Sahhaflar Şeyhi-zâde Ahmed Nazîf'in farklı nazım şekilleriyle yazdığı ve Dîvân-ı Muhammedî olarak adlandırdığı büyük çoğunluğu na'tlardan müteşekkil eseri. Dîvân’da Nazîf’in yanı sıra yer yer Nazîfî mahlası da kullanılmıştır. Dîvân’ın hiçbir nüshasında Sahhaflar Şeyhi-zâde Ahmed Nazîf’in adı geçmemektedir fakat eserin Nazîf’e ait olduğunu gösteren emareler vardır: Dîvân’ın ilk kasidesinin 8 ve 9. beyitlerinde Sultan Abdulmecid’e övgülerde bulunulmuş, aynı kasidenin 17. beytinde şair 50 yaşında olduğunu söylemiştir. 198. gazelde ise eserin itmâmına 1255/1839 tarihi düşürülmüştür (Elaldı 2005: 52). Bu da bize Dîvân’ın Sultan Abdülmecid’in tahta çıktığı tarihte, yani 1839’da, yaşı 50 olan Nazîf mahlaslı şairlerden biri tarafından yazıldığını göstermektedir. Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Kataloğu 3769 ile Millet Kütüphanesi Mzm 452/I Ali Emiri Efendi Katalogu A.1853 Fb. 270’de kayıtlı olan taşbasma 2 nüsha Sultan Abdulmecid döneminde yaşamış Hasan Nazîf Dede üzerine kayıtlıdır. Fakat yaptığımız incelemede Hasan Nazîf Dede’nin Dîvânçe-i Nazîf adlı eseri ile bu Dîvân arasında bir ilginin olmadığı görülmüştür. Eser, Dîvânçe-i Nazîf’in bir parçası yahut devamı da değildir. Tüm bunlara karşılık kaynakların Ahmed Nazîf’e ait olarak sunduğu “senin” redifli bir na’t vardır. Büyük çoğunluğu na'tlardan müteşekkil Dîvân'da bu na't yoktur fakat aynı redifli ve vezinli başka bir na't mevcuttur (Elaldı 2005: 152). Ayrıca kaynaklardaki bu na't ile Dîvân'daki na'tlar arasında büyük bir üslup benzerliği vardır. Bununla birlikte eserin yazıldığı tarih ile Ahmed Nazîf'in yaşadığı tarihler arasında da uyumluluk vardır. Tüm bu nedenlerden ötürü Dîvân'ın müellifinin Sahhaflar Şeyhi-zâde Ahmed Nazîf olduğu kanaatine varılmıştır.

Üzerinde yüksek lisans tezi hazırlanmış olan Sahhaflar Şeyhi-zâde Ahmed Nazîf Dîvânı’ın tenkitli metninde (Elaldı 2005) 1245 beyit vardır. Dîvân, nazım şekli olarak 2 kaside, 4 müseddes ve 198 gazelden oluşur. Gazellerin 177’si Türkçe, 8’i Arapça , 13’ü Farsçadır. Eser, aruz ölçüsü bakımından çeşitlilik arz etmez. Sadece 3 farklı aruz kalıbı kullanılmıştır. Dîvân’da Arapça ve Farsça gazeller “Ez-‘Arabî” ve “Ez-Fârisî”, Türkçe gazeller ise “Ez-Âcemî” ifadesiyle başlıklandırılmıştır.

Ahmed Nazîf’in Hz. Peygamber’e duyduğu samimi sevginin ifadesi olan bu Dîvân, neredeyse tamamen na’tlardan oluşur. Kasidelerin ilki na’t, ikincisi mi’râciyedir. Dîvân’ın en hacimli kısmı olan gazeller de büyük oranda na’t türüyle kaleme alınmıştır. Na’t türünün özelliğine paralel olarak bu bölümde dinî lirizm artmış, şair Hz. Peygamber’i methederek onun yüceliğini dile getirmiş; onun vasıflarından, hicretinden, mucizelerinden bahsedip kendi aciz halini dile getirerek ondan şefaat talebinde bulunmuştur. Şairin bu sevgi ve samimiyetle yazdığı beyitlerden, özellikle hüsn-i talil ve mübalağa sanatlarıyla kaleme aldıkları, oldukça başarılıdır. Dinî, ahlaki ve toplumsal konulara da duyarlılık gösteren şair, çoğu gazelinde hikemî bir üslupla bu konulardaki nasihatlerini dile getirmiştir. Bu tarz gazellerde de şair, konuyla Hz. Peygamber arasında bir bağ kurarak mısralarını nazmetmiştir. Düşüncenin ağırlıkta olduğu bu gazellerde Nâbî’nin, özellikle de Koca Râgıp Paşa’nın etkisi görülmektedir. Dîvân’da yer alan 41. gazel (Elaldı 2005: 102) Koca Râgıp Paşa’nın meşhur “söyler” redifli gazeline bir naziredir. Dîvân’da sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır. Düşüncenin ağırlıkta olduğu şiirlerde dilin daha sade olduğu görülür.

Şairin biyografisi için bk. “Nazîf, Sahhaflar Şeyhi-zâde Nazîf Ahmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/Nazîf-sahhaflar-seyhizade-Nazîf