- Yazar Biyografisi (TEİS)
Tevfîk, Seyyid Yahyâ Efendi - Madde Yazarı: Prof. Dr. Nazmi ÖZEROL
- Eser Yazılış Tarihi:-
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:01/11/2021
DÎVÂN (TEVFÎK, Seyyid Yahyâ)
şiirlerTevfîk, Seyyid Yahyâ Efendi (d. 1128/1716 - ö. 1205/1791)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Şeyhülislâm Yahyâ Tevfîk Efendi (d. 1157/1774-ö. 1205/1791)’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Dîvân'ın mevcut nüshaları değerlendirilerek hazırlanan çalışmada (Özerol 2011), Türkçe yazılmış 14 kaside, 113 tarih, 10 musammat, 138 gazel, 26 kıt’a, 10 rubâi, 6 muamma ve 1 lugaz; bunların dışında 4 Arapça tarih, Farsça yazılmış 2 tarih, 1 mesnevi, 3 tahmis, 41 gazel, 1 kıt’a, 5 muamma yer almaktadır. Dîvân'da din-tasavvuf konusunda şairin gerçekçi bir din anlayışına sahip olduğu görülmektedir. Şeyhülislâmlığa kadar yükselmiş biri olması münasebetiyle şairin düşünce dünyasındaki İslâmî telakkiler, inanışlar şiirlerine de yansımıştır. Tasavvufla ilgili terimlerden, geleneklerden bahsetse de Tevfîk’in mutasavvıf bir şair olduğu söylenemez. Şiirlerindeki inanç yansımaları son derece gerçekçidir, dünyaya bakışı şeriat çerçevesindedir. Dünya ve ahireti dengeleyen bir inanca sahiptir. Toplum ve kültür, Dîvân'da daha çok tarih manzumelerinde karşılaşılan unsurlardır. Şair, sırasıyla III. Mustafa, I. Abdülhamid ve III. Selim dönemlerine tanıklık etmiş, bu padişahların tahta çıkışlarına tarih düşürmüştür. Bunların yanında şehzâdeler, kadın sultanlar, vezirler, şeyhülislâmlar, kazaskerler ve bazı valilerle ilgili yazılan tarih manzumeleri dönemine tanıklık etmesi bakımından önemlidir. Ayrıca toplumun günlük hayatını etkileyecek bazı imar faaliyetlerine, restorasyonlara şiirlerde yer verilmiştir. Şair, anlatmak istediğini daha etkili kılmak için İslâm ve Batı dünyasında çeşitli hususiyetleriyle tanınmış tarihî, menkabevî, efsanevi kişilerden bahsetmiştir. Dîvân'da günlük hayatta karşılaşılabilecek bazı tiplere de yer verilmiştir. İnsan ise daha çok sevgili, âşık ve rakip etrafında döner ve gelişir. Tabiat ve eşya başlığında felek, güneş, ay ve diğer kozmik unsurların kullanılışının genellikle memduh veya sevgili ile ilgili olduğu görülür.
Yahyâ Tevfîk Efendi Dîvânı’nın yurt içi kütüphanelerde dört yazma nüshası mevcuttur: Es’ad Efendi (Süleymaniye Ktb.) 3403; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T.5479; Yahyâ Tevfîk Efendi (Süleymaniye-Ragıp Paşa Kütüphanesi) Eski No: 296, Yeni No: 1596; Bayezîd Devlet Kütüphanesi No: 5797. Şeyhülislâm Yahyâ Tevfîk Efendi Dîvânı üzerine Nazmi Özerol doktora tezi hazırlamıştır (2011).
Şairin biyografisi için bk. "Tevfîk, Seyyid Yahyâ Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tevfik-seyid-yahya-efendi
Eserden Örnekler
Gazel
Fikr-i lebüni sînede mestûr sanurlar
Vîrâne de olsam yine ma’mûr sanurlar
Hûn-ı dili nûş eyleyüp olmakda siyeh-mest
Çeşmânunı uşşâk ise mahmûr sanurlar
Tebhâl-i lebüñ olmasa gül-rîz-i tebessüm
Dürc-i dehenün la’l ile memhûr sanurlar
Zahmum kime açsam o da bir zahm urur elbet
Her zahm-ı ter-i sînemi nâsûr sanurlar
Gönlümde der-i yâre varup münkesir olsam
Kesr-i dili ol bâbda mecbûr sanurlar
Nazmunda görüp ma’nî-i rengîni Tevfîk
Yârân şeb-i Kadr içre nihân nûr sanurlar (Özerol 2011: 361).
Gazel
Olursa kuvvet-i bahtun eger ziyâdeligi
Kemân-ı Rüstem’ün olur ayân ziyâdeligi
İder tecâhül-i ‘ârif gibi niçe mahdum
İmâr-ı zatına rû-pûş efendi-zâdeligi
Devâm-ı sohbet-i pâdâş ise eger matlûb
Yolunda sâye-sıfat pîşe kıl fütâdeligi
Giyince câme su dîbâsı çeşm-i bülbülden
Kabâdur ol güle çeşm-i sefîd-i sâdeligi
Gören azâb ile mât oldıgın niçe şâhun
Bu nat’-ı dehrde rif’at bilür piyâdeligi
Bu iltinâm-ı ma’âniyle eylemiş esbâb
Mesîh-i hâme-i Tevfîk hark-ı ‘âdeligi (Özerol 2011: 430).
Kaynakça
Özerol, Nazmi (2011). Şeyhülislâm Yahyâ Tevfîk Efendi ve Türkçe Şiirleri İnceleme-Karşılaştırmalı Metin. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Özerol, Nazmi (2011). “XVIII. Yüzyıl Şairlerinden Şeyhülislâm Yahyâ Tevfîk Efendi Hayatı, Sanatı ve Eseri”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 3/5: 1-8.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
2 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
4 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
5 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
8 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
9 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |