DÎVÂN (MURÂD)
şiirler / evliya tezkiresi
Murad, Mehmed Murâd (d. 23 Muharrem 1203/23 Ekim 1788 - ö. 27 Şevval 1264/26 Eylül 1848)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mehmed Murâd Nakşibendî’nin tek manzum eseri. Hz. Muhammed’e yazılan dört na’t ile başlayan eser, Hz. Ali, Hz. Hatice, Hz. Fatıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’e yazılan medhiyelerle devam etmektedir. Ardından ise Hz. Hüseyin’e yazılan biri muhammes şeklinde iki mersiye, Mevlanâ Celâleddîn Rûmî’ye yazılan bir muhammes gelmektedir. Devamında, isimleri sırasıyla zikredilecek evliyâyı vasfeden ve medheden kasideler yer almaktadır: Abdulkadir Geylânî, Bahâeddîn Nakşibend, Ahmed Rufâî, Ahmed Bedevî, Sa’deddin Cibâvî, Şâzelî, Şaban Halvetî, İbrahim Edhem, Hacı Bektâş-ı Velî, Hacı Bayram-ı Velî, Aziz Mahmud Hüdayî, Ahmed Buharî, Muhyiddîn Arabî, Yunus Emre, Eşrefzâde Rûmî (muhammes), Sünbül Sinan, Ebu’l-Vefâ, Hâlid b. Zeyd, Mehmed Murad-ı Buharî, Abdullah Kaşgarî, Neccârzâde Rızâüddin Nakşibendî, Feridüddîn Attar, Hafız-ı Şirâzî, Şeyh Sadi Şirâzî, Molla Câmî, Hace Ubeydullah Ahrar, Sevündük Dede, Nureddin Cerrahî, Niyâzî-yi Halvetî, Sezayü’l-Halvetî Edirnevî, Beyzâde Mustafa Efendi, İsa Nakşibendî, Ankaravî İsmail Efendi, Nizameddin-i Halvetî, Seyyid Nizamzâde Seyfullah, Abdulmecid-i Sivâsî, Sivasîzâde Şeyh Abdulbaki Efendi, Abdulahad Nûrî Efendi, Ümmî Kemal, Hüsameddin Uşşâkî, İsmail Rûmî, Süleyman Neş’et, Süleyman Vahyî, Âbid Çelebî, Muhammed Emin Tokadî, Müstakimzâde Saadeddin Süleyman. Eserde toplam 57 şiir yer almaktadır. Adeta evliya tezkiresi niteliğinde olan bu Divân, bahsi geçen isimleri araştıranlar için özgün bir kaynaktır. Eserde, zevâtın doğum yerlerinden eserlerine, kerametlerinden vefat tarihlerine, eserlerinden önemine kadar geniş bir yelpazede malumat bulunmaktadır.

Eserin farklı kütüphanelerde, “Divan-ı Murad Molla” adı ile matbu nüshaları yer almaktadır: Edirne Selimiye Kütüphanesi Nu. 1340; Hacı Selim Ağa Kütüphanesi Hüdâyî Efendi Koleksiyonu Nu. 1485; Süleymâniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu Nu. 3626; Süleymaniye Kütüphanesi Mehmed Murad-Mehmed Arif Koleksiyonu Nu.149.

Matbu nüsha, 1290/1873 tarihinde Hüseyin Efendi tarafından basılmıştır. 94 sayfadır. Başında Sâlim Sermedî’nin kaleme aldığı takdim yazısı mevcuttur. Burada yazara övgü dolu sözlerle, eserin Molla Murad Tekkesi şeyhi Hacı Mehmed Murad Nakşibendî’ye ait olduğu ve eserin evliyâyı medhedici ve arifullâhı öven şiirlerle dolu bir divançe olduğu belirtilmiştir. Divân’ın uzun süre ulaşılamayan el yazması nüshası Amasya Beyazıt İl Halk Kütüphanesi’nde 05 Ba 1855 arşiv numarasında Eş’âr adıyla kayıtlıdır. Bu nüshada, matbu nüshaya göre kelimelerin daha doğru yazıldığı anlaşılmaktadır. Eser, 180x120 mm ölçülerinde bir kareli deftere, rik’a yazı ile 103 varak halinde yazılmıştır. Nüshanın sonunda, eserin 1264/1847’de Amasya’da Muhammed Efendi’den teberrüken ve emaneten alınarak çoğaltıldığını ve ardından kitabın asıl sahibine iade edildiğine dair bir not bulunmaktadır. Eserin matbu baskısı üzerinden üç yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Köse 2008, Çetiner 2010, Çamyar 2014). 

Şairin biyografisi için bk. “Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/murad-seyh-haci-mehmed-murad 

Eserden Örnekler


Kaside

Hazret-i Sa’dî-i Şîrâzî o da bir başka zât

İlmi çok irfânı çok hem dahi memdûhu’s-sıfât


A’zam-ı te’lîf oldu Gülistân u Bostân

Hem yine dîvânı var ba’zısı oldu mudhikât


Yapdı Hâristân nâzîre hem Gülistânına dahi

Böyle ‘ilm u fazle emsâli oldu nâdirât

[...]

Hem dahi Mollâ-yı Rûmî meclisine varmış ol

Dahi andan feyz-yâb olmuş o makbûlü’s-sıfât


Oğlunu teslîk için Mollâ-yı Rûma gönderip

Terbiyet kılmışdır ânı hem de Mollâ-yı cihât


Haccını yazmış Gülistânında ba’zı yerde hem

Halvetinde kârı idi dâimâ savm u salât


Rûhu şâd olsun hemîşe Şeyh Sa’dînin dahi

Hakdan olsun rûhuna ta’zîm ile hem tekrimât


İstiyor dâim Murâdın gönlü senden mes’adet

Ver sa’âdetle bana cümle zünûbumdan zekât (Mehmed Murad Nakşibendî 1290/1873:55).


Muhammes

Bülbül-i gülzâr-ı cennet Şeyh Eşref-zâdedir

Sünbül-i bâg-ı hakîkat Şeyh Eşref-zâdedir

Sâhib-i lutf u fütüvvet Şeyh Eşref-zâdedir

Ma’den-i cûd-i semâhat Şeyh Eşref-zâdedir

İns ü cinne mahz- ı ni’met Şeyh Eşref-zâdedir


Oldu deryâ-yı dili hem menba’-ı âb-ı ulûm

Ser-fürû etdi ana hep zümre-i ehl-i rusûm

Ehl-i ilmin olmadı yanında cehlile melûm

Âsumân-ı âlemde parladı mânend-i nucûm

Âlim-i ilm-i şerî’at Şeyh Eşref-zâdedir


İlm-i bâtında dahi hem cümleye oldu imâm

Evliyânın ser-firâzıdır dahi kutb-ı hümâm

Oldu kutbiyyet ile ma’rûf ol şeh-i ‘âlî-makâm

Hem kerâmetle velâyetle odur meşhûr-i âm

Mazhar-ı sırr-ı hüviyyet Şeyh Eşref-zâdedir


Mürşid olmuşdu o zâta Hacı Bayram-ı Velî

Bundan evvel hem Emîr Sultândan almış eli

Sultân Abdülkâdire de buldu rûhânî yolu

Dendi Mevlânâ gibi bu zâta Rûmî belî

Ârif-i esrâr-ı vahdet Şeyh Eşref-zâdedir


Mümkün olmaz türbesinin heybetin etmek beyân

Şehr-i İznikin yanında misâl-i arslân

Kaplamış envârı şehri göz görür bunu ayân

Bende gördüm zâhidâ bu hâli bî-rayb u gümân

Vâsıl-ı kenz-i hakîkat Şeyh Eşref-zâdedir


Var ilâhiyyâtı sûzişli yakar uşşâkı hep

Bir aceb hâlet tecellî eylemişdir ana Rab

Dâ’im u bâkî benim dediğine etme aceb

Hakkıdır bu söz anın ta’n edip olma bî-edeb

Ser-firâz-ı ehl-i sünnet Şeyh Eşref-zâdedir


Bak Müzekki’n-Nüfûs’una ne söyler ol azîz

Zâhir olur zühdü hem takvâsı sana tîz tîz

Ehl-i Hakkı mülhid-i bî-dînden eyle temyîz

Kutb-ı aktâb-ı hüdâdır böyle bil etme sitîz

Hem garîk-ı bahr-i hayret Şeyh Eşref-zâdedir


Akla sığmaz vehme gelmez böyle bir şeyh-i savâb

Şânına dense sezâdır innehü şey’ün icâb

Yazsam evsâf u hikâyetin olur bin bin kitâb

Hem kerâmeti de anın bî-şümâr u bî-hisâb

Böyle zât-ı pür-sa’âdet Şeyh Eşref-zâdedir


Seyyid-i âlî-nesebdir hem o zât-ı bî-riyâ

Ârif-i sırr-ı fenâdır vâsıl-ı sırr-ı bekâ

Vârisi oldu Habîb-i Kibriyânın ey fetâ

Oldu yine hem Alînin sırrına mahrem şahâ

Bu cihetden kenz-i hikmet Şeyh Eşref-zâdedir


Meyyitâsâ türbe-i pâkine gelmişdi Murâd

Nûş edip bi’r-i şifâdan buldu sıhhat oldu şâd

Senden ister dil yine ey sâhib-i rüşd u reşâd

Edesin irşâd hem de gösterip râh-ı sedâd

Dediler sâhib-i hidâyet Şeyh Eşref-zâdedir (Mehmed Murad Nakşibendî 1290/1873: 34-36).

Kaynakça


Çamyar, Erol (2014). Nakşibendî Mehmed Murad Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Ordu Üniversitesi.

Çetiner, Mehmet (2010). Molla Murad ve Türkçe Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi.

Köse, Davud (2008). Molla Murad Divanı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.

Mehmed Murad Nakşibendî (1290/1873). Divan-ı Murad Molla. Neşreden: El-Hac Hüseyin Efendi.

Özdil, Hatice (2009). Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 108-214 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.

Özdil, Hatice (2013). “Başka İsimlerle Karıştırılan Bir Mesnevî Şârihi Mehmed Murad Nakşibendî”. Turkish Studies-International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (12): 1009-1016.

Özdil, Hatice (2013). “İstanbul’da Yapılan Son Dârü’l-Mesnevî”. Turkish Studies-International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (13): 1293-1302.

Özdil, Hatice (2013). Tasavvuf Edebiyatı Terminolojisi Açısından Mehmed Murad Nakşibendî ve Şerhleri. Doktora Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.

Özdil, Hatice (2014). “19. Yüzyıl İstanbulu’nun İlim Merkezlerinden Murad Molla Tekkesi ve Kütüphanesi.”. II. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, 609-636. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi.

Özdil, Hatice (2018). “Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi”. bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 85: 129-145.

Atıf Bilgileri


Özdil, Hatice. "DÎVÂN (MURÂD)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-murad. [Erişim Tarihi: 30 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HÜLÂSATÜ’Ş-ŞURÛH FÎ NİHÂYETİ’L-VUZÛH (MURÂD) Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
2 ŞERH-İ TUHFE-İ ŞÂHİDÎ (ŞEYH HACI MEHMED MURÂD NAKŞİBENDÎ) Murad, Mehmed Murâd Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil
Görüntüle
3 RİSÂLETÜ'S-SEKALEYN (MURÂD) Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
4 MU'ÎNÜ'L-VÂ'İZÎN (MURÂD) Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 MÂ-HAZAR-I MEHMED MURÂD / ŞERH-İ PENDNÂME (MURÂD) Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 ŞERH-İ KASÂİD-İ MEVLÂNÂ ŞEVKET (MURÂD) Murad, Mehmed Murâd Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil
Görüntüle
7 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
8 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
9 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
10 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
11 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
12 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
13 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
14 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
15 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
16 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle