DÎVÂN (RAHMETÎ)
şiirler
Rahmetî, Tebrîzî (d. ?/? - ö. 1025/1616/17)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Rahmetî Tebrizî’nin şiirlerini ihtiva eden günümüze ulaşan tek eseri. Eserin tek nüshası B-143/3173 kayıt numarasıyla Azerbaycan Millî İlimler Akademisine bağlı Mehemmed Fuzuli Elyazmaları Enstitüsünde bulunmaktadır. 82 varaktan oluşan ve yaklaşık 2000 beyitlik hacme sahip olan bu nüsha celi nestalik hatla yazılmıştır. 17. yüzyılda istinsah edildiği düşünülen nüsha baş kısmından birkaç varak eksiktir. Müstensihiyle ilgili bir bilgi yoktur (Ağaoğlu 2013: TEİS). Dîvân’ın büyük bir bölümü Farsça olup Farsça şiirlerin ardından Türkçeyle yazılmış 25 gazel ve 1 rubai yer almaktadır (Aslan 2012: 5, Ağaoğlu 2013: TEİS). Türkçe şiirler 76b-81b sayfaları arasındadır (Aslan 2012: 5). Farsça bölüm; kaside, gazel, kıta ve rubailerden oluşmaktadır. Bu bölüm son harf sırasına göre kendi içinde bir düzene sahiptir. Türkçe şiirlerde ise bu şekilde bir iç düzen yoktur (Ağaoğlu 2013: TEİS). 25 Türkçe gazelden 24’ü 5 beyitlik, 1’i ise 7 beyitlik gazeldir (Aslan 2012: 5). Bazı kaynaklarda Rahmetî Tebrizî’nin 7-8 bin beyitlik hacme sahip bir Dîvân’ından bahsedilse de bu Dîvân’a henüz ulaşılamamıştır (Ağaoğlu 2013: TEİS).

Yaşadığı dönemde ve hemen sonrasında Rahmetî'nin şiirlerinin geniş bir coğrafyaya yayıldığı bilinmektedir (Seferli, Yusifli 1993: 212). Türkçe şiirlerinde tercih ettiği dil ve üslup, konuşma diline yakındır. Uzun olmayan cümlelerden oluşan bu şiirlerde tam kafiye ya da zengin kafiye örnekleri fazladır. Buna bağlı olarak ses ahengini yakaladığını söylemek mümkündür. Bazı şiirlerinde açıkça Fuzulî etkisi görülmektedir (Aslan 2012: 5, Ağaoğlu 2013: TEİS). Aşk ve vatan hasreti, şiirlerinde dikkat çeken başlıca temalardır. Aşk temalı şiirlerinde kendisini Mecnun ve Ferhat gibi aşk hikâyelerinin iki önemli temsilcisiyle mukayese etmektedir (Aslan 2012: 6). Vatan hasreti temasına yer vermesinin sebebi ise Rahmetî Tebrizî’nin Safevî Devleti’nde uygulanan bazı politikalara bağlı olarak devrin birçok aydını gibi Hindistan’a gitmiş olmasıdır. Vatanına dönmeyi ne kadar arzulasa da bunu gerçekleştiremeden Agra’da ölmüştür (Seferli, Yusifli 1993: 212, Aslan 2012: 2-4).

Rahmetî Tebrizî’nin Dîvân’ındaki Türkçe şiirler hakkında 1970’li yıllarda A. Abbas Müznib, Rüstem Eliyev ve Cahangir Qehramanov  yayınlar yapmıştır (Seferli, Yusifli 1993: 212, Aslan 2012: 5). En kapsamlı çalışma 2006 yılında Ekrem Bağırov tarafından yapılmıştır. Ekrem Bağırov, Farsça şiirleri Azerbaycan Türkçesine çevirmiş, Türkçe şiirleri ise Latin harflerine aktarmıştır. Ayrıca yazmanın orijinal metnine de bu yayında yer vermiştir (Aslan 2012: 5, Ağaoğlu 2013: TEİS). Türkiye’de ise Üzeyir Aslan tarafından hazırlanan bir çalışmada Rahmetî Tebrizî’nin Dîvân’ında yer alan Türkçe şiirlerin transkripsiyonu verilmiş ve şiirler günümüz Türkiye Türkçesine aktarılmıştır (Aslan 2012: 1-28).

Şairin biyografisi için bk. "Rahmetî, Tebrîzî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rahmeti-tebrizi 

Eserden Örnekler



Gazel

Güzārun düşse ey bād-i sebā ger kûy-i dildāra

Degil eġyār ile oturma durma ʿārsız yāra


Başuňdan zülfinüň sevdasın ey zāhid çıḳar men tek

Müselmansan, utangil öz özüňden, uyma zünnāra


Leb üzre ʿenberin ḫālı ḳara baġrumı ḳan etdi

Ne iş getirdi āḫır başıma gör ol yüzü ḳara


Murād olmaz müyeser ey könül, bîhûde yalvarma

Ki ben hem-cāna yetdim sen kibi yalvara-yalvara


Anuň yüzün görende deyibmişsen cān verim, vergil

Mübeddel eyleme, ey Reḥmetî, iḳrārı inkâra   (Seferli, Yusifli 1993: 215, Aslan 2012: 12-13)


Gazel

Ṭaʿn eylemek ne lāzım Ferhād-ı nā-murāda

Heç kimse bu cihānda yetişmemiş murāda


Zāhid eger benümle oturmasa revādur

Bir yerde başa varmaz seccāde ile bāde


Allah rıżāsıyiçün zülfin ṭaġıtma ey yel

Dur özgeler söziylen ʿömrüňi verme bāda


Kirpüklerüň ḫadengi ṣanma ki żāyiʿ oldı

Nāzük-nihāl olubdur her biri bir yarada


Mecnūn u şūr-ı Leylî Ferhād u ʿışķ-ı Şîrîn

Bî-çāre Reḥmetî tek her kimse bir belada  (Seferli, Yusifli 1993: 214, Aslan 2012: 11)

Kaynakça


Ağaoğlu, Azad (2013). “Rahmetî Tebrizî”. TEİS (Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü). Erişim Adresi: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rahmeti-tebrizi  [Erişim tarihi: 13.10.2022]

Aslan, Üzeyir (2012). “Rahmetî-i Tebrizî ve Türkçe Şiirleri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 9: 1-28.

Seferli, Eliyar G. ve Xelil G. Yusifli (1993). “Rahmetî (Azerbaycan Eski Türk Edebiyatı)”. Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi-Azerbaycan Türk Edebiyatı-II. Cilt. Ankara: KB Yay. 212-21.

https://manuscript.az/index.php?do=static&page=kataloq 

Atıf Bilgileri


Baldane, Orhan. "DÎVÂN (RAHMETÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-rahmeti. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CÂHÎ) Câhî, İbrâhîm Mîrzâ Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
2 HADÎKATÜ'S-SÜ'EDÂ (FUZÛLÎ) Fuzûlî Filiz Kılıç
Görüntüle
3 MENÂKIB (GARİBÎ) Garîbî Prof. Dr. İsrafil Babacan
Görüntüle
4 DÎVÂN (GARÎBÎ) Garîbî Prof. Dr. İsrafil Babacan
Görüntüle
5 DÎVÂN (HATÂYÎ) Hatâyî, Şâh İsmail Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
6 DEH-NÂME (HATÂYÎ) Hatâyî, Şâh İsmail Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
7 NASÎHAT-NÂME (HATÂYÎ) Hatâyî, Şâh İsmail Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
8 KASÂYİD Ü GAZELİYYÂT-I TÜRKÎ (SÂDIKÎ-İ KİTÂBDÂR) Sâdıkî-i Kitâbdâr Doç. Dr. Emrullah Yakut
Görüntüle
9 ZÜBDETÜ'L-KELÂM (SÂDIKÎ-İ KİTÂBDÂR) Sâdıkî-i Kitâbdâr Doç. Dr. Emrullah Yakut
Görüntüle
10 GAZELİYYÂT (SÂDIKÎ) Sâdıkî-i Kitâbdâr Doç. Dr. Emrullah Yakut
Görüntüle