17. yüzyıl tezkireci ve şairlerinden Riyâzî’nin şiirlerini ihtiva eden eser. Mürettep hâldeki Riyâzî Dîvânı’nda 25 kasîde, 1 terkib-bend, 17’si nâ-tamam 669 gazel, 1’i Farsça 9 kıtʻa, 171 rubâ'î, 89 matla ve 11 beyit olmak üzere toplam 975 manzume bulunmaktadır.

Riyâzî Dîvânı’nda yer alan 25 kasîde içinde tevhid ve münacat türünde olan yoktur. Kasîdelerden biri naʻt, üçü şairin kendisini övdüğü fahriye ve biri de kendi çocuklarının ölümü üzerine kaleme aldığı mersiye türündedir. Bir kaside şairin kendi nefsine hitabı, biri ise ihtiyarlık üzerinedir. Geriye kalan 18 kasîde çeşitli şahısların övgüsünde yazılmıştır. Bu kasîdelerden biri Sultan Genç Osman’ın hocası Ömer Efendi’ye, beşi Sultan Murad’a, biri Sultan Ahmed’e, biri II. Osman’a, biri Veziriazam Maksud Paşa’ya, biri Veziriazam Güzelce Ali Paşa’ya, biri Sultan Ahmed’in ölümü ve II. Osman’ın cülusuna, ikisi Şeyhülislâm Yahya’ya, biri Nakîbüleşraf Allâme Efendi’ye, biri Kuyucu Murad Paşa’ya, biri Hafız Ahmed Paşa’ya, biri Müftü Mehmed Efendi’ye, biri de Ganî-zâde Nâdirî’ye yazılmıştır. Dîvân’daki yedi bentten müteşekkil olan tek terkib-bend, sâkî-nâme türündedir. Klasik Türk edebiyatı geleneğinde yetişen birçok divan şairi gibi Riyâzî de nazım şekilleri içinde en çok gazeli tercih etmiştir. Alfabedeki bütün harflerle kaleme aldığı 669 gazelle o, sayı itibarıyla en fazla gazel yazan divan şairleri arasında yer alır. Riyâzî’nin gazellerinde her ne kadar beyit sayısı 18’e kadar çıkan mutavvel gazeller bulunsa da bunların kahir ekseri 5 ile 7 arasında değişen beyit sayısına sahiptir. İçlerinde bahariyye, şitaiyye ve temmuziyye gibi türlerde olanları olmakla birlikte Riyâzî’nin gazelleri daha çok beşeri aşkın terennüm edildiği âşıkane ve rindane tarzda tanzim edilmiştir. Bu manzumelerinde klasik edebiyatın ifade şekilleri, mazmunlar ve edebi sanatlarını başarıyla kullanan şair; iyi bir gazel şairi olduğunu ispatlamıştır.

Riyâzî, şiirlerinde genel itibarıyla sade ve anlaşılır bir dil kullanmıştır. Onun şiirlerinde yaşadığı dönemin dil özelliklerini yansıtan arkaik kelimelere ve Türkçenin ifade zenginliklerini bünyesinde barındıran çok sayıda deyime rastlanmaktadır. Şairin Türkçeye hâkimiyetini göstermesi bakımından önem arz eden bu dil unsurlarıyla süslenmiş beyitler yanında, bilhassa hüner gösterme niyetini hissettirdiği kasidelerinde yer yer Arapça ve Farsça kelimelerin ağırlıkta olduğu ağdalı beyitleri de yok değildir. Riyâzî’nin şiirlerinde dikkat çeken bir başka özellik de vezin, kafiye ve redif bakımından teknik olarak yakalanmış olan kusursuzluktur.

Riyâzî’nin Dîvân’ı üzerinde Sâkînâme’si ve Düstûru’l-Amel’iyle birlikte tenkitli metnin esas alındığı doktora tez çalışması yapılmıştır (Açıkgöz 1986).

Şairin biyografisi için bk. “Riyâzî, Mehmed Riyâzî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/riyazi-mehmed-riyazi-efendi