DÎVÂN (RÜŞDÎ)
şiirler ve silsile-i uşşâkiyye
Rüşdî, Yemezzâde Süleymân (d. 1184/1770 - ö. 1250/1834)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Yemez-zâde Süleyman Rüşdî Bey’in şiirlerinin yer aldığı  eseri. Dîvân'da kaside, gazel yanında terkib-bend, tahmis, muhammes, tesdis, mesnevi, muaşşer, müseddes, rubai, kıt’a ve müfred gibi çok çeşitli nazım şekilleriyle kaleme alınmış şiirler yer alır. Kasidelerinde zamanın padişahı II. Mahmud’u ve tarikat büyüklerini öven şair, çağdaşlarının ve Bâkî, Fuzûlî, Lâmi’î, Yahyâ, Cevrî, Nef’î gibi usta şairlerin şiirlerini tahmis etmiş, onlara nazireler söylemiştir. Şiirlerinde ağırlıklı olarak dinî ve tasavvufi konuları işlemiş, dönemindeki doğum, ölüm, düğün gibi olaylara; çeşme, han, hamam gibi yapıların inşasına; zamanın devlet adamlarının göreve atanma ve azledilmelerine; Ayvalık ve Sakız’ın fethi gibi önemli hadiselere tarihler düşerek dönemin sosyal ve kültürel hayatını da yansıtmıştır.

Dîvân’a tasavvufî duyuş hâkimdir. Şair, eserinde genel olarak açık ve anlaşılır bir dil kullanmış yeri geldikçe Arapça ve Farsça tamlamalardan yararlanmış, edebî sanatlarla anlatımını kuvvetlendirmiştir. Şairin her harften kafiyeli gazellere yer verdiği eserinde zihaf ve imaleye başvurduğu, bazı mısralarda ise veznin aksadığı görülmektedir. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T. 2802’de bulunan nüshanın başında dibace ve Uşşâkî tarikatına ait bir silsilenâme bulunmaktadır.

Eser, 1233/1818 tarihlidir. Rüşdî hakkında son dönemde yapılan araştırmalarla eserin önceden kayıtlara geçmiş üç nüshasından başka iki nüshasını daha ortaya çıkarılmıştır. Bunlardan dördü Ankara Milli Kütüphane 06 Mil Yz FB 332 ve 06 Mil Yz A 7296/2; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T. 2802; Almanya Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü Ms.or.oct.2793 numaralarında kayıtlıdır (İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu III-IV 1967: 1027; Şengün 2019: 147), biri özel arşivdedir (Kuruüzüm 1991: 54). 4000 beyit civarında olduğu kaydedilen Dîvân’ın Hüseyin Kuruüzüm özel arşivindeki nüshasından bölümler yayımlanmış (1991), Ankara Milli Kütüphanede 141 varak olarak tespit edilen nüshalardan biri yüksek lisans tez çalışması kapsamında Latin harflerine aktarılmıştır ( Semiz 2010).

Şairin biyografisi ve eserlerinden örnekler için bk. "Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-yemezzade-suleyman 

Eserden Örnekler


Gazel

Rind-i aşk oldun ise düşme devâ-yı derde hîç

Derd imiş aşkın devâsı olma gam-âzâde hîç 


Gamze-i dil-ber gibi mest ol leb-i cânân ile

Kalmasun dersen gam-ı dehr-i firâvân serde hîç 


Lâ’übâlî meşreb ol var kûşe-i meyhânede

Açma râz-ı hikmeti dilden sakın nâ-merde hîç 


Gerdiş-i gerdûn ile bî-çâre olma rûz u şeb

Uyma akl-ı nâmdâra tutma dilde perde hîç 


Âsitân-ı yâra ey Rüşdî iriş yüz sürmeğe

Kim Mesîhâveş urûc it turma gökde yerde hîç (Yemez-zâde Süleyman Rüşdî: 1233: 38).


Gazel

Biz ol efgende-i aşkız bizim efgendemiz yokdur

Kamunun bendesiyüzdür bizim bir bendemiz yokdur 


Düşelden pençe-i dâm-ı ser-i zülfüne dil-dârın

Gam-ı hicrân ile dil-besteyüz kim handemiz yokdur 


Reh-i vasl içre dil-dâra gidenlerden haber sordum

Didiler kim gidenlerden dahi âyendemiz yokdur 


Ma’ânî remzini keşf etmede üstâd-ı ma’nâyuz

Egerçi sûretâ nâ-danlarız dânendemiz yokdur 


Biz ol tâlipleriz dehr içre Rüşdî kim hakîkatde

Hüdâ-yı zü’l-atâ’dan mâ’adâ bahşendemiz yokdur (Yemez-zâde Süleyman Rüşdî 1233: 49-50).

Kaynakça


Akkuş, Mehmet- Ali Yılmaz (hzl.) (2006). Osmânzâde Hüseyin Vassâf Sefîne-i Evliyâ. C. 4. İstanbul: Kitabevi Yay.

Alpbaz, Salih (e.t. 02.09.2013). Karacasu’lu Koca Rüşdü. http://www.atillaalpbaz.com/?o=8&y=228 [erişim tarihi: 02.09.2013].

İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu C. IV-III (1967). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Kuruüzüm, Hüseyin (1991). Süleyman Rüşdî. Denizli: Merhaba Dizgi Merkezi.

Semiz, Kenan (2010). Semiz-zâde Süleyman Rüşdî Efendi ve Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.

Şengün, Necdet (2019). “Aydın Karacasu’da Bir Uşşâkî Şeyhi: Şâir Yemez-zâde Süleyman Rüşdî ve Bilinmeyen Eserleri”. İslami ilimler Dergisi. 14 (2): 141-154.

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Yazmaları. https://www.yazmalar.gov.tr/detayli_arama.php?cmd=liste&ss=1 [Erişim tarihi: 30.09.2013].

Yemez-zâde Süleyman Rüşdî (1233), Dîvân-ı Rüşdî. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T. 2802.

Atıf Bilgileri


Tanç, Nilüfer. "DÎVÂN (RÜŞDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-rusdi. [Erişim Tarihi: 12 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SİLSİLE-NÂME-İ TARÎK-İ UŞŞÂKÎ (RÜŞDÎ) Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
2 PEND-İ ATTÂR TERCÜMESİ (RÜŞDÎ) Rüşdî, Yemezzâde Süleymân Gönül Delice
Görüntüle
3 OTUZ İKİ VE ELLİ DÖRT FARZ MANZÛMELERİ (RÜŞDÎ) Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân Doç. Dr. Necdet Şengün
Görüntüle
4 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
5 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
6 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
7 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
8 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
9 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
10 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
11 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
12 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
13 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle