- Yazar Biyografisi (TEİS)
Nevres, Osman - Madde Yazarı: Prof. Dr. Bayram Ali Kaya
- Eser Yazılış Tarihi:1290/1873-74
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:13/07/2021
DÎVÂN (OSMAN NEVRES)
şiirler, mektuplarNevres, Osman (d. 1236/1820-21 - ö. 1293/1876)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Nevres’in en önemli eseri. Ziyâ Paşa, eserin tab‘ı üzerine yazdığı takrizinde Nevres’i son derece erdemli bir insan ve döneminin seçkin şairleri arasında göstermiş, ayrıca onun üç dilde şiir ve eser yazabilecek güçte, hünerli bir şair olduğunu belirtmiştir. Gazelleri arasında klasik şiir zevkini yansıtan güzel örnekler bulunmakla birlikte, mersiyeleri ve şarkıları daha çok tanınmış ve beğenilmiş olan Nevres, döneminde şairliğinden önce münşiliği ile tanınmış ve klasik Osmanlı nesrinin devrindeki en önemli temsilcilerinden biri kabul edilmiştir. Aynı zamanda musikişinas bir şair olan Nevres, bazı gazellerinde “Nev-zemîn”, “Acemâne”, “Mersiye-gûne” vb. başlıklar kullanmak, mahlasına matla beytinde yer vermek suretiyle bazı yeni arayışlara girmiş olmakla birlikte, devrinde Avrupai edebiyattan çok divan edebiyatı geleneğine bağlı kalmıştır. Nevres ayrıca, ilgi ile okunan sanatlı nesirleri, naat ve mersiyeleri; âşıkane, rindane hatta bazı yeni düşünceleri yansıtan vatan temalı gazelleri, bir kısmı bestelenmiş güzel şarkıları olmakla birlikte Tanpınar’ın da belirttiği üzere, devrinin orta hâlli şairlerinden biridir (Tanpınar 1997: 422; Kaya 2017: 134, 144).
İlmî neşrinden (Kaya 2017) hareketle Dîvân'da, “Rubâiyyât” başlığı altında münacat ve naat içerikli 5 rubai; “Na‘t, Mersiye-i Kerbelâ, Medhiye, Kasîde, Medhiye Gazel” başlığı altında 4 manzume; “Kasâid” başlığı altında ve büyük çoğunluğu kaside nazım şekliyle yazılmış methiyelerden oluşan 18 şiir; “El-Mukatta‘ât” başlığı altında kıt‘a, kıt‘a-i kebîre ve gazel örneklerinden oluşan 12 şiir; “Et-Tevârîh” başlığı altında, aralarında beyit ve gazeller bulunmakla birlikte çoğunluğu kıt‘a-i kebîre olan 24 şiir; 1 adet gazel; “Tahmîsler” başlığı altında 2 tahmis; “Muhammesler” başlığı altında 2 muhammes; “Şarkılar” başlığı altında ve tamamı mütekerrir murabba olan 7 şarkı; “El-Gazeliyyât” başlığı altında 324 gazel; “Müstezâdlar” başlığı altında 2 müstezâd, “Mektûblar” başlığı altında 4 mektup; “Eş‘âr-ı Müteferrika” başlığı altında ve çoğunluğu kıt‘a-i kebîre olan 24 şiir; “Rubâiyyât” başlığı altında 20 rubai; “Dü-beytler” başlığı altında 27 dü-beyt, “Müfredât” başlığı altında ve çoğu müfred, az bir kısmı ise matla ve makta olan 50 beyit bulunmaktadır.
Dîvân'da ayrıca kaside nazım şekliyle yazılmış 1 “Arz-ı Hâl” ve 2 “Mesnevî”; 1 “Muhtıra-i Nâzım” (Nevres, burada okuyucuyu bazı şiirleri hususunda bilgilendirmekte ve kısmen uyarmaktadır); 1 adet “Takrîz” ve 1 “Târîh-i Feyzî” (Bu şiir, Feyzî Efendi tarafından eserin tab‘ı üzerine söylenmiş ve methiye tarzında yazılmış dokuz beyitlik bir tarih gazelidir) yer almaktadır.
Hemen her divan şairi gibi Nevres de şiirlerinde en fazla aşk temasına yer vermiş, bazı rindane tavırlarına rağmen tamamen beşerî aşkı işlemiş ve bunu büyük oranda geleneğe uygun bir şekilde âşık-sevgili-rakip üçlüsü çerçevesinde ele almıştır. Klâsik Türk şiirinde diğer şairlerce ele alınmış pek çok hususa şiirlerinde Nevres de yer vermiş olmakla birlikte, zaman zaman bunlara kendine has konu ve temalar eklemiştir. Bunlar arasında vatan ve gurbet temaları ile Bağdat özel bir yere sahiptir.
Türkçe, Farsça ve Arapça şiirlerinden oluşan yazma Dîvân'ı, İzmirli Emin Muhlis Paşa tarafından alınarak kaybedildiğinden, elinde ancak dağınık hâldeki şiir müsveddeleri kalan Nevres, hastalığı sebebiyle bunları bir araya getirecek gücü kendinde bulamaz ve Yusuf Kâmil Paşa’dan eserinin neşredilmesi hususunda yardım ister. Paşa, şairin divanına ait müsveddeler ile sağa sola dağılmış şiirlerini toplayıp neşre hazırlaması için Ziya Paşa’yı teşvik eder, ayrıca basım masraflarını üstlenir. Böylece Dîvân, Nevres’in hasta yatağında tedavisinin sürdüğü sırada ve ölümünden yaklaşık iki yıl önce (Matbaa-i Âmire 1290, 334 s.) neşredilir. Nevres, Dîvân'ını Sadrazam Şirvânî-zâde Mehmed Rüşdü Paşa’ya takdim eder.
Osman Nevres Dîvânı'ndan hareketle M. Kayahan Özgül önce bir seçmeler hazırlamış, daha sonra Dîvân'ın metnini neşretmiştir (1999, 2016). Dîvân'ın kapsamlı bir incelemeyle birlikte ilmî neşri, ilk kez Bayram Ali Kaya tarafından yapılmıştır (2007). Kaya, zaman içerisinde tekrar gözden geçirmek ve şairin yeni şiirlerini de eklemek suretiyle Dîvân'ı yeniden yayımlamıştır (2010, 2017, 2020).
Şairin biyografisi için bk. "Nevres, Osman Nevres". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nevres-osman-nevres
Eserden Örnekler
1
Şarkı
I
Eyle şevk-engîz-i hasret sîne-i sûzânımı
Ney gibi sûrâh sûrâh et dil-i nâlânımı
Nâlemi sûz-ı dil eyle sûz-nâk efgânımı
Git bu şeb eğlendir ey âh-ı seher cânânımı
II
Ney o şeh-nâzın değilmiş emrine beste-miyân
Öpmez olmuş bâde-i gül-gûn ayağın her zamân
Sen olup bârî figânım bülbülüyle hem-zebân
Git bu şeb eğlendir ey âh-ı seher cânânımı
III
Nağme-i nâ-sâz-ı gerdûn gûş-ı yâre gitmesin
Perde-i sâz-ı muhâlif hâtırın incitmesin
Hem-demim yok diyü mahzûn olmasın âh etmesin
Git bu şeb eğlendir ey âh-ı seher cânânımı
IV
Eylemiş kânûn-ı hasret bezmini beytü’l-hazen
Bir sabâ kalmış fakat uşşâkdan yâre giden
Bir nevâ-yı şûr ile bârî ferah-nâk eylesen
Git bu şeb eğlendir ey âh-ı seher cânânımı
V
Eğlemezmiş bülbül âh etdikçe gül-ruhsârımı
Bir hazîn âvâz ile şâd eylemezmiş yârimi
Al berâber kalb-i mahzûnumla çeşm-i zârımı
Git bu şeb eğlendir ey âh-ı seher cânânımı
VI
Rûz u şeb kan ağlarım âh eylerim ol mâh içün
Yaradıldım sanki feryâd u figân u âh içün
Kalmadı sabrım harâb oldum amân Allâh içün
Git bu şeb eğlendir ey âh-ı seher cânânımı
VII
Nâz ederken herkese nâzın çekermiş herkesin
Âh eder inler imiş aşkı ile bir nev-resin
Âh-ı germin çeşm-i giryânın seversen Nevres’in
Git bu şeb eğlendir ey âh-ı seher cânânımı (Kaya 2017: 407-408).
2
Gazel
Dil-i me’yûs sahbâ-yı emelden neş’e-yâb olmaz
Çerâğ-ı bahta pertev çeşme-i ikbâle âb olmaz
Şuyû‘u zerre-perverlikledir mihr-i cihân-tâbın
Mu‘în-i zîr-destân olmayan âlî-cenâb olmaz
Bekâ-yı nâmdır üftâdegâna dest-gîr olmak
Gönül yapmaklığı mu‘tâd eden mün‘im harâb olmaz
Safâ-yı kâbiliyyet katreyi deryâ-nihâd eyler
Hevâ-yı lutf-ı tab‘a olmayan kâbil habâb olmaz
Cevâb ister zebân-ı arz-ı hâcet kilk-i himmetden
Ki temhîd-i tegâfül sâile redd-i cevâb olmaz
Belâ görmez şikeste-hâtırânı eyleyen mecbûr
Mu‘în-i halk olan vakt-i musîbetde musâb olmaz
Kemâl-i lutf olur esbâb-ı hüsnü âkıbet Nevres
Mürüvvet gibi ehl-i himmete hüsn-i me’âb olmaz (Kaya 2017: 468).
3
Gazel
Uğramış gibi bir efsâneye âvâre vatan
Âh derdim deyip âh eyler arar çâre vatan
Çekmiş ebnâ-yı vatan dâmen-i hubbundan elin
Yeri var etse girîbânını sad pâre vatan
Bir yüz aklığını görmez mi ricâl-i vatanın
Kala mı baht-ı siyâhım gibi hep kara vatan
Ne felek yâr ne ebnâ-yı vatan yâver aña
Çâre kimden arasın derdine bî-çâre vatan
Yine âfet-zede-i sadme-i seyl-i gam olup
Açdı Nevres dil-i zâra yeni bir yara vatan (Kaya 2017: 529).
Kaynakça
Kaya, Bayram Ali (hzl.) (2007). Osman Nevres ve Dîvânı (İnceleme-Metin). İstanbul: Gökkubbe Yay.
Kaya, Bayram Ali (hzl.) (2010). Osman Nevres ve Dîvânı (İnceleme-Metin). Ankara: Akçağ Yay.
Kaya, Bayram Ali (hzl.) (2017). Osman Nevres Dîvânı. İstanbul: Kesit Yay.
Kaya, Bayram Ali (hzl.) (2020). Osman Nevres Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/76247,osman-nevres-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 13.07.2021].
Osman Nevres (1290). Dîvân. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Özcan, Hidayet (hzl.) (2000). İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal Son Asır Türk Şairleri. C. 3. Ankara: AKM Yay.
Özgül, M. Kayahan (hzl.) (1999). Osman Nevres, Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
Özgül, M. Kayahan (2016). Osman Nevres Efendi, Şiirin Hazanında Gazel Dökenler-IV. İstanbul: Kitabevi Yay.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (1997). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MERSİYE-İ HAZRET-İ HÜSEYİN (NEVRES) | Nevres, Osman Nevres | Prof. Dr. Bayram Ali Kaya |
Görüntüle | ||
2 | DESTÂR-I HAYÂL (NEVRES) | Nevres, Osman Nevres | Prof. Dr. Bayram Ali Kaya |
Görüntüle | ||
3 | ESER-İ NÂDİR / MECMÛATÜ’T-TARAB ALÂ LİSÂNİ’L-EDEB (NEVRES) | Nevres, Osman | Prof. Dr. Bayram Ali Kaya |
Görüntüle | ||
4 | MERSİYE-İ KERBELÂ (NEVRES) | Nevres, Osman Nevres | Prof. Dr. Bayram Ali Kaya |
Görüntüle | ||
5 | KÜLBE-İ AHZÂN (NEVRES) | Nevres, Osman Nevres | Prof. Dr. Bayram Ali Kaya |
Görüntüle | ||
6 | PERÎ İLE CİVÂN (NEVRES) | Nevres, Osman Nevres | Prof. Dr. Bayram Ali Kaya |
Görüntüle | ||
7 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
8 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
9 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
10 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
11 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
12 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
13 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
15 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle |