Edirne Mevlevihanesi şeyhi Neşâtî Ahmed Dede’nin şiirlerini ihtiva eden ve edebî kişiliğini yansıtan en önemli eseridir.  Metinde 27 kaside, bir tahmis, bir murabba, 137 gazel, 16 rubai, 2 kıt’a, 5 tarih, 3 matla, bir Farsça gazel ve Edirne güzellerini anlatan bir şehrengiz yer almaktadır.

Neşâtî Divanı’nda 4. Murat için iki, Sultan İbrahim için iki, Sultan Mehmed için de bir methiye yer almaktadır. Divanda padişah methiyelerinden sonra Şeyhülislâm Bahâyî Efendi için iki ve şair İsmetî için de bir methiye bulunmaktadır. Bir şairin başka şair hakkındaki düşüncelerini göstermesi bakımından bu kasideler önemlidir. Divandaki diğer kasideler başta sadrazamlar olmak üzere devrinin üst düzey devlet ricali için kaleme alınmıştır. Neşâtî Divanı’nda yer alan Mirâciyye ve Mevlana hakkındaki methiye mesnevi nazım biçimiyle yazılmıştır. Neşâtî’nin kasidelerinde kendisinden hürmetle söz ettiği Nef’î tarzı bir eda dikkat çeker. Şair kasidelerinde İran edebiyatından Urfî, Hakânî, Rüknâ, Zâhir-i Faryâbî’den bahsetmiş, bu şairleri geçtiğini iddia etmiştir. Türk şairlerinden Nef’î, Fehîm-i Kadîm, Sabrî ve Bâkî’yi anması bu şairleri beğendiğini gösterir. Tevhid bulunmayan divanda üç naat yer almaktadır. Naatlardan ikincisi Fehîm-i Kadîm’in “rûz u şeb” kasidesine nazire olarak kaleme alınmıştır. Şairin 55 beyitli miraciyesi ve Hz. Hüseyin mersiyesi de önemli şiirlerindendir. Hz. Mevlana ve türbesi için yazılan iki kaside şairin Mevlana’ya duyduğu sevginin ifadesidir.

Neşâtî’nin kaside nesiplerinde genel olarak bahar tasvirlerine yer verilmiştir. Bu tasvirlerde yer yer gerçek tabiat manzaraları gözler önüne serilir. Şairin, nesiplerinde ölçülü bir dil ve üslup tercih ettiği görülür. Mübalağaları, genel olarak gulüv derecesine varmamaktadır. Şair, tabiat varlıklarını teşhis ederek istiare dili kullanır. Tabiat varlıkları iç âlemdeki duyguları anlatmada birer vasıtaya dönüşür. Neşatî’de tabiat genel anlamda şairin iç dünyasını ifade için bir araç olarak değer bulur. Şair bazı nesiplerde doğrudan memduhu, ya da onun devrini överek söze başlar. Şairin, kendine has ifadeler kullandığı, renkli hayallerle şiirlerini süslediği söylenebilir. Neşatî’nin nesiplerinin bir önemli özelliği de musikiye verdiği önemdir. Nesip beyitlerinde musiki terimleri, çalgı ve makam adları sık sık karşımıza çıkar. Neşâtî, kasidelerinde sık andığı Nef’î ile rekabet halinde görünse de etkisinde kaldığı bu şair kadar başarılı olduğu söylenemez. Neşâtî’nin övgü ve fahriyelerinde Nef’î etkisinde kaldığı görülür (Ünver: 1986:24,25).

Neşâtî, şairlik gücünü sınırlı sayıda da olsa her biri çok iyi işlenmiş gazellerinde gösterir. Genel olarak beş beyitten oluşan gazelleri edebiyatımızın başarılı şiirleri arasında yer alır. O, estetik kaygıyı ön planda tutan iyi bir gazel şairi olup Bâkî, Nâ'ilî, Nedîm ve Şeyh Gâlib arasında bir köprü gibidir. Divandaki gazellerinin önemli bir kısmı naziredir. Şair, dostlarının söylediği gazellerden beğendiklerine nazire yazmış ve bunun sebebini ayrıca vurgulama gereği duymuştur (Kaplan 2019: 150). Neşatî nazirlerinde taklide düşmemiş, şahsî kalma başarısı göstermiş, bazı nazireleri tanzir ettiği şiirlerden daha çok beğenilmiştir. Az yazmış fakat başarılı eserler vücuda getirmiştir. Neşâtî, Fehîm-i Kadîm, Nâ'ilî, Vecdî, Mezâkî ve İsmetî’nin gazellerine nazire söylemiş fakat bu şairlerin adlarını anmamıştır. Bazı gazellerinde de Nef’î, Cevrî, Fehîm ve Nâ'ilî’nin gazelleriyle benzerlik görülmekle beraber nazire olup olmadığı bilinmemektedir (Kaya 1998:35, 36).

Şairin gazellerinde tasavvuf, derinlik, zevk ve estetik öge olarak kullanıldığından ilk bakışta anlaşılmaz. Bir Mevlevî şeyhi olan Neşâtî Ahmed Dede şiirlerinde mensup bulunduğu tarikatın propagandasını yapmadığı gibi ayet ve hadislere de dikkat çekecek derecede yer vermemiştir. Eserde en yaygın konu aşktır. Aşkı, aşkın ıstırabını, rakip endişesini, zahid sıkıntısını konu alan şiirlerde açık bir tasavvufî eda dikkat çekmemekle birlikte Mevlana’nın Dîvân-ı Kebîr’inde olduğu gibi mecaz örtüsüne sarılan bir ilahi aşktan söz ettiği söylenebilir.

Neşâtî Divanı’nda dikkat çeken bir özellik de hayat tecrübesinin eseri olan hikmetli söyleyişlerdir. Şair bazı beyitlerinde hikemî yönüyle iftihar eder. Özellikle gazellerde divan edebiyatının klasik bakış açısı ile dünyaya baktığı, olayları değerlendirdiği söylenebilir. O da rind görünmeyi tercih ederek hayatın karamsar tablolarından uzaklaşmaya çalışır. Rind ve zahit tiplerini diğer divan şairlerinde olduğu gibi değerlendirmiş, nitelemelerinde aşırılığa kaçmaktan sakınmıştır. Divan’ın sonunda mesnevi nazım biçimiyle kaleme alınan bir şehrengiz vardır. Neşâtî bu eserde Edirneli 16 güzeli türlü özellikleriyle anlatmıştır. (Kaplan 2019: 222 vd.).

Neşâtî’nin dili işlene işlene mükemmel hale gelen 17. yüzyıl divan şiirinin dilidir. Kasidelerinde ve Sebk-i Hindî üslubunun etkisi hissedilen şiirlerinde yer yer üçlü dörtlü Arapça-Farsça terkipler görülür. Gazelleri kasidelerine oranla daha sadedir. Şairin şiirlerinde kelime ve terkip tekrarları dikkat çekecek boyuttadır. Bazen aynı gazelde bile bazı kelimelerin tekrarlandığı görülür. Aynı kelime ve terkipleri kullanmaktan çekinmez. Divan’da rubai kalıplarıyla birlikte klasik edebiyatımızda sevilen ve çok kullanılan 15 ayrı vezinle şiirler yazmıştır.

Kütüphanelerde Neşâtî Divanı’nın 25 nüshası tespit edilmiştir. Neşatî Divanı araştırmacıların dikkatini çekmiş üniversitelerde tezler hazırlanmış, divanın muhtevası ile ilgili makaleler yazılmıştır. Ömer Savran, eserin tahlilini doktora tezi olarak hazırlamıştır (Savran 2003). Murat Yanık (2015) ve Ramazan Erdoğdu (2004) da Neşatî Divanı üzerine yüksek lisans tezleri hazırlamışlardır. Ayrıca Neşâtî’nin 30 kadar şiir mecmuasında da bazı şiirleri tespit edilmiştir. Mısır kütüphanelerinde de birkaç nüshası olduğu kataloglarda belirtilmekle birlikte bu nüshalar bulunamamıştır. Neşatî Divanı’nın, ikisi basılı (Ergun: 1933, Kaplan: 1996) ve biri dijital (Kaplan 2019) olmak üzre üç neşri yapılmıştır. Son neşri 13 nüsha üzerinden hazırlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Neşatî, Ahmed Dede”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nesati-ahmed-dede