Edirneli Nazmî'nin şiirlerinin toplandığı eser. Türk edebiyatının bilinen en hacimli divanı olan Edirneli Nazmî Dîvânı’nın 6967 gazel ile en çok gazel, 524 murabba ile en çok murabba, 62 muhammes ile en çok muhammes ihtiva eden müellif hattı nüshasında 50 bin civarında beyit vardır. Kasâyid (16 kaside, 7 tercî-bend, 7 terkîb-bend), Gazeliyyât (6967 gazel, 524 murabba, 62 muhammes, 12 müseddes, 5 müsebba, 5 müsemmen, 5 mütessa, 7 muaşşer, 23 müstezad, 2 tahmis), Müfredât (422 müfred), Mukattaât (51 kıta), Mesneviyyât (13 mesnevi) ve Tevârih (280 tarih kıtası) olmak üzere altı bölümden oluşan divanda 8408 şiir bulunmaktadır. Şaire göre Kasâyid ve Gazeliyyât bölümündeki şiirlerin adedi 7777’dir. Kopmuş varaklar sebebiyle müellif hattı nüshada bugün 135 şiir eksiktir.

Divanın hususi bir tertibi vardır. Gazeller, musammatlar ve müstezadların yer aldığı Gazeliyyât bölümünde kafiyeye göre tasnif edilen şiirler, ayrıca bahirlere göre sıralanmıştır. Her bahrin başında bahrin adı, bölümleri, vezin; şiirlerin başlıklarında ise vezin, kafiye ve redif hususiyetleri yer alır. Ayrıca kalıp sıralamasına dikkat edilmiştir. Aynı bahir ve kalıptaki şiirler kimi zaman kafiyelerine göre de tasnife tâbi tutulmuş, yine çoğunlukla alfabetik olan bu tasnifte aynı kafiye ve redife sahip şiirler, nazire başlığıyla ilgili şiirin altına yerleştirilmiştir.

Divanda yer alan Türkî-i Basît başlıklı şiirlerde (1 kaside, 1 tercî-bend, 309 gazel, 10 murabba, 2 muhammes, 1 müstezad, 55 müfred ve 1 mesnevi) Arapça ve Farsça mazmunların Türkçe karşılıkları tercih edilmiş, yabancı terkipler, Arapça ve Farsça birleşik kelimeler kullanılmamış, sadece konuşma dilinde görülen yabancı kelimelere yer verilmiştir. Devrin ortalama insanının anlayabileceği sadelikteki bu şiirler, şekil, kafiye ve bahirlerine göre divanın doğal tertibi içinde yer almıştır. Türkî-i Basît başlıklı şiirlerin çoğu Fuad Köprülü tarafından neşredilmiş, ayrıca Tarama Sözlüğü’nde kullanılmak üzere Rifat Bilge tarafından taranmıştır.

Lafzî sanatlar, Türkçe kelime, deyim ve atasözleri bakımından hazine değerinde olan divanda Nazmî, Vahîd-i Tebrizî’nin Risâle-i Arûz ve Kavâfî’sinde yer alan bahirlerin hepsinde, ayrıca icat ettiği iki bahir ve 23 aruz kalıbında şiir söylemiş; nazire söylemeye, dîvân tertip etmeye, aruza, kafiyeye, lafzî sanatlara ve dile yepyeni bakış açıları kazandırmıştır.

Âşıkâne şiirlerden ziyade hikemî şiirlerin dikkat çektiği divanda üslûp kendini göstermektedir. Şairin, şekle dair hususiyetlerin ön plana çıktığı şiirlerde ve nasihatlerle dolu hikemî şiirlerde başarı gösterdiğini söylemek zordur. Sanatlı söyleyiş, aruzun nadiren kullanılan kalıplarıyla şiir söyleme, kelime oyunları yapma gibi gayretlerden ve hikemî üslûptan vareste olan, âşıkane tarzda söylenen gazellerde ise başarılı olduğu söylenebilir. Aruzu ustalıkla kullanan ve zorlama nazım parçaları haricinde kolay bir söyleyişe sahip olan şair, azımsanamayacak sayıda sehl-i mümteni örneği vermiştir.

Bürokraside gördüğü aksaklıkları divanında sıklıkla dile getiren, zaman zaman hayatı hakkında bilgi veren, insanlara ahlâklı olmayı ve şahsiyetlerini korumayı öğütleyen Nazmî’nin şiirlerini seçici olmadan divana alması, şiir estetiği bakımından divana değer atfedilmesini engellemiş, ortalama bir divan oluşturacak sayıdaki sanatlı şiirleri gölgede kalmıştır.

Divanı kısmen ele alan yüksek lisans tezlerinin haricinde tam metin için iki doktora tezi hazırlanmış (Doğan 2010, Üst 2011), bu tezler daha sonra yayınlanmıştır (Doğan Averbek 2017, Üst Erdem 2020).