DÎVÂN (NÂDİRÎ, ABDÜLGANÎ-ZÂDE MEHMED NÂDİR EFENDİ)
şiirler
Nâdirî, Abdülganî-zâde Mehmed Nâdir Efendi (d. 980/1572 - ö. 1036/1626)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Nâdirî'nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Ağır ve secili bir dille yazılmış dibacesinden anlaşıldığına göre Dîvân bizzat Nâdirî tarafından tertip edilmiştir. Dîbâceden sonra 74 beyitlik bir mi'râciye yer alır. Mi'râciyeyi bir na’t ve III. Murad, III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve II. Osman için söylenmiş kasideler izler. Nâdirî, 11 kaside, 4 kıt’a ve 3 tarihle en çok medhiyeyi I. Ahmed için yazmıştır. Sadrazamlardan Sinân Paşa, Lala Paşa, Yavuz Ali Paşa, Kuyucu Murâd Paşa, Nasûh Paşa, Öküz Mehmed Paşa ile şeyhülislamlardan Sinân Efendi, Ebu’l-Meyâmin Mustafâ Efendi, sadâret kaymakamı Kâsım Paşa ve Mîrâhûr Ali, Mîrâhûr Gazanfer Ağa’lara sunulan kasidelerle Dîvân toplam 37 kaside içerir. (Külekçi 1985: 24-36). Dîvân’daki tek terci-bend, Bâkî’nin III. Murâd için aynı nazım şekliyle yazdığı methiyesine yapılan tanzirdir. Ardından mersiye olan dört müseddes-i mütekerrir, elif-bâ’nın bütün harfleriyle, dördü na’t türünde yazılmış (Polat 2020: 66) 121 gazel, dokuzu tarih kıtası, 21’i kıt’a-i kebîre olmak üzere toplam otuz tarih kıt'ası yer alır. Tarihlerden dördü I. Ahmed’in Edirne’ye gelişi, yaptırdığı kasır ve köprüler içindir. Nâdirî, yakın dostu Hâletî’nin etkisiyle 32 rubai yazmıştır. Rubailerden biri Kırım Han’ı Safâ Giray, biri ise kim olduğu tespit edilemeyen bir Ahmed Paşa için yazılmıştır. Şeyhülislâm Yahyâ’nın II. Osman’ı medhetmek için yazdığı gazele yazılmış tahmis, diğer ikisi Bâkî’nin iki gazeline yazılan iki tahmisle toplam üç tahmis vardır. Nâdirî’nin çeşitli şiir mecmualarında şiirleri bulunmaktadır. 

Nâdirî’nin şiirlerinde duygudan çok düşünce hâkimdir. Şiirlerinde, nazireler yazdığı Nef’î, Bâkî ve Şeyhülislâm Yahyâ’nın etkisi görülür. Mesihî, Hâletî, Fuzûlî, Nâbî gibi şairlere nazireleri vardır Gazellerinin bir kısmını tasavvufi bir ruh ve düşünceyle kaleme almıştır. Şiirlerinde ilahi aşktan, ahiret hayatına ait korkulardan bahsetse de adı mutasavvıf şairler arasında anılmaz. Mevlânâ ve Mevlevîlik’le ilgili birkaç şiiri Mevlevî şairlerden sayılmasına neden olmuştur. Bazı beyitlerinde Sebk-i Hindî üslubunun etkisi sezilir. Şiirlerinden devrin yaşam tarzı, inanç ve değerleri gibi sosyal yaşam unsurlarının izlerini sürmek mümkündür (Külekçi 1985: 58-92). Nef’î, Nev’î-zâde Atayî, Azmi-zâde Hâletî ve Cevrî gibi devrinin üstat şairleri tarafından şiirlerine nazireler yazılmasından beğenilip sevildiği anlaşılıyor.

Numan Külekçi’nin, şairin Dîvân’ı ve Şehnâme'sini inceleyen doktora tezi (1985) ve hayatı ve eserleri hakkında bir girişle şiirlerinden yaptığı seçmeleri yayımladığı bir kitabı vardır (1989).

Şairin biyografisi için bk. “Nâdirî, Abdülganî-zâde Mehmed Nâdir Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nadiri-abdulganizade-mehmed-nadir.

Eserden Örnekler


Gazel

Gam-ı ışkunla feryâd eylesem dîvânedür dirler

Kızarsa aglamakdan gözlerüm mestânedür dirler


Görenler murg-ı cânı âteş-i ışkunla sultânum

Bu bir şem'-i cemâle per yakan pervânedür dirler


Gözüm kaldı hatunda saff-ı müjgân-ı dem-âlûdum

Görenler rîşe-i sebz üzre la‘lîn şânedür dirler


Şikâr olsa n’ola murg-ı safâ gül-zâr-ı bezm içre

Ana devr-i kadeh dâm u habâbı dânedür dirler


Ne denlü tîşe ursan anda genc-i ışk olur peydâ

Derûnı Nâdirî’nün bir aceb vîrânedür dirler (Külekçi 1985: 240)


Rubai

Biz fenn-i nizâm-ı şi‘ri tahkîk itdük

Hep cümle mesâ’ilinde tedkîk itdük

İksîr-i kemâle vâsıl olduk zîrâ

Kilk ile devâtı kar‘ u enbîk itdük (Külekçi 1985: 300)


Kaynakça


Külekçi, Numan (1985). Ganîzâde Nâdirî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri Dîvânı ve Şeh-nâmesi'nin Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Polat, Esma (2020). “Nâdirî Divanında Yer Alan Na’t Vasıflı Gazeller”. Asbider Akademik Sosyal Bilimler Dergisi 7 (19): 63-68.

Atıf Bilgileri


Gençtürk Demircioğlu, Tülay. "DÎVÂN (NÂDİRÎ, ABDÜLGANÎ-ZÂDE MEHMED NÂDİR EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-nadiri-abdulgani-zade-mehmed-nadir-efendi. [Erişim Tarihi: 13 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞEH-NÂME (NÂDİRÎ, ABDÜLGANÎ-ZÂDE MEHMED NÂDİR EFENDİ) Nâdirî, Abdülganî-zâde Mehmed Nâdir Efendi Doç. Dr. Tülay Gençtürk Demircioğlu
Görüntüle
2 MÜNŞEÂT (NÂDİRÎ) NÂDİRÎ, Abdülganî-zâde Mehmed Nâdir Efendi Doç. Dr. Tülay Gençtürk Demircioğlu
Görüntüle
3 KALEMİYYE RİSÂLESİ (NADİRÎ) NÂDİRÎ, Abdülganî-zâde Mehmed Nâdir Efendi Doç. Dr. Tülay Gençtürk Demircioğlu
Görüntüle
4 TEFSÎR-İ BEYZAVÎYE HÂŞİYE (NÂDİRÎ) Nâdirî, Abdülganî-zâde Mehmed Nâdir Efendi Doç. Dr. Tülay Gençtürk Demircioğlu
Görüntüle
5 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
6 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
7 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
8 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
9 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
10 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
11 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
12 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
13 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle