Kilisli Abdullah Sermest adıyla bilinen Sermest ve Hâlis mahlaslı şairin şiirlerini muhtevi eseri. Divan’ın dört nüshası vardır. Bu nüshalar eserin aslı olmayıp fotokopisidir. Şahin’in (1999) dört nüshayı esas alarak yaptığı teze göre Divan’da 96 Türkçe gazel, 14 Farsça gazel, 1 Arapça-Türkçe gazel, 1 Türkçe müstezat, 1 Farsça müstezat, 1 Türkçe müseddes, 1 Türkçe muhammes, 2 Türkçe terciibent, 2 Türkçe müseddes, 1 Türkçe muhammes, 2 Türkçe müsemmen, 1 Türkçe tahmis, 3 Türkçe nazım, 3 Türkçe müfret olmak üzere toplam 129 şiir yer almaktadır.

Abdullah Sermest’in mutasavvıf kimliği eserine de aksetmiştir. Tekke edebiyatına mensup bir şair olan Abdullah Sermest, tüm şiirlerini aruz ölçüsüyle söylemiştir. Şiirlerde en fazla remel bahri ve fâ´ilâtün fâ´ilâtün fâ´ilâtün fâ´ilün aruz kalıbı tercih edilmiştir. Aruz vezni uygulanırken sık sık imalelere başvurulmuştur. Vezinle ilgili problemler de sıklıkla görülmektedir. Gazel nazım şekli ile yazılan şiirlerde redifler öne çıkar (Şahin 1999: 142). Şairin hayatını sürdürdüğü XIX. yüzyıldaki dil özellikleri esere yansımıştır. Bununla birlikte Eski Anadolu Türkçesi ve Kilis bölgesine ait dil hususiyetleri de eserde yer alır (Şahin 1999: 69). Eserde geçen kelimeler, herhangi bir divan şairinin divanındaki kelimelerle eşdeğerdir. Divan, çok zengin bir dil hazinesine sahip olması yönüyle değerlidir. Şiirlerde hayatın farklı yönlerine dair kelimeler görülür. Günümüzde kullanımdan düşmüş ya da herkes tarafından tam olarak bilinmeyen kelimeler de eserde geçer (Şahin 1999: 71, 77). Şair, duygularını ve düşüncelerini ifade ederken çeşitli anlatım biçimlerini denemiştir. Dinî ve tasavvufi Türk edebiyatında nasîhat-âmîz ve hitap yoluyla anlatım önemli ifade vasıtalarıdır. Eserde zikredilen iki anlatım şeklinin yanı sıra doğrudan anlatım, söyleşme ve soru sorma yoluyla anlatım, diğer anlatım biçimlerine kıyasla daha fazladır. Diğer tekke edebiyatı ürünlerinde olduğu gibi eserde de ayet ve hadis iktibasları yapılmıştır. Şiirlerdeki üslup özellikleri arasında sayılabilecek tekrir sanatı anlatılmak isteneni vurgularken ahengi de güçlendirmiştir (Şahin 1999: 80, 95). Divan şiirinin son döneminde kaleme alınan şiirlerde dil geleneğe uygundur. Ayrıca şair, kendi yöresinin diline ait pek çok kelime ve deyime eserinde yer vermiştir. Bazı şiirlerde halkın diline yaklaşan bir söyleyişe ulaşılmıştır (Şahin 1999: 142).

Eserde, halk, tabii güzellikler, sevgili, Allah, peygamberler, dört halife söz konusu edilmiş. Ancak içtenlik ve coşkunluk asla göz ardı edilmemiştir. Şiirlerde dikkat çeken hususlardan biri mecazların kullanılışıdır. Neredeyse tüm dinî ögeler tasavvufi bir bakış açısıyla irdelenmiştir. Vahdet-i vücut felsefesi şiirlerde çok önemli bir yer tutar. Abdullah Sermest’in şiirlerinde Nesîmî, Şeyhî, Necâtî, Bâkî, Fuzûlî, Nedim ve Şeyh Galip etkisi hissedilir. Temelini tasavvufun oluşturduğu şiirlerde rindane bir söyleyiş göze çarpar (Şahin 1999: 143-144).

Abdullah Şahin 1999 yılında Abdullah Sermest’in eseri üzerine Kilisli Abdullah Sermest (Hâlis) Divanı başlıklı yüksek lisans tezi hazırlamıştır. Şahin, Abdullah Sermest’in torunları Hüsamettin Tazebay ve Dr. Uygur Tazebay’dan, metnin aslı elde edilemediğinden, fotokopisini almıştır. Şahin, tezini dört nüshaya dayandırarak hazırlamıştır (Şahin 1999: 57). Şahin, tezini aynı yıl içerisinde Kilisli Abdullah Sermest Tazebay Divanı adıyla kitap olarak yayımlamıştır. Yine Şahin 2009 yılında Kilisli Abdullah Sermest Tazebay (1819-1882) ve Divanı başlıklı bir bildiri sunmuştur. Kilisli Abdullah Sermest’in eserinin el yazması hâlindeki dört nüshası arasında birkaç şiir ve imla hususiyeti dışında farklılık görülmez. Yapılan tez çalışmasında nüshalar arasındaki farklılıklar dipnotta gösterilmiştir (Şahin 1999: 141). Şahin, tezinin giriş kısmında XIX. yüzyılda Kilis’in siyasi, sosyal ve kültürel durumunu kısaca tetkik etmiştir. İlaveten bu kısımda XIX. yüzyıla kadar Kilis’te yetişen âlimler ve şairler ele alınmıştır. I. bölüm Abdullah Sermest’in hayatı ve eserlerine ayrılmıştır. Abdullah Sermest’in şiirlerinin şekil bakımından incelenmesi II. bölümde gerçekleştirilmiştir. III. kısımda ise şairin şiirleri dinî ve tasavvufi boyutlarıyla değerlendirilmiştir. IV. bölümde ise Divan metnine, karma şiir indeksine, sözlüğe, bibliyografyaya, Divan’ın A nüshasının fotokopisine yer verilmiştir.

Şairin biyografisi için bk. “Abdullah Sermest Tazebay, Kilisli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdullah-sermest-tazebay-kilisli