DÎVÂN (ŞU'ÛRÎ, HASAN ÇELEBİ)
şiirler
Şu'ûrî, Hasan Çelebi (d.?/?-ö. 1105/1693-94)

ISBN: 978-9944-237-87-1


17. yüzyıl şairlerinden hekim, dilci ve musikişinas olarak tanınan Şu‘ûrî Hasan Efendi’nin az bilinen şairlik yönünü ortaya koyan eseridir. Sicill-i Osmânî’de şairin müretteb bir dîvânı olduğundan söz edilmişse de esere ait elde edilen tek nüsha müretteb bir eser değildir. 28 varaktan oluşan Dîvân’da 58 tarih manzumesi ve 19 taştir örneği bulunmaktadır (Güler 2018: 73).

Şu‘ûrî Dîvânı’nda en çok tarih manzumelerine yer verilmiştir. Dîvân’da bulunan tarih manzumelerinin sayısı ve muhtevası onun tarih düşürme hususuyla yakından ilgili olduğunu göstermektedir. Şair, 1082/ 1671 ile 1104/ 1692-93 yılları arasındaki fetih ve fütuhat, doğum, evlenme, vefat, atanma, mansıp alma, seyahat, kitap tamamlama, kasır, çeşme, tekke ve benzeri mimari unsurların inşa ve tamiri gibi gerek devleti ilgilendiren tarihî olaylara gerekse de ferdî planda önem arz eden pek çok hadiseye tarih düşürmüştür. Tarih manzumelerinin büyük bir kısmını binalara, çeşmelere, mescitlere yer verilen inşa ve tecdîd tarihleri oluşturmaktadır. Bu manzumelerinin çoğunda, o manzumenin yazılmasına vesile olan hadisenin başlığını taşımakta ve başlıklarda yer, hadise veya kişi ismi zikredilmektedir. Şu‘ûrî,  tarihlerini genellikle kıta-i kebîre, nazım ve gazel nazım şekilleriyle yazmıştır. (Aydın ve Coşkun 2018: 85).

Şu‘ûrî Dîvânı’nda toplam 19 adet tahmis vardır. Bu tahmislerin çoğu tahmis-i mutarraf nazım şekliyle yazılmıştır. Dîvân’ın sonunda bulunan bu tahmisler sırasıyla Mezâkî, Sahhaf Rüşdî, Hâfız-zâde Seyyîd Mehmed Sa’dî Çelebî, Cevrî, Fâik Mahmud, İsmetî, Şeyhülislâm Bahâyî Efendi ve Vişnezâde İzzetî’ye yazılmıştır. Şu‘ûrî en çok tahmisi 10 tahmis ile Cevrî Çelebi’ye yazmıştır. Edirneli Rüşdî’ye de 3 tahmis yazan şair, diğer şairlere birer tahmis yazmıştır (Aydın ve Coşkun 2018: 91-92).

Eserin elde edilebilen tek nüshası Edirne Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi 22 Sel 2138 numarada kayıtlıdır. Dîvân 1b ile 27b arasındadır. Tarihlerle başlayıp tahmislerle biten metnin baş ve son kısımdan eksik olduğu anlaşılmaktadır (Aydın ve Coşkun 2018: 85). İ. Hakkı Aksoyak tarafından tespit edilen Dîvân, Murat Güler tarafından yüksek lisans tezi olarak hazırlanmış ve basılmıştır. 

Şairin biyografisi  için bk. "Şu‘ûrî, Hasan Şu‘ûrî Çelebi." Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/suuri-hasan-suuri-celebi

Eserden Örnekler



Târîh Berây-i Hâne-i Mûmâ ileyh der-Edirne

Habbezâ cây-ı müferreh bî-bedel

Garka-i kasr-ı cinân-veş pür-ziyâ


Sâhibine Hak mübârek eyleye

Devlet ü ‘ömrin ide efzûn Hudâ


Muktezâ-yı tab‘ ile bu hâneyi

Sohbet-i ahbâb içün itdi binâ


Seyr idüp hâtif didi târîhini

Bâreke’llâh oldı kasr-ı dil-güşâ (Güler 2019: 69).



Tahmîs-perdâzî Be-Gazel-i Cevrî Efendi

I

Gelmez kaleme harf-i perîşân temennâ

Sûret viremez nakş-ı dile cân-ı temennâ

Mecmû‘a-i terkîb olamaz şân-ı temennâ

Zîrâ ki degül hâme zebân-dân-ı temennâ

Ma‘nâ viremez nükte-şinâsân-ı temennâ

II

Muzmer dil-i dem-bestede bir kâm-ı nihânî 

Mefhûm degül lafz-ı nihân ile me‘ânî

Râz-ı dili takrîr idemez nutk-ı lisânı

İcrâ idemez kâ‘ide-i hüsn-i beyânı

Kim bilmez anı ‘ukde-güşâyân-ı temennâ

III

Nâ-kâm dü kevnüm ki bana oldı müsâvî

Bu dilile sevdi felegün ‘ayn-ı mesâvî 

Çerhun ki vefâsı ola hep cevrine hâvî

‘Işk ehli yanında görilür fîl-i tesâvî

Âteş-gede-i ye’s ü gülistân-ı temennâ

IV

Gencîne-i dil gevher-i hasretle pür oldı

Dâmân-ı ehil va‘de-i devletle pür oldı 

Sahrâ-yı ümîd nahl-i nedâmetle pür oldı 

Hep mahzen-i dil genc-i kanâ‘atle pür oldı

Ser-mâyeme reşk itse n’ola kân-ı temennâ

V

Cevrî gibi açmam yine dâmân-ı ümîdi 

Almam nazara mihr-i dırahşân-ı ümîdi 

İtmem Şu‘ûrî şem'-i fürûzân-ı ümîdi 

Delmem taleb-i gevher içün kân-ı ümîdi 

Dest-i kerem olsa güher-efşân-ı temennâ (Güler 2019: 134-135)


Kaynakça


Aydın, Mükerrem Bedizel Z. ve Vildan Coşkun (2018). Hekim Şair Olunca Şu'ûrî Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yay.

Coşkun, Vildan S. (2018). “Şu‘ûrî Hasan Efendi ve Divanı”. Hekim Şair Olunca Şu‘ûrî Kitabı (ed. M. B. Z. Aydın ve V. Coşkun). İstanbul: Kitabevi Yay. 81-109.

Güler, Murat (2019). Şu‘ûrî Divanı Şu‘ûrî Hasan Efendi. Ankara: Sonçağ Yay.

Atıf Bilgileri


Özder, deva. "DÎVÂN (ŞU'ÛRÎ, HASAN ÇELEBİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-su-uri-hasan-celebi. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 FERHENG-İ ŞU'ÛRÎ VEYÂ LİSÂNÜ’L-ACEM (ŞU'ÛRÎ) Şu'ûrî, Hasan Şu'ûrî Çelebi Prof. Dr. OZAN YILMAZ
Görüntüle
2 TA'DİL-İ ENMUZECE/EMZİCE (ŞU'ÛRÎ, HASAN ÇELEBİ) Şu'ûrî Hasan Çelebi Diğer Çağrı Özdener
Görüntüle
3 PEND-NÂME-İ ATTAR TERCÜMESİ (ŞU'ÛRÎ) Şu'ûrî, Hasan Çelebi Diğer Çağrı Özdener
Görüntüle
4 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
5 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
6 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
7 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
8 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
9 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
11 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
12 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
13 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle