ve Dîvânından Örnekler. Ankara: KTB Yay.

Çavuşoğlu, Mehmed (1986). “Yahyâ Bey, Dukagin-zâde”. İslâm Ansiklopedisi. C. XIII. İstanbul: MEB Yay. 343-347.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.

Kaya, İ. Güven (1985). Dukaginzâde Yahyâ Beğ’in Sanatı. Doktora Tezi. Kosova: Kosova Üniversitesi.

Kaya, İ. Güven (2006). “Yahyâ Bey’in Kasîdelerindeki Tarihî Gerçekler”. Osmanlı Araştırmaları XXVIII: 53-75.

Atıf Bilgileri


Durmuş, Tuba. "DÎVÂN (YAHYÂ BEY)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-yahya-bey. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞÂH U GEDÂ (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Prof. Dr. Esat HARMANCI
Görüntüle
2 EDİRNE ŞEHR-ENGÎZİ (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Dr. Öğr. Üyesi Fatih Tığlı
Görüntüle
3 İSTANBUL ŞEHR-ENGÎZİ (YAHYÂ) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Dr. Öğr. Üyesi Fatih Tığlı
Görüntüle
4 GENCÎNE-İ RÂZ (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Prof. Dr. Bekir Çınar
Görüntüle
5 YÛSUF U ZELÎHÂ (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Prof. Dr. Melike Gökcan
Görüntüle
6 KİTÂB-I USÛL (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Prof. Dr. Bekir Çınar
Görüntüle
7 GÜLŞEN-İ ENVÂR (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Prof. Dr. Bekir Çınar
Görüntüle
8 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
9 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
10 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
11 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
12 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
13 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
14 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
17 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle