- Yazar Biyografisi (TEİS)
Murad, Mehmed Murâd - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:24/05/2022
DÎVÂN (MURÂD)
şiirler / evliya tezkiresiMurad, Mehmed Murâd (d. 23 Muharrem 1203/23 Ekim 1788 - ö. 27 Şevval 1264/26 Eylül 1848)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Mehmed Murâd Nakşibendî’nin tek manzum eseri. Hz. Muhammed’e yazılan dört na’t ile başlayan eser, Hz. Ali, Hz. Hatice, Hz. Fatıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’e yazılan medhiyelerle devam etmektedir. Ardından ise Hz. Hüseyin’e yazılan biri muhammes şeklinde iki mersiye, Mevlanâ Celâleddîn Rûmî’ye yazılan bir muhammes gelmektedir. Devamında, isimleri sırasıyla zikredilecek evliyâyı vasfeden ve medheden kasideler yer almaktadır: Abdulkadir Geylânî, Bahâeddîn Nakşibend, Ahmed Rufâî, Ahmed Bedevî, Sa’deddin Cibâvî, Şâzelî, Şaban Halvetî, İbrahim Edhem, Hacı Bektâş-ı Velî, Hacı Bayram-ı Velî, Aziz Mahmud Hüdayî, Ahmed Buharî, Muhyiddîn Arabî, Yunus Emre, Eşrefzâde Rûmî (muhammes), Sünbül Sinan, Ebu’l-Vefâ, Hâlid b. Zeyd, Mehmed Murad-ı Buharî, Abdullah Kaşgarî, Neccârzâde Rızâüddin Nakşibendî, Feridüddîn Attar, Hafız-ı Şirâzî, Şeyh Sadi Şirâzî, Molla Câmî, Hace Ubeydullah Ahrar, Sevündük Dede, Nureddin Cerrahî, Niyâzî-yi Halvetî, Sezayü’l-Halvetî Edirnevî, Beyzâde Mustafa Efendi, İsa Nakşibendî, Ankaravî İsmail Efendi, Nizameddin-i Halvetî, Seyyid Nizamzâde Seyfullah, Abdulmecid-i Sivâsî, Sivasîzâde Şeyh Abdulbaki Efendi, Abdulahad Nûrî Efendi, Ümmî Kemal, Hüsameddin Uşşâkî, İsmail Rûmî, Süleyman Neş’et, Süleyman Vahyî, Âbid Çelebî, Muhammed Emin Tokadî, Müstakimzâde Saadeddin Süleyman. Eserde toplam 57 şiir yer almaktadır. Adeta evliya tezkiresi niteliğinde olan bu Divân, bahsi geçen isimleri araştıranlar için özgün bir kaynaktır. Eserde, zevâtın doğum yerlerinden eserlerine, kerametlerinden vefat tarihlerine, eserlerinden önemine kadar geniş bir yelpazede malumat bulunmaktadır.
Eserin farklı kütüphanelerde, “Divan-ı Murad Molla” adı ile matbu nüshaları yer almaktadır: Edirne Selimiye Kütüphanesi Nu. 1340; Hacı Selim Ağa Kütüphanesi Hüdâyî Efendi Koleksiyonu Nu. 1485; Süleymâniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu Nu. 3626; Süleymaniye Kütüphanesi Mehmed Murad-Mehmed Arif Koleksiyonu Nu.149.
Matbu nüsha, 1290/1873 tarihinde Hüseyin Efendi tarafından basılmıştır. 94 sayfadır. Başında Sâlim Sermedî’nin kaleme aldığı takdim yazısı mevcuttur. Burada yazara övgü dolu sözlerle, eserin Molla Murad Tekkesi şeyhi Hacı Mehmed Murad Nakşibendî’ye ait olduğu ve eserin evliyâyı medhedici ve arifullâhı öven şiirlerle dolu bir divançe olduğu belirtilmiştir. Divân’ın uzun süre ulaşılamayan el yazması nüshası Amasya Beyazıt İl Halk Kütüphanesi’nde 05 Ba 1855 arşiv numarasında Eş’âr adıyla kayıtlıdır. Bu nüshada, matbu nüshaya göre kelimelerin daha doğru yazıldığı anlaşılmaktadır. Eser, 180x120 mm ölçülerinde bir kareli deftere, rik’a yazı ile 103 varak halinde yazılmıştır. Nüshanın sonunda, eserin 1264/1847’de Amasya’da Muhammed Efendi’den teberrüken ve emaneten alınarak çoğaltıldığını ve ardından kitabın asıl sahibine iade edildiğine dair bir not bulunmaktadır. Eserin matbu baskısı üzerinden üç yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Köse 2008, Çetiner 2010, Çamyar 2014).
Şairin biyografisi için bk. “Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/murad-seyh-haci-mehmed-murad
Eserden Örnekler
Kaside
Hazret-i Sa’dî-i Şîrâzî o da bir başka zât
İlmi çok irfânı çok hem dahi memdûhu’s-sıfât
A’zam-ı te’lîf oldu Gülistân u Bostân
Hem yine dîvânı var ba’zısı oldu mudhikât
Yapdı Hâristân nâzîre hem Gülistânına dahi
Böyle ‘ilm u fazle emsâli oldu nâdirât
[...]
Hem dahi Mollâ-yı Rûmî meclisine varmış ol
Dahi andan feyz-yâb olmuş o makbûlü’s-sıfât
Oğlunu teslîk için Mollâ-yı Rûma gönderip
Terbiyet kılmışdır ânı hem de Mollâ-yı cihât
Haccını yazmış Gülistânında ba’zı yerde hem
Halvetinde kârı idi dâimâ savm u salât
Rûhu şâd olsun hemîşe Şeyh Sa’dînin dahi
Hakdan olsun rûhuna ta’zîm ile hem tekrimât
İstiyor dâim Murâdın gönlü senden mes’adet
Ver sa’âdetle bana cümle zünûbumdan zekât (Mehmed Murad Nakşibendî 1290/1873:55).
Muhammes
Bülbül-i gülzâr-ı cennet Şeyh Eşref-zâdedir
Sünbül-i bâg-ı hakîkat Şeyh Eşref-zâdedir
Sâhib-i lutf u fütüvvet Şeyh Eşref-zâdedir
Ma’den-i cûd-i semâhat Şeyh Eşref-zâdedir
İns ü cinne mahz- ı ni’met Şeyh Eşref-zâdedir
Oldu deryâ-yı dili hem menba’-ı âb-ı ulûm
Ser-fürû etdi ana hep zümre-i ehl-i rusûm
Ehl-i ilmin olmadı yanında cehlile melûm
Âsumân-ı âlemde parladı mânend-i nucûm
Âlim-i ilm-i şerî’at Şeyh Eşref-zâdedir
İlm-i bâtında dahi hem cümleye oldu imâm
Evliyânın ser-firâzıdır dahi kutb-ı hümâm
Oldu kutbiyyet ile ma’rûf ol şeh-i ‘âlî-makâm
Hem kerâmetle velâyetle odur meşhûr-i âm
Mazhar-ı sırr-ı hüviyyet Şeyh Eşref-zâdedir
Mürşid olmuşdu o zâta Hacı Bayram-ı Velî
Bundan evvel hem Emîr Sultândan almış eli
Sultân Abdülkâdire de buldu rûhânî yolu
Dendi Mevlânâ gibi bu zâta Rûmî belî
Ârif-i esrâr-ı vahdet Şeyh Eşref-zâdedir
Mümkün olmaz türbesinin heybetin etmek beyân
Şehr-i İznikin yanında misâl-i arslân
Kaplamış envârı şehri göz görür bunu ayân
Bende gördüm zâhidâ bu hâli bî-rayb u gümân
Vâsıl-ı kenz-i hakîkat Şeyh Eşref-zâdedir
Var ilâhiyyâtı sûzişli yakar uşşâkı hep
Bir aceb hâlet tecellî eylemişdir ana Rab
Dâ’im u bâkî benim dediğine etme aceb
Hakkıdır bu söz anın ta’n edip olma bî-edeb
Ser-firâz-ı ehl-i sünnet Şeyh Eşref-zâdedir
Bak Müzekki’n-Nüfûs’una ne söyler ol azîz
Zâhir olur zühdü hem takvâsı sana tîz tîz
Ehl-i Hakkı mülhid-i bî-dînden eyle temyîz
Kutb-ı aktâb-ı hüdâdır böyle bil etme sitîz
Hem garîk-ı bahr-i hayret Şeyh Eşref-zâdedir
Akla sığmaz vehme gelmez böyle bir şeyh-i savâb
Şânına dense sezâdır innehü şey’ün icâb
Yazsam evsâf u hikâyetin olur bin bin kitâb
Hem kerâmeti de anın bî-şümâr u bî-hisâb
Böyle zât-ı pür-sa’âdet Şeyh Eşref-zâdedir
Seyyid-i âlî-nesebdir hem o zât-ı bî-riyâ
Ârif-i sırr-ı fenâdır vâsıl-ı sırr-ı bekâ
Vârisi oldu Habîb-i Kibriyânın ey fetâ
Oldu yine hem Alînin sırrına mahrem şahâ
Bu cihetden kenz-i hikmet Şeyh Eşref-zâdedir
Meyyitâsâ türbe-i pâkine gelmişdi Murâd
Nûş edip bi’r-i şifâdan buldu sıhhat oldu şâd
Senden ister dil yine ey sâhib-i rüşd u reşâd
Edesin irşâd hem de gösterip râh-ı sedâd
Dediler sâhib-i hidâyet Şeyh Eşref-zâdedir (Mehmed Murad Nakşibendî 1290/1873: 34-36).
Kaynakça
Çamyar, Erol (2014). Nakşibendî Mehmed Murad Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Ordu Üniversitesi.
Çetiner, Mehmet (2010). Molla Murad ve Türkçe Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi.
Köse, Davud (2008). Molla Murad Divanı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
Mehmed Murad Nakşibendî (1290/1873). Divan-ı Murad Molla. Neşreden: El-Hac Hüseyin Efendi.
Özdil, Hatice (2009). Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 108-214 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
Özdil, Hatice (2013). “Başka İsimlerle Karıştırılan Bir Mesnevî Şârihi Mehmed Murad Nakşibendî”. Turkish Studies-International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (12): 1009-1016.
Özdil, Hatice (2013). “İstanbul’da Yapılan Son Dârü’l-Mesnevî”. Turkish Studies-International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (13): 1293-1302.
Özdil, Hatice (2013). Tasavvuf Edebiyatı Terminolojisi Açısından Mehmed Murad Nakşibendî ve Şerhleri. Doktora Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
Özdil, Hatice (2014). “19. Yüzyıl İstanbulu’nun İlim Merkezlerinden Murad Molla Tekkesi ve Kütüphanesi.”. II. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, 609-636. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi.
Özdil, Hatice (2018). “Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi”. bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 85: 129-145.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | HÜLÂSATÜ’Ş-ŞURÛH FÎ NİHÂYETİ’L-VUZÛH (MURÂD) | Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
2 | ŞERH-İ TUHFE-İ ŞÂHİDÎ (ŞEYH HACI MEHMED MURÂD NAKŞİBENDÎ) | Murad, Mehmed Murâd | Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil |
Görüntüle | ||
3 | RİSÂLETÜ'S-SEKALEYN (MURÂD) | Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
4 | MU'ÎNÜ'L-VÂ'İZÎN (MURÂD) | Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
5 | MÂ-HAZAR-I MEHMED MURÂD / ŞERH-İ PENDNÂME (MURÂD) | Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ KASÂİD-İ MEVLÂNÂ ŞEVKET (MURÂD) | Murad, Mehmed Murâd | Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil |
Görüntüle | ||
7 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
8 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
9 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
10 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
11 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
12 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
13 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
15 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle |