DÎVÂN (ŞEVKÎ)
şiirler
Şevkî, Hasan Tahsîn (d. 1241/1825 - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Çoğunlukla sosyal ve siyasi hayatı şiirlerine yansıtan, tarih manzumeleri ve gazelleriyle ön plan çıkan Şevkî’nin eseri. Dîvân; 39 kaside, 129 gazel, 13 tahmis, 1 muhammes, 5 müseddes, 7 murabba, 7 kıt’a, 11 nazm, 179 tarih manzumesi, 40 müfred ve matla, 2 müstezad ve 14 adet Farsça şiirden oluşmaktadır. Eserde toplamda 447 adet manzume yer almaktadır.

Şair; methiye, tebrikname, ramazaniye, surname, zafername, sulhiyye gibi sosyal ve siyasi hayata yönelik türlerden faydalanarak kasideler kaleme almıştır. Bunlar dışında Hz. Muhammed için naat türüyle yazılmış 14 kasidesi mevcuttur. Müseddesler nasihatname, mersiye ve naat türünde; murabbalar mersiye, methiye, şikayetname ve nasihatname türünde; müfret ve matlalar vuslat, sevgilinin güzellik unsurları, insanoğlu, gıybet, dünyanın değersizliği, Bektaşilik, Allah’ın lütfu gibi konularda; müstezatlar sevgili ve aşık hakkında, Vakıflar Müfettişi Sadeddin Efendi’ye methiye; kıt’alar naat ve nasihatname türünde, annelik ile Fatih Sultan Mehmed Han hakkında yazılmıştır. Gazellerinde ise doğa tasvirlerinden, münacat, naat, tevhit gibi dinî türlere, mersiye, methiye gibi sosyal hayata yönelik birçok farklı konuda şiirler yazmıştır. Osmanlı hanedanı, sünnet, evlilik, doğum, ölüm, yeni inşa edilen yerler, bir vazifeye atanma, Osmanlı-Rus savaşı, yeni yıl tebriki, Bayramiye tarikatında taç giydirme töreni gibi farklı konularda yazılmış tarih manzumeleri bulunmaktadır.

Bayrami tarikatına mensup olan Şevkî, Himmet Dede Tekkesinden aldığı bilgilerle tasavvufi şiirler yazmıştır. Ayrıca Mevlânâ’yı öven kasideleri de mevcuttur. Tarih manzumeleriyle ön plana çıkan şair, sosyal ve siyasi hayatı (Abdülmecîd’in tahta çıkışı, Kırım Savaşı, 1847-1848'da yaşanan kolera salgını gibi) şiirlerinde işlemiştir. Din ve tasavvuf, aşk, rintlik gibi birçok konuda şiirler kaleme almıştır. Âşıkane ve rindane söyleyiş şiirlerine hâkim olmuştur.

Şevkî’nin dili oldukça sade ve anlaşılırdır. Şiirlerinde Türkçe kelimeler fazladır. Özellikle dönemin şartları düşünüldüğünde, mahallileşme cereyanı üslubuna yansımıştır. Tarikat ehli bir şair olması sebebiyle gazel ve kasidelerinde nasihatçi ve hakimane tavır göze çarpmaktadır.

Şevkî; Şemsî-i Sivasî (1), Hakkı Efendi (1), Âsım Efendi (1), Bursalı İffet Efendi (1), Cemaleddin Efendi (1), İsmail Hakkı Efendi (3) ve Rüşdî Efendi (1)’nin şiirlerine nazireler kaleme almıştır. Ayrıca eserde 13 şairin şiirine tahmis vardır. Bu tahmisler şunlardır: Bursalı İffet Efendi, Hâfız-ı Şirâzî, Mevlânâ Şeyh Ziyâeddîn Halîd, Nahîfî, Ârif Hikmet Bey, Âsım Efendi, Bâkî Efendi, Aynî Efendi, Rûhî, Mezâkî, Halîm Giray, İsmail Hakkı Efendi, Zîver Efendi.

Dîvân’nın tek nüshası Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 8857’de kayıtlıdır. Esere dair doktora tezi yapılmıştır (Taşdelen 2014).

Şairin biyografisi için bk. “Şevkî, Hasan Tahsîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sevki-hasan-tahsin 

Eserden Örnekler


Gazel

Hakk’a tâ‘at edegör halka itâ‘at ne belâ

İstikâmet eyle ey sûfi sakâmet ne belâ


Bir kerâhetle velî sâkıt olur mertebeden

Dem-be-dem fısk eden eşrâra kerâmet ne belâ


Çünkü oldu hevesin aşka tahammül eyle

Yârdan zümre-i ağyâra şikâyet ne belâ


Dîn içün hürmet edip dînini sarrâfa verip

Ey efendi kara bet eyle karâbet ne belâ


Çok şükür hâlimize Şevkî tesellî bulalım

Değiliz kimseye muhtâc kasâvet ne belâ (Taşdelen 2014: 503-504 ).


Gazel

Bir gün olur ki nâmım çü dillerde yâd olur

Rûh-ı revânım ol demde rahmetle şâd olur


Tahsîle rağbet eyledim Allâh’a çok şükür

İlm ü hüner kişiye cihân içre ad olur


Farzâ ki bir satır yazı dîvâr-ı şöhrete

Ta‘lîk-i hüsn-i hatt ile misl-i imâd olur


Hem sonradan hususâ ki görme kibâr olan

Kibr ü abûs-ı vech ile ehl-i inâd olur


La’net ana ki fitneyi îkâz eyleyip

Zulm ü sitemle âlemde ehl-i fesâd olur


Zâhid riyâzet ile geçip kuvvet-i cândan

Rûz-ı cezâda takvâ sana hayr-zâd olur


Ey Şevkî esb-i himmete dâ‘im süvâr olup

Terk eyleyen inânını tîz ber-murâd olur (Taşdelen 2014: 518-519 ).

Kaynakça


Şevkî Hasan Tahsîn İstanbulî. Dîvân. Milli Kütüphane. 06 Mil Yz A 8857. 

Taşdelen, İshak (2014). Şevkî Hasan Tahsîn İstanbulî Dîvânı (Transkripsiyonlu Metin ve Sadeleştirme). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Delice, Gönül. "DÎVÂN (ŞEVKÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-sevki-tees-2. [Erişim Tarihi: 24 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
2 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
3 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
4 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
5 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
6 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
7 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
8 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle