- Yazar Biyografisi (TEİS)
Sevdâyî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Cemal Bayak
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:02/11/2022
DÎVÂN (SEVDÂYÎ)
şiirlerSevdâyî (d. ?/? - ö. 945/1538'den önce)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Sevdâyî’nin vefâtından sonra şiirlerinin toplanmasıyla oluşan eseri. Dîvânʼın bugün için sadece İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar bölümünde 759/5ʼte kayıtlı tek nüshası bilinmektedir. Eserde 1 naʻt, Şehzâde Korkut (ö. 1513)'a ithaf edilen 3 kaside ve 59 gazel yer almaktadır. Bunun yanı sıra şairin nazire mecmualarda da şiirleri bulunmaktadır: Eğridirli Hacı Kemâlʼin Câmiʻuʼn-Nezâʼirʼinde 3 kaside (84, 922, 1434) ve 5 gazel (256, 651, 1031, 2097 2148) olmak üzere toplam 8 şiiri (Ertek Morkoç 2003: 2369), Edirneli Nazmîʼnin Mecmaʻuʼn-Nezâʼirʼinde 8 gazeli (Köksal 2012: 51) ve Pervâne Bey Mecmuasıʼnda (968/1561/2) 8 gazeli kayıtlıdır (Gıynaş 2017: 2951). Câmiʻuʼn-Nezâʼirʼdeki 3 kaside de Sultan Bayezid (ö. 1512) için yazılmıştır. Bunlardan ilkinin (84), Dîvânʻda Şehzâde Korkut için yazılan 2. kaside ile büyük oranda aynı olduğu görülmektedir. Şairin, burada 35 beyit olan kasideyi, Sultan Bayezidʼin adının geçtiği 8. beyti çıkarıp (Ertek Morkoç 2003: 123), 9. beyitte Şehzade Korkutʼun adını anarak 29 beyit halinde Şehzade Korkut adına tertip ettiği anlaşılmaktadır. Eğridirli Hacı Kemâlʼin Câmiʻuʼn-Nezâʼirʼinde bulunan kasidelerin Sultan Bayezidʼe ithaf edilmesi şairin, sadece Şehzâde Korkut için değil ondan önce babası Sultan Bayezid ve döneminin önde gelen şahsiyetleri için de kasideler yazdığını göstermektedir.
Nazîre mecmualarında Dîvânʼda bulunmayan Sevdâyî mahlası taşıyan toplam 1 kaside ve 4 gazel tespit edilmiştir. Vasfi Mahir Kocatürk kendisindeki bir mecmuada şairin Dîvân’ında bulunmayan şiirleri bulunduğunu ifade edip devrinin sadrazamı için yazılan bir kasidenin matla beytini kaydetmektedir (Kocatürk 1970: 243). Bu da Sevdâyî’nin zikredilen nazire mecmuaları dışında farklı mecmualarda da şiirlerinin olduğunu düşündürmektedir.
Dîvân’daki şiirlerin tamamının Sevdâyî’ye aidiyeti kesin olmamakla beraber kendisine ait olduğu kesin olan kasidelerinde sağlam yapı ve sanatlı tasvirler bulunmaktadır. Vasfi Mahir, Sevdâyî’yi “Ahmet Paşa yolunda yürüyen kudretli şairlerden” olarak niteler (Kocatürk 1970: 243). Gazellerinde ise Necâtî Bey’in Türkçe deyim ve ifadeleri öne çıkaran yaklaşımının izleri ve ifade tarzı kendisini göstermektedir (Kocatürk 1970: 243).
Sevdâyî Dîvânı'nın metni ve diliçi çevirisini konu alan yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır (Yaşar 2008).
Şairin biyografisi için bk. “Sevdâyî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sevdayi
Eserden Örnekler
Na‘t
Ey âfitâb-ı burc-ı semâvât-ı enbiyâ
Dürr-i yetîm der-i sadef-i bahr-i asfiyâ
Ey zât-ile mükerrem [ü] ahlâk-ile kerîm
V’ey ism-ile Muhammed [ü] vasf-ile Mustafâ
Lutfuñ bahârı gülşen-i cân gibi rûh-bahş
Hulkuñ nesîmi bâd-ı cinân gibi dil-küşâ
Sultân-ı her dü kevn Muhammed ki virdi Hak
Tâc u Burâk u hil‘at-i “Levlâk” ü “Ve’d-duhâ”
Dînüñ kılıcı pertevidür şems-ile kamer
Şer’üñ livâsı perçemidür subh-ile mesâ
Yasdandı âsitânın ol ümmet ki sen şehüñ
İtmedi girde-bâliş-i hurşîde ittikâ
Dârü’s-selâm itdi selâmuñdan iltimâs
Zâtü’l-‘imâd kıldı cenâbuña ilticâ
Şer‘üñ esâsı olmaya hergiz halel-pezîr
“Lev büsseti’l-cibâlü” ev “inşakkati’s-semâ”
Ravzañ behişt [ü] zâyiridür hûr-ile melek
Ka‘be kapuñ mücâviridür Merve vü Safâ
Her dem kapuñda mecmere-gerdân durur şimâl
Dâyim önüñde mirvaha-cünbân durur sabâ
Hurşîd-i tal‘atüñ vire ger ‘âleme fürûg
Zerrât-ı kâyinât ola câm-ı cihân-nümâ
[...]
Yevmü’l-cezâda lutf u kerem kıl şefâ‘at it
Sevdâyi çünki ‘âsî [vü] mücrim durur şehâ (İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar. 759/5. 138b-139a)
Kaynakça
Ahmed Bâdî Efendi (2014). Riyâz-ı Belde-i Edirne: 20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne’si. Hzl. Niyazi Adıgüzel ve Raşit Gündoğdu. Edirne: Trakya Üniversitesi Yay.
Bayak, Cemal (2018). Sevdâ'î, Leylâ ile Mecnûn. İstanbul: Kriter Yay.
Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemal'in Câmiü'n-Nezâir'i (Metin ve Mecmuʻa Geleneği Üzerine Bir İnceleme). Doktota Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
Gıynaş, Kamil Ali (2017). Pervâne Bey Mecmuası. Ankara: KTB. ekitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194492/pervane-bey-mecmuasi.html. [Erişim tarihi: 20.08.2022]
İstanbul Kitaplıkları Türkçe Divanlar Kataloğu (1947). C.1. İstanbul: MEB Yay.
Kocatürk, Vasfi Mahir (1970). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yay.
Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. Ankara: KTB. ekitap. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf. [Erişim tarihi: 12.08.2022].
Köksal, M. Fatih (2007). “Sevdâyî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 7. Ankara: AKM Yay. 572-573.
Mehmed Süreyyâ (1996). Sicill-i Osmanî. C.6. Hzl. Nuri Akbayar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Peremeci, Osman Nuri (1939). Edirne Tarihi. İstanbul: Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu.
Sehî Beg (2017). Heşt Bihişt. Hzl. Haluk İpekten, ve Günay Kut, Mustafa İsen, Hüseyin Ayan ve Turgut Karabey. Ankara: KTB. ekitap. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf? [Erişim tarihi: 15.01.2018]
Tuman, Mehmet Nail (2002). Tuhfe-i Nâilî. Hzl. Cemal Kurnaz ve Mustafa Tatçı. Ankara: Bizim Büro Yay.
Yalçın, Emine (2019). Sevdâyî Dîvânında Din-Tasavvuf ve Cemiyet. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Yaşar, Zübeyde (2008). Sevdâyî Dîvânı'nın Çeviri yazı Metni ve Günümüz Türkçesiyle Nesre Aktarımı. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | LEYLÂ İLE MECNÛN /KISSA-İ LEYLÎ BİRLE MECNÛN (SEVDÂYÎ) | Sevdâyî | Doç. Dr. Cemal Bayak |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
3 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
4 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
5 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
6 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
7 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
8 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
11 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |