- Yazar Biyografisi (TEİS)
Müştâk, Müştâk Baba, Bitlisli - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:11/11/2021
DÎVÂN (MÜŞTÂK)
şiirlerMüştâk, Müştâk Baba, Bitlisli (d. 1172/1759 - ö. 1247/1832)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kadiri tarikat şeyhlerinden Müştâk Baba’nın tasavvuf ve edebiyat çevrelerinde en çok bilinen eseri Dîvân’ın tenkitli basımında 8 kaside, 4 mesnevî, 2 murabba, 3 muhammes, 1 müseddes, 6 tahmis, 244 gazel, 6 tarih, 48 kıt'a, 3 nazm, 1 bahr-i tavil, 197 müfred olmak üzere toplam 524 Türkçe şiir yer almaktadır (Gündoğdu 1997). Ayrıca Dîvân’ın nüshalarında yaklaşık 60 Farsça şiir bulunmaktadır (Akot 2010).
Dîvân’daki kasideler ve diğer nazım şekillerinin önemli bir bölümü münacat ve na't türündedir. Aruz vezniyle yazılan bütün şiirlerde Arap alfabesinin her harfinden kafiye oluşturulmuştur. Dîvân’da kafiyelerine göre alfabetik sırayla dizilen gazellerin kafiye harfi değişince ilk gazele na'tla başlanmıştır. Eserde nazım şekillerinin sıralanmasında klasik divan tertibinin dışına çıkılmıştır. Dîvân’da gazellerin arasına serpiştirilmiş kaside ve musammatların yanında müfretlerden sonra mesnevi ve tarih manzumeleri yer almıştır. Dîvân’da şairin gezip gördüğü, yaşadığı yerleri konu alan bilâdiye tarzı şiirlerin yanı sıra akrostiş, mülemma tarzı şiirler de bulunmaktadır.
Dîvân’daki şiirler şairin tasavvuf anlayışının bir yansımasıdır. Mürşit, mürit, sufi, ilahi aşk, itikat, şeriat, tarikat, makamlar ve mertebeler, seyr-i süluk, züht, ihlas, takva, fena ve beka, rabıta, zikir, ibadet, tevhit, hidayet, dalalet, ilim, marifet, akıl, kalp, tasavvufî şiir, musiki, semâ, raks, nefs, şeytan, tövbe, vera, dua gibi kavramlar ayet ve hadislerle desteklenerek şiirlere konu edilmişlerdir. Şair kendisinin tasavvuf yolunda olgunlaşmasında katkısı olan mürşitlerini şiirlerinde yeri geldikçe anmış, bazı şiirlerini onlara ithaf etmiştir. Şiirlerde öne çıkan diğer önemli bir hususiyet hikemî üsluptur. Şair, tarikat şeyhi olmasının verdiği sorumluluk duygusuyla şiirlerinde hikmetli sözlere yer vermiştir. Şiirlerdeki hikemîlik tasavvufi çerçevede olup tasavvufa meyledenleri tasavvuf yolunda nasıl davranmaları gerektiğini göstermek üzerinedir. Şiirlerde Allah aşkından, ilmin öneminden, dünya hayatının gelip geçiciliğinden bahsedilmiş, yaşanılan çağın huzursuzluk ve güvensizliğine karşı insanlar uyarılmış, öğütler verilmiştir. Bu öğütler arasında en çok bir şeyhe bağlanmanın gereğinden bahsedilmiştir. Anlama ve mesaja verilen aşırı önem neticesinde şiirlerin kimi zaman nasihate dönüştüğü görülmektedir. Dîvân’daki şiirler tefekkür, tasavvuf, hikmet ağırlıklı olmakla birlikte lirizmden büsbütün uzak değildir. Şair klasik Türk şiirinin sevgili, âşık, bağ, meyhane, işret meclisi anlayışını yansıtan âşıkane gazellerine tasavvufi ve mecazi anlamlar yüklemiştir. Divan’da kullanılan dil, 18. yüzyıl Osmanlı Türkçesinin özelliklerini taşımaktadır. Şiirlerde Arapça ve Farsça kelimeler oldukça fazladır. Kimi sade şiirler, mahalli söyleyişler bulunmakla birlikte şiirlerin genelinde dil ağır ve süslüdür.
Çeşitli kütüphanelerde biri matbu, beşi yazma olmak üzere eserin altı nüshasına ulaşılmıştır. Eserin istinsah tarihi tespit edilebilen en eski yazma nüshası 1253/1837 yılına aittir. 1264/1846 tarihli matbu nüshanın birçok basımı bulunmaktadır. Eser şekil ve üslup yönünden bir doktora çalışmasına (Doğan 1992), eserin tenkitli metni ise bir kitap çalışmasına (Gündoğdu 1997) konu olmuştur.
Şairin biyografisi için bk. “Müştâk, Müştâk Baba, Bitlisli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustak-mustak-baba-bitlisli
Eserden Örnekler
Gazel
Sırr-ı ümmü’l-kitâbdır nazmım
Ma’ni-i müstetâbdır nazmım
Cûşa geldikçe mest olur ahbâb
Bezm-i dilde şarâbdır nazmım
Dile geldikçe feyz-i Rabbânî
Söylerim bî-hicâbdır nazmım
Gerçi bir abd-ı rû-siyâhım ben
Şâh-ı âli cenâbdır nazmım
Söylerim bî-tevakkuf ey Müştâk
Lebde hâzır cevâbdır nazmım (Gündoğdu 1997: 205).
Gazel
Ey şehr-i safâ-bahşa mahsûd-i cinân Bitlis
Vey kişver-i bî-hemtâ pâkîze-mekân Bitlis
Ey mesken-i Ehlu’llâh vey milket-i âli câh
Rahat gidesin her gâh kehf-i dil u cân Bitlis
Mahrûse-i âlemde yok böyle güzel belde
Reşk-âver-i Hindistân Keşmîr-nişân Bitlis
Sükkânı nazîf-ülfet hûbânı melek-sûret
Her bahcesi cennet-i Firdevs-i cihân Bitlis
Melek-sibeh-i uşşâk mevlîdine Müştâk
Envârı hemîn işrak çün mihr-i ıyân Bitlis (Gündoğdu 1997: 152).
Kaynakça
Akot, Bülent (2010). Müştâk Baba Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi.
Doğan, Ahmet (1992). Müştâk Baba, Hayatı ve Edebî Şahsiyeti, Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Gündoğdu, M. Kemal (1997). Müştâk Baba (Dîvân). İstanbul: MEB Yayınları.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ÂSÂRÜ'L-MÜŞTÂK ESRÂRÜ'L-UŞŞÂK (MÜŞTÂK) | Müştâk, Müştâk Baba, Bitlisli 8 | Prof. Dr. Ekrem Bektaş |
Görüntüle | ||
2 | MEKTÛBÂT-I KİMYÂ-YI MÜŞTÂK (MÜŞTÂK) | Müştâk, Müştâk Baba, Bitlisli | Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik |
Görüntüle | ||
3 | BAHÂR-NÂME (MÜŞTÂK) | Müştâk, Müştâk Baba, Bitlisli | Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik |
Görüntüle | ||
4 | MİŞKÂTÜ'L-MÜŞTÂK MİR’ÂTÜ'L-UŞŞÂK (MÜŞTÂK) | Müştâk, Müştâk Baba, Bitlisli | Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik |
Görüntüle | ||
5 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
6 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
7 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
8 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
9 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
10 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
11 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
13 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle |