- Yazar Biyografisi (TEİS)
Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi - Madde Yazarı: Prof. Dr. Hüseyin Güfta
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:18/09/2021
DÎVÂN (SÂLİM)
şiirlerSâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi (d.1099/1688 - ö.1156/1743)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Mirzâ-zâde Sâlim'in divan şiiri geleneğinin yaygın bilinen bütün nazım şekilleri ve türlerini örneklendiren, divan şiirinde az rastlanan mesnevi nazım şekliyle yazılmış kasideleri ve manzum mektuplarını ihtiva eden eseri.
Sâlim Divanı, Konya Mevlânâ Müzesi İhtisas Kütüphanesi nüshasındaki (Nu.2405, 1b) mevcut bir kayda göre ilk kez Kalaylıkoz Ahmed Paşa'nın sadrazamlığı döneminde (H.1116/M.1704-5) tertip edilmiştir. Aynı kaydın Ömer Faruk Akün özel kitaplığındaki bir nüshada da yer aldığı bildirilmektedir (Akün 1964: 132). Divanın beş nüshası bilinmektedir. Bütün nüshalar esas alınarak yapılan doktora tezine göre (Güftâ 1995) Sâlim Divanı 5868 beyitten meydana gelmektedir. Divan, manzum bir mukaddime (rübâ‘î) ile başlar. Divanda 36 kaside (1 tevhîd; 1 münâcât; 8 na‘t: Hz. Âdem 2, Hz. Muhammed 6; 1 mi‘râciye; 1 mevlid; 9'u sultanlara: III. Ahmed 7, I. Mahmud 2; 9'u sadrazamlara: Damad Hasan Paşa 1, Kalaylıkoz Ahmed Paşa 1, Baltacı Mehmed Paşa 3, Damad İbrahim Paşa 3, İsmail Paşa 1; 5'i şeyhülislamlara: Paşmakçızâde Ali Efendi 1, Ebezâde Abdullah Efendi 1, Mirzâ Mustafa Efendi 1, hangi şeyhülislamlara yazıldığı belli olmayan 2; 1 kalemiyye), 3 mesnevi (fahriye 1, sergüzeşt 1, musikî makam ve terimleri 1), 17 musammat (tercîʿ-i bend 1, terkîb-i bend 1, tahmîs 4, tesdîs 10, şarkı 1), 13 tezkire ve mektup, 6 lugaz, 309 gazel, 43 tarih, 20 kıt‘a, 11 rübâ‘î, 7 nazm, 41 muamma, 175 matla ve müfred bulunmaktadır. Divandaki manzumelerin nazım şekillerine göre genel dağılımı şöyledir: 40 kasîde, 31 mesnevî, 1 tercîʿ-i bend, 1 terkîb-i bend, 4 tahmîs, 10 tesdîs, 1 şarkı, 310 gazel, 47 kıtʿa, 13 rübâ‘î, 10 nazm, 93 matlaʿ ve 123 müfred.
Sâlim, kasidelerinde Nefʿî'nin, gazellerinde ise özellikle Bâkî, Şeyhülislam Bahâyî ve Nâbî'nin etkisinde kalmıştır. Bu şairlerden en çok Nâbî'ye hürmet etmiş, üstâd, hazret-i üstâd ve Nâbî-i üstâd diyerek Tezkire'sinde ve Divan'ında ondan övgüyle bahsetmiştir (İnce 2005: 630; Güftâ 2013: 61, 242, 433, 566). Sâlim de birçok şairi etkilemiştir. Etkilediği şairler hakkında en geniş bilgi Tezkiresinde yer almıştır. Sâlim, şairlerin hâl tercümelerini verirken bu şairlerle olan münasebetlerini, şairlerin kendisi üzerindeki etkilerini ve kendisinin onlar üzerindeki etkilerini ifade etmiştir. Yanyalı Esʿad, Şeyhülislam İshak Efendi, Refî‘, Sâlim-i Trabzonî, Edirneli Enîs ve Nâbî gibi şairler Sâlim'i tanzir etmişlerdir. Sâlim'in en çok tanzir edilen şiiri ise Allah aşkına redifli gazeli olmuştur (İnce 2005: 173-174, 177, 373, 386, 631; Doğan 1997: 415, 416; Güftâ 2013: 60-63).
Divanının tenkitli baskısı önce Oxford Bodleian Library nüshası eksik olmak üzere yapılmıştır (İnce 1994); daha sonra Divan, Oxford Bodleian Library nüshası da dahil olmak üzere beş nüshası esas alınarak doktora tezi olarak hazırlanmış (Güftâ 1995), doktora tezi gözden geçirilerek tenkitli metin olarak yayımlamıştır (Güftâ 2013).
Şairin biyografisi için bkz. "SÂLİM, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/salim-mirzazade-mehmed-emin-efendi
Eserden Örnekler
Gazel
1 Arz edin feryâdımı dildâre Allâh aşkına
Ede şâyed merhamet ben zâre Allâh aşkına
2 Dil esîr-i kâfir-i zülfündür âzâd eyleyüp
Bir sevâb et sen de ey mekkâre Allâh aşkına
3 Dil şikeste hâtırım mahzûn derûnum münkesir
Ben garîb üftâdeye bir çâre Allâh aşkına
4 Haste-i hicrânın oldum ey tabîbim bî-kesem
Gel devâ eyle dil-i bîmâre Allâh aşkına
5 Ey sabâ hikmet-şinâs-ı hâtır-ı uşşâksın
Derd-i dilden bir haber ver yâre Allâh aşkına
6 Âşıkânın dil-şikest olma nigâhına sakın
Söyle kimdir sîr olan dîdâre Allâh aşkına
7 Seng-i taʿn-ı düşmene bakmaz reh-i maʿşûkda
Âşık oldur kim ola pür-yâre Allâh aşkına
8 Olmaya hâşâ tehî-dest-i niyâz-ı mağfiret
El uran tesbîh-i istiğfâre Allâh aşkına
9 Sâf-dil bir âşıkındır âsitânında senin
Merhamet et Sâlim-i nâ-çâre Allâh aşkına (Güftâ 2013: 487-488).
Kaynakça
Akün, Ömer Faruk (1964). “Sâlim”, İslam Ansiklopedisi. c.10. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Doğan, Muhammet Nur (1997). Lale Devri Şairi Şeyhülislam İshak ve Divanı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Güftâ, Hüseyin (1995). Sâlim (Mîrzâzâde) Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanının Karşılaştırmalı Metni. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Güftâ, Hüseyin (2009). “Sâlim”, İslam Ansiklopedisi. c.36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Güftâ, Hüseyin (2013). Mîrzâzâde Sâlim Divanı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
İnce, Adnan (1994). Mîrzâzâde Mehmed Sâlim Divanı. Ankara.
İnce, Adnan (2005). Tezkiretü'ş-şu‘arâ, Sâlim Efendi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TEZKİRETÜ’Ş-ŞU’ARÂ (SÂLİM) | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle | ||
2 | NEYLÜ'R-REŞÂD FÎ EMRİ'L-CİHÂD | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Şule ERASLAN |
Görüntüle | ||
3 | IKDÜ'L-CÜMÂN FÎ TÂRÎH-İ EHLİ'Z-ZAMÂN TERCÜMESİ (SÂLİM) | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
4 | SELÂMETÜ'L-İNSÂN FÎ MUHÂFAZATİ'L-LİSÂN | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
5 | MÂHİYYETÜ'L-ÂŞIK / MÂHİYYETÜ'L-UŞŞÂK | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Cafer MUM |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ LUGAT-I VASSÂF (SÂLİM) | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Cafer MUM |
Görüntüle | ||
7 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
8 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
10 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
11 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
12 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
14 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
15 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |