DÎVÂN (SÂBİR PÂRSÂ, AĞA-ZÂDE SÂBİR PÂRSÂ MUHAMMED EFENDİ, PÂRSÂ SÂBİR MUHAMMED DEDE)
şiirler
Sâbir Pârsâ, Ağa-zâde Sâbir Pârsâ Muhammed Efendi, Pârsâ Sâbir Muhammed Dede (d. ?/? - ö. 1090/1679-80)

ISBN: 978-9944-237-87-1


17. yüzyıl Mevlevî şairi Gelibolulu Ağazâde Muhammed Sâbir Pârsâ’nın en önemli eseridir. Mevcut 5 yazma nüshası karşılaştırılarak yapılan metin neşrine göre (Yoldaş 2005), Sâbir Pârsâ Dîvânı’nda toplam 7 kaside, 11 tarih, 3 musammat, 215 gazel, 7 kıt’a, 18 matla, 59 rubaî yer almaktadır. Eser, 1579 beyti Türkçe, 275 beyti Farsça ve bir beyti Arapça olmak üzere toplam 1855 beyit tutarında mürettep bir dîvândır. Dîvân, Farsça bir tevhid manzumesi ile başlar. Bu şiiri Türkçe bir na’t takip eder. Sonra Mevlânâ, Ağa-zâde Muhammed Efendi ve Musahib Mustafa Paşa’ya birer, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’ya iki medhiye yer alır. Musahib Paşa hakkındaki kasidede, Paşanın, Padişah IV. Mehmet’in kızı Hadice Sultan ile 1086/1675’de yapılan düğünü konu edilmiştir. Tarih manzumeleri sırasıyla, Sultan IV. Mehmed’in oğlu şehzâde Mustafa’nın doğumu, Uyvar Kalesi’nin fethi, Sultan IV. Mehmed’in de bizzat katıldığı Lehistan seferi ve Kamaniçe Kalesi’nin fethi, Şehzâde Mustafa’nın sünnet düğünü, Veziriazam Fâzıl Ahmet Paşa’nın Kandiye Kalesi’ni fethi, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın Çehrin Kalesi’ni fethi, Çatalcalı Ali Efendi'nin şeyhülislâm olması hakkındadır. Daha sonra 1069/1658-9 yılında meydana gelen büyük bir deprem hakkında Arapça, Farsça ve Türkçe birer beyit ve 5 bendlik mütekerrir müseddes yer almaktadır (Yoldaş 2013). Musammatlar bölümünde, Sâbir’in, Ağa-zâde Muhammed Efendi’nin gazeline yazdığı 7 bendlik bir tahmis, Hâletî’nin ve Feyzî’nin matla beyitlerinin nakarat olarak kullanıldığı 5’er bendlik iki mütekerrir müseddes bulunmaktadır. Musammatlardan sonra yer alan gazeller bölümünde 40’ı Farsça, 175’i Türkçe 215 gazel vardır. Biri Arapça 7 kıt’a, biri Farsça 18 matla’, ikisi Farsça 59 rubaî ile eser sona erer. 

Sâbir’in asıl edebî şahsiyetini yansıtan manzumeleri gazelleridir. Dîvân’da 40’ı Farsça, 215 gazel bulunmaktadır. Gazelleri genellikle 5 beyitliktir. Âşıkâne ve rindâne tarzda da oldukça başarılı örnekler veren Sâbir’in gazellerinde, daha çok tasavvufun, hikmet ve Hind üslûbunun etkisi hissedilir. Sâbir’in dikkati çeken özgün yanı; şiirde mazmun olarak çeşitli mantık terimlerini kullanmasıdır. Şair, kasidelerinde, musammatlarında ve gazellerinde devrindeki sosyal bozukluklara işaret etmiştir. Dîvân’ında 46 Farsça şiir bulunan Sâbir’in Türkçe şiirlerinde de Farsçanın etkisi görülür. Yer yer, uzun zincirleme tamlamalar ahengi bozmaktadır. Fakat cümlelerinin sözdizimi yönünden sağlamlığı nedeniyle, açık ve anlaşılır bir dili vardır. Atasözü ve deyimlere az rastlanır. Eserde şairin Mevlânâ ve amcası Ağa-zâde Muhammed Efendi’ye medhiye ve bir gazeline tahmis yazması, Farsça şiirlerinde Urfî, Feyzî ve Hâfız’a, Türkçe şiirlerinde de Nâbî, Hâletî ve Mezâkî’ye nazireler bulunması, Sâbir’in üzerinde bu şairlerin etkisini göstermektedir.

Karşılaştırmalı metin neşrinden (Yoldaş 2005) başka eser hakkında bir de yüksek lisans tezi yapılmıştır (Duru 1994).

Şairin biyografisi için bk. “Sâbir Pârsâ, Ağa-zâde Sâbir Pârsâ Muhammed Efendi, Pârsâ Sâbir Muhammed Dede”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sabir-parsa-agazade-sabir-parsa

Eserden Örnekler


Gazel

Me’lûf-ı sûzdur dil-i mihnet-şinâsımuz

Kalmadı hîç âteş-i gamdan hirâsımuz


İtmez o seng-dil bize bir âşnâ nigâh

Bin kerre sûde olsa ruh-ı iltimâsımuz


Mihr-i cemâl-i yâre mukâbil komış dili

Revzen-güşâ-yı kasr-ı mahabbet esâsımuz


Bast-ı mukaddemât idegördük visâl içün

Ammâ netîce bulmadı hergiz kıyâsımuz


Biz çâk çâk idüp girerüz âteş-i gama

Peşm-i semender olsa da Sâbir libâsımuz      (Yoldaş 2005:110-111)


Gazel

Âh ki dildâr ile eyledigüm dem vedâ’

Oldı benümle hayât mâni’atü’l- ictimâ’


Ey gam-ı bî-hûde-gerd gel berü âsûde ol

Dil gibi olmaz sana zâviye-i inkıtâ’


Bahs-i gam-ı ‘aşkda şöyle kıyâs eyle kim

Vasl ile sâbit olur mes’ele-i imtinâ’


Tâlib-i vaslun ider hayretüm efzûn k’olur

Mümteni’ü’l-infikâk mümteni’ü’l- ictimâ’


Ceyş-i ferah bî-kerân olsa da virmez amân

Görmedi çeşm-i cihân gam gibi merd-i şücâ’


Sâbir-i şûrîdenün zemzemesin dinlese

Zâhid-i efsürde-dil belki ideydi semâ’      (Yoldaş 2005:125)

Kaynakça


Duru, Necip Fazıl (1994). Sâbir Mehmed Hayatı-Eserleri-Edebî Kişiliği ve Dîvân’ının Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Yoldaş, Kazım (2003). "XVII. Yüzyıl Mevlevî Şairlerinden Sâbir Pârsâ". İlmî Araştırmalar 16: 125-134.

Yoldaş, Kazım (2005). Sâbir Pârsâ Divanı. İstanbul: Kitabevi Yay.

Yoldaş, Kazım (2013). "Doğal Afetlerin Klasik Türk Şiirine Yansımasına Bir Örnek: Sâbir Pârsâ Divanı’nda Depremle İlgili Dört Tarih Manzumesi". Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Düsbed) 10: 259-265.

Atıf Bilgileri


YOLDAŞ, Kazım. "DÎVÂN (SÂBİR PÂRSÂ, AĞA-ZÂDE SÂBİR PÂRSÂ MUHAMMED EFENDİ, PÂRSÂ SÂBİR MUHAMMED DEDE)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-sabir-parsa-aga-zade-sabir-parsa-muhammed-efendi-parsa-sabir-muhammed-dede. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ÎSÂGÛCÎ ŞERHİ/TASAVVURÂT ŞERHİ (SÂBİR PÂRSÂ) Sâbir Pârsâ, Ağa-zâde Sâbir Pârsâ Muhammed Efendi, Pârsâ Sâbir Muhammed Dede Prof. Dr. Kazım YOLDAŞ
Görüntüle
2 GÜL Ü NEVRÛZ (SÂBİR PÂRSÂ) Sâbir Pârsâ, Ağa-zâde Sâbir Pârsâ Muhammed Efendi Doç. Dr. İbrahim Sona
Görüntüle
3 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
4 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
5 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
6 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
7 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
8 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
11 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle