DÎVÂN (TEVFÎK, Seyyid Yahyâ)
şiirler
Tevfîk, Seyyid Yahyâ Efendi (d. 1128/1716 - ö. 1205/1791)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şeyhülislâm Yahyâ Tevfîk Efendi (d. 1157/1774-ö. 1205/1791)’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Dîvân'ın mevcut nüshaları değerlendirilerek hazırlanan çalışmada (Özerol 2011), Türkçe yazılmış 14 kaside, 113 tarih, 10 musammat, 138 gazel, 26 kıt’a, 10 rubâi, 6 muamma ve 1 lugaz; bunların dışında 4 Arapça tarih, Farsça yazılmış 2 tarih, 1 mesnevi,  3 tahmis, 41 gazel, 1 kıt’a, 5 muamma yer almaktadır. Dîvân'da din-tasavvuf konusunda şairin gerçekçi bir din anlayışına sahip olduğu görülmektedir. Şeyhülislâmlığa kadar yükselmiş biri olması münasebetiyle şairin düşünce dünyasındaki İslâmî telakkiler, inanışlar şiirlerine de yansımıştır. Tasavvufla ilgili terimlerden, geleneklerden bahsetse de Tevfîk’in mutasavvıf bir şair olduğu söylenemez. Şiirlerindeki inanç yansımaları son derece gerçekçidir, dünyaya bakışı şeriat çerçevesindedir. Dünya ve ahireti dengeleyen bir inanca sahiptir. Toplum ve kültür, Dîvân'da daha çok tarih manzumelerinde karşılaşılan unsurlardır. Şair, sırasıyla III. Mustafa, I. Abdülhamid ve III. Selim dönemlerine tanıklık etmiş, bu padişahların tahta çıkışlarına tarih düşürmüştür. Bunların yanında şehzâdeler, kadın sultanlar, vezirler, şeyhülislâmlar, kazaskerler ve bazı valilerle ilgili yazılan tarih manzumeleri dönemine tanıklık etmesi bakımından önemlidir. Ayrıca toplumun günlük hayatını etkileyecek bazı imar faaliyetlerine, restorasyonlara şiirlerde yer verilmiştir. Şair, anlatmak istediğini daha etkili kılmak için İslâm ve Batı dünyasında çeşitli hususiyetleriyle tanınmış tarihî, menkabevî, efsanevi kişilerden bahsetmiştir. Dîvân'da günlük hayatta karşılaşılabilecek bazı tiplere de yer verilmiştir. İnsan ise daha çok sevgili, âşık ve rakip etrafında döner ve gelişir. Tabiat ve eşya başlığında felek, güneş, ay ve diğer kozmik unsurların kullanılışının genellikle memduh veya sevgili ile ilgili olduğu görülür.

Yahyâ Tevfîk Efendi Dîvânı’nın yurt içi kütüphanelerde dört yazma nüshası mevcuttur: Es’ad Efendi (Süleymaniye Ktb.) 3403; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T.5479; Yahyâ Tevfîk Efendi (Süleymaniye-Ragıp Paşa Kütüphanesi) Eski No: 296, Yeni No: 1596; Bayezîd Devlet Kütüphanesi No: 5797. Şeyhülislâm Yahyâ Tevfîk Efendi Dîvânı üzerine Nazmi Özerol doktora tezi hazırlamıştır (2011).

Şairin biyografisi için bk. "Tevfîk, Seyyid Yahyâ Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tevfik-seyid-yahya-efendi

Eserden Örnekler


Gazel

Fikr-i lebüni sînede mestûr sanurlar

Vîrâne de olsam yine ma’mûr sanurlar


Hûn-ı dili nûş eyleyüp olmakda siyeh-mest

Çeşmânunı uşşâk ise mahmûr sanurlar


Tebhâl-i lebüñ olmasa gül-rîz-i tebessüm

Dürc-i dehenün la’l ile memhûr sanurlar


Zahmum kime açsam o da bir zahm urur elbet

Her zahm-ı ter-i sînemi nâsûr sanurlar


Gönlümde der-i yâre varup münkesir olsam

Kesr-i dili ol bâbda mecbûr sanurlar


Nazmunda görüp ma’nî-i rengîni Tevfîk

Yârân şeb-i Kadr içre nihân nûr sanurlar (Özerol 2011: 361).


Gazel

Olursa kuvvet-i bahtun eger ziyâdeligi

Kemân-ı Rüstem’ün olur ayân ziyâdeligi


İder tecâhül-i ‘ârif gibi niçe mahdum

İmâr-ı zatına rû-pûş efendi-zâdeligi


Devâm-ı sohbet-i pâdâş ise eger matlûb

Yolunda sâye-sıfat pîşe kıl fütâdeligi


Giyince câme su dîbâsı çeşm-i bülbülden

Kabâdur ol güle çeşm-i sefîd-i sâdeligi


Gören azâb ile mât oldıgın niçe şâhun

Bu nat’-ı dehrde rif’at bilür piyâdeligi


Bu iltinâm-ı ma’âniyle eylemiş esbâb

Mesîh-i hâme-i Tevfîk hark-ı ‘âdeligi (Özerol 2011: 430).

Kaynakça


Özerol, Nazmi (2011). Şeyhülislâm Yahyâ Tevfîk Efendi ve Türkçe Şiirleri İnceleme-Karşılaştırmalı Metin. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

Özerol, Nazmi (2011). “XVIII. Yüzyıl Şairlerinden Şeyhülislâm Yahyâ Tevfîk Efendi Hayatı, Sanatı ve Eseri”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 3/5: 1-8.

Atıf Bilgileri


ÖZEROL, Nazmi. "DÎVÂN (TEVFÎK, Seyyid Yahyâ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-tevfik-seyyid-yahya. [Erişim Tarihi: 27 Aralık 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle