- Yazar Biyografisi (TEİS)
Rahmetî, Tebrîzî - Madde Yazarı: Araş. Gör. Dr. Orhan Baldane
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Azerbaycan
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:16/10/2022
DÎVÂN (RAHMETÎ)
şiirlerRahmetî, Tebrîzî (d. ?/? - ö. 1025/1616/17)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Rahmetî Tebrizî’nin şiirlerini ihtiva eden günümüze ulaşan tek eseri. Eserin tek nüshası B-143/3173 kayıt numarasıyla Azerbaycan Millî İlimler Akademisine bağlı Mehemmed Fuzuli Elyazmaları Enstitüsünde bulunmaktadır. 82 varaktan oluşan ve yaklaşık 2000 beyitlik hacme sahip olan bu nüsha celi nestalik hatla yazılmıştır. 17. yüzyılda istinsah edildiği düşünülen nüsha baş kısmından birkaç varak eksiktir. Müstensihiyle ilgili bir bilgi yoktur (Ağaoğlu 2013: TEİS). Dîvân’ın büyük bir bölümü Farsça olup Farsça şiirlerin ardından Türkçeyle yazılmış 25 gazel ve 1 rubai yer almaktadır (Aslan 2012: 5, Ağaoğlu 2013: TEİS). Türkçe şiirler 76b-81b sayfaları arasındadır (Aslan 2012: 5). Farsça bölüm; kaside, gazel, kıta ve rubailerden oluşmaktadır. Bu bölüm son harf sırasına göre kendi içinde bir düzene sahiptir. Türkçe şiirlerde ise bu şekilde bir iç düzen yoktur (Ağaoğlu 2013: TEİS). 25 Türkçe gazelden 24’ü 5 beyitlik, 1’i ise 7 beyitlik gazeldir (Aslan 2012: 5). Bazı kaynaklarda Rahmetî Tebrizî’nin 7-8 bin beyitlik hacme sahip bir Dîvân’ından bahsedilse de bu Dîvân’a henüz ulaşılamamıştır (Ağaoğlu 2013: TEİS).
Yaşadığı dönemde ve hemen sonrasında Rahmetî'nin şiirlerinin geniş bir coğrafyaya yayıldığı bilinmektedir (Seferli, Yusifli 1993: 212). Türkçe şiirlerinde tercih ettiği dil ve üslup, konuşma diline yakındır. Uzun olmayan cümlelerden oluşan bu şiirlerde tam kafiye ya da zengin kafiye örnekleri fazladır. Buna bağlı olarak ses ahengini yakaladığını söylemek mümkündür. Bazı şiirlerinde açıkça Fuzulî etkisi görülmektedir (Aslan 2012: 5, Ağaoğlu 2013: TEİS). Aşk ve vatan hasreti, şiirlerinde dikkat çeken başlıca temalardır. Aşk temalı şiirlerinde kendisini Mecnun ve Ferhat gibi aşk hikâyelerinin iki önemli temsilcisiyle mukayese etmektedir (Aslan 2012: 6). Vatan hasreti temasına yer vermesinin sebebi ise Rahmetî Tebrizî’nin Safevî Devleti’nde uygulanan bazı politikalara bağlı olarak devrin birçok aydını gibi Hindistan’a gitmiş olmasıdır. Vatanına dönmeyi ne kadar arzulasa da bunu gerçekleştiremeden Agra’da ölmüştür (Seferli, Yusifli 1993: 212, Aslan 2012: 2-4).
Rahmetî Tebrizî’nin Dîvân’ındaki Türkçe şiirler hakkında 1970’li yıllarda A. Abbas Müznib, Rüstem Eliyev ve Cahangir Qehramanov yayınlar yapmıştır (Seferli, Yusifli 1993: 212, Aslan 2012: 5). En kapsamlı çalışma 2006 yılında Ekrem Bağırov tarafından yapılmıştır. Ekrem Bağırov, Farsça şiirleri Azerbaycan Türkçesine çevirmiş, Türkçe şiirleri ise Latin harflerine aktarmıştır. Ayrıca yazmanın orijinal metnine de bu yayında yer vermiştir (Aslan 2012: 5, Ağaoğlu 2013: TEİS). Türkiye’de ise Üzeyir Aslan tarafından hazırlanan bir çalışmada Rahmetî Tebrizî’nin Dîvân’ında yer alan Türkçe şiirlerin transkripsiyonu verilmiş ve şiirler günümüz Türkiye Türkçesine aktarılmıştır (Aslan 2012: 1-28).
Şairin biyografisi için bk. "Rahmetî, Tebrîzî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rahmeti-tebrizi
Eserden Örnekler
Gazel
Güzārun düşse ey bād-i sebā ger kûy-i dildāra
Degil eġyār ile oturma durma ʿārsız yāra
Başuňdan zülfinüň sevdasın ey zāhid çıḳar men tek
Müselmansan, utangil öz özüňden, uyma zünnāra
Leb üzre ʿenberin ḫālı ḳara baġrumı ḳan etdi
Ne iş getirdi āḫır başıma gör ol yüzü ḳara
Murād olmaz müyeser ey könül, bîhûde yalvarma
Ki ben hem-cāna yetdim sen kibi yalvara-yalvara
Anuň yüzün görende deyibmişsen cān verim, vergil
Mübeddel eyleme, ey Reḥmetî, iḳrārı inkâra (Seferli, Yusifli 1993: 215, Aslan 2012: 12-13)
Gazel
Ṭaʿn eylemek ne lāzım Ferhād-ı nā-murāda
Heç kimse bu cihānda yetişmemiş murāda
Zāhid eger benümle oturmasa revādur
Bir yerde başa varmaz seccāde ile bāde
Allah rıżāsıyiçün zülfin ṭaġıtma ey yel
Dur özgeler söziylen ʿömrüňi verme bāda
Kirpüklerüň ḫadengi ṣanma ki żāyiʿ oldı
Nāzük-nihāl olubdur her biri bir yarada
Mecnūn u şūr-ı Leylî Ferhād u ʿışķ-ı Şîrîn
Bî-çāre Reḥmetî tek her kimse bir belada (Seferli, Yusifli 1993: 214, Aslan 2012: 11)
Kaynakça
Ağaoğlu, Azad (2013). “Rahmetî Tebrizî”. TEİS (Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü). Erişim Adresi: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rahmeti-tebrizi [Erişim tarihi: 13.10.2022]
Aslan, Üzeyir (2012). “Rahmetî-i Tebrizî ve Türkçe Şiirleri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 9: 1-28.
Seferli, Eliyar G. ve Xelil G. Yusifli (1993). “Rahmetî (Azerbaycan Eski Türk Edebiyatı)”. Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi-Azerbaycan Türk Edebiyatı-II. Cilt. Ankara: KB Yay. 212-21.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (CÂHÎ) | Câhî, İbrâhîm Mîrzâ | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
2 | HADÎKATÜ'S-SÜ'EDÂ (FUZÛLÎ) | Fuzûlî | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
3 | MENÂKIB (GARİBÎ) | Garîbî | Prof. Dr. İsrafil Babacan |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (GARÎBÎ) | Garîbî | Prof. Dr. İsrafil Babacan |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (HATÂYÎ) | Hatâyî, Şâh İsmail | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
6 | DEH-NÂME (HATÂYÎ) | Hatâyî, Şâh İsmail | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
7 | NASÎHAT-NÂME (HATÂYÎ) | Hatâyî, Şâh İsmail | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
8 | KASÂYİD Ü GAZELİYYÂT-I TÜRKÎ (SÂDIKÎ-İ KİTÂBDÂR) | Sâdıkî-i Kitâbdâr | Doç. Dr. Emrullah Yakut |
Görüntüle | ||
9 | ZÜBDETÜ'L-KELÂM (SÂDIKÎ-İ KİTÂBDÂR) | Sâdıkî-i Kitâbdâr | Doç. Dr. Emrullah Yakut |
Görüntüle | ||
10 | GAZELİYYÂT (SÂDIKÎ) | Sâdıkî-i Kitâbdâr | Doç. Dr. Emrullah Yakut |
Görüntüle |