- Yazar Biyografisi (TEİS)
Üftâde, Mehmed Muhyiddin - Madde Yazarı: Doç. Dr. Osman Kufacı
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:08/11/2021
DİVÂN (ÜFTÂDE, MEHMED MUHYİDDİN)
şiirlerÜftâde, Mehmed Muhyiddin (d. 895/1490 - ö. 989/1581)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Asıl adı Mehmed Muhyiddin olan Üftâde mahlaslı şairin şiirlerini muhtevi eseri. Sanat ortaya koymaktan ziyade dinî ve tasavvufi meseleleri anlatmayı amaçlayan şiirler sade bir dille kaleme alınmıştır. Üftâde’nin şiirlerinde Yunus Emre’nin etkisi şekil, muhteva ve dilde kendini gösterir. Şiirlerde ahenk, hece ve aruz vezni ile sağlanmıştır. Divan’daki 64 şiirden 59 tanesinde aruz, 5 tanesinde de ise hece ölçüsü tercih edilmiştir. Remel bahrinin Fâ´ilâtün fâ´ilâtün fâ´ilâtün fâ´ilün aruz kalıbı 20 şiirde kullanılmış ve en çok tercih edilen kalıp olmuştur. 4 şiirde 8’li, 1 şiirde 11’li hece ölçüsü görülür. Şiirler dörtlük ve beyit nazım şekilleri ile yazılmıştır. Üftâde’nin mutasavvıf bir kimliğe sahip olmasından ve tekke edebiyatı konularını işlemesinden dolayı şiirlerde didaktik bir üslup öne çıkar (Güneş 2020: 77-78).
Vuslat yolunda çektiği sıkıntıların izlerine şiirlerinde tesadüf edilir. Şairin seyr ü sülukta yaşadığı hâlleri ve tecrübelerini şiirlerinde bulmak mümkündür (Bahadıroğlu 2011: 24). Şiirleri tasavvufi çevrelerde kabul görmüş, bazı şiirleri bestelenmiştir. Onun bestelenmiş şiirleri tekkelerde ilahi olarak okunmuştur. Ayrıca şiirler yalnızca sufilerin anlam verebileceği makamlara da atıf yapan hikmetleri de bünyesinde barındırmaktadır (Bahadıroğlu 2011: 25). Bazı şiirler derin ve yoğun manalar ihtiva eder. Bundan dolayı bu şiirlerin ilk bakışta anlaşılması zordur (Güneş 2020: 77). Üftâde, vahdet-i vücut felsefesine gönül vermiş ve bu öğretiyi şiirlerinde terennüm etmiştir. Aşk sarhoşluğu yaşayıp zahire göre İslami çizginin dışına çıkan sufileri hafifçe eleştirmiştir. Vahdet-i vücut felsefesi işlenirken oldukça dikkatli bir üslup sergilenmiştir (Bahadıroğlu 2011: 27-28). Bazı mutasavvıf şairlerde görülen şathiye olarak nitelendirilebilecek şiirlere Divan’da rastlanmaz. Mutasavvıf şahsiyetine uygun olarak arifane şiirler eserde yer alır (Azamat 2012: 283).
Üftâde Divan'ı üzerine bugüne kadar birçok çalışma yapılmıştır. Bursalı Mehmed Tahir Efendi, Divan’ı 1328/1910 yılında matbu olarak bastırarak eser üzerindeki ilk çalışmayı yapmıştır. Mustafa Bahadıroğlu eseri Latin alfabesine aktararak 1995 ve 2011 yıllarında yayımlamıştır. 2012 yılında Arzu Meral, Dîvân-ı Hazret-i Üftâde başlıklı çalışmasında yeni harflerle eserin metnini hazırlamıştır. Mustafa Güneş, Bursalı Üftâde, Dîvân-ı İlâhiyat başlıklı çalışmasını 2020 yılında gerçekleştirmiştir. Tuğrul Çağrı Toysal, eserin transkripsiyonlu metnini hazırlayıp dil çalışması gerçekleştirdiği yüksek lisans tezini 2009 yılında hazırlamıştır. Eserin yurtdışında da çeşitli yayınları söz konusudur. Paul Ballanfat, Paris’te 2002’de Le divan Hazret-i Pir Üftâde başlıklı bir çalışma yaparak eserin metnini Fransızca olarak neşretmiştir. Angelo Culme-Seymour, Paul Ballanfat’ın çevirisini The Nightingale in the Garden of Lover ismiyle 2005 yılında İngilizceye çevirmiştir.
Şairin biyografisi için bk. “Üftâde, Mehmed Muhyiddin”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/uftade-mehmed-muhyiddin
Eserden Örnekler
Gazel
N’oldun inlersin gönül bir bî-bedel yârün mi var
Zârî zârî inlemekden gayrı hîç kârün mi var
Nâr-ı aşka kendüni atmak dilersen her nefes
Oda yanmaz kim Halîlullâh gibi tenün mi var
Cânumı virem deyü ârzû idersün dâ’imâ
Rûh-ı İsmâ´île benzer kim aceb cânun mı var
Gözi yaşlı bağrı yaşlı ciğeri delik delik
Hem belâya toyucı Eyyûb gibi sabrun mı var
Mâsivâdan geçüben dost iline azm itmege
Sırr-ı Ahmedden irişmiş çeşmüne nurun mı var
Ne aceb cür’et idersün sözlere Üftâde sen
Nûr-ı Hakka vâsıl olmış zerrece hâlün mi var (Güneş 2020: 130)
İlahi
Gice vü gündüz idelüm zâr u efgân
Hidâyet eyleye Allâh gufrân
Kılavuzdur bize hem ehl-i irfân
Hidâyet eyleye Allâh gufrân
Gönülden olalum Allâha âşık
Tarîkatde olalum Hakka sâdık
Cemâlin görmege eyleye lâyık
Hidâyet eyleye Allâh gufrân
Keremden ilete dârü’l-Celâle
Merâtib irişe cümle kemâle
İde gözlerümüz lâyık cemâle
Hidâyet eyleye Allâh gufrân
Nebîlerle velîlerle bulışup
Ki ellerin öpüp anda görişüp
Cemâli keşfine cümle irişüp
Hidâyet eyleye Allâh gufrân (Güneş 2020: 99)
Kaynakça
Azamat, Nihat (2012). “Üftâde”. İslam Ansiklopedisi. C. 42. İstanbul: TDV Yay. 282-283.
Bahadıroğlu, Mustafa (2011). Üftâde Divanı. İstanbul: Semerkand Yay.
Güneş, Mustafa (2020). Bursalı Üftâde, Dîvân-ı İlâhiyat. İstanbul: Gelenek Yay.
Meral, Arzu (2012). Dîvân-ı Hazret-i Üftâde. İstanbul: Revak Yay.
Toysal, Tuğrul Çağrı (2009). Üftâde Divanı (Transkripsiyonlu Metin – Dil İncelemesi - Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | HUTBE MECMUASI (ÜFTÂDE) | Üftâde, Mehmed Muhyiddin | Dr. Öğr. Üyesi ATİYE NAZLI |
Görüntüle | ||
2 | RİSALE-İ TEVHÎDİYYE (İLÂHÎ) | İlâhî, Şeyh Ahmed İlâhî Efendi | Dr. Nuriye İnci |
Görüntüle | ||
3 | ÂDÂB-I MES'ÛDÎ'YE HÂŞİYE (MÜ'MİN) | Mü'min | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
4 | MEVÂHİBÜ’L-HALLAK FÎ MERATİBİ'L-AHLÂK (NİŞÂNÎ) | Koca Nişancızâde Celâlzâde Tevkii Mustafa Çelebi Efendi (ö. 975/1567) | Doç. Dr. Nuran ÇETİN |
Görüntüle | ||
5 | TARİKATNÂME (SÜNBÜL) | Sünbül, Şeyh Yusuf Sünbül Sinan Efendi | Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK |
Görüntüle | ||
6 | ER-RIHLETÜ’S-SENİYYE VE’L-VASIYYETÜ’L-BEHİYYE Lİ’L-FUKARÂİ’L-HALVETİYYE (ŞÂH VELÎ AYINTÂBÎ) | Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî | Prof. Dr. Ali ÖZTÜRK |
Görüntüle | ||
7 | ETVÂR-I SEB‘A (ŞÂH VELÎ AYINTABÎ) | Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî | Öğretmen Cemile Sağır |
Görüntüle | ||
8 | NAKDÜ'L-HÂTIR (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
9 | MENÂKIB-I EMÎR SULTÂN/MENÂKIB-I CEVÂHİR ( YAHYÂ BİN BAHŞÎ) | Yahyâ Bin Bahşî | Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur |
Görüntüle | ||
10 | MİRÂTÜ’L-ÂŞIKÎN (EROĞLU NÛRİ) | Eroğlu Nûri | Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN |
Görüntüle | ||
11 | TASAVVUF Bİ’T- TARİKAT (EROĞLU NÛRİ) | Eroğlu Nûri | Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN |
Görüntüle |