Muhyî (Fenarî-zade Muhyiddin Çelebi)'nin şiirlerini içeren eser. Muhyî hakkında bilgi veren şuara tezkireleri ve diğer kaynaklar, onun divan tertip ettiği konusunda fikir birliği içindedir. Muhyî Dîvânı’nda; 667 gazel, 10 kaside ve 1 murabbadan oluşan 678 şiir bulunmaktadır. Bu şiirlerden 653’ü Türkçe, 28’i Farsça, 5’i Arapça, 2’si Farsça-Arapçadır.

Dîvân’da bulunan 10 kasideden 8’i Türkçe, 1’i Arapça ve 1’i de Farsçadır. Bu kasidelerden 1’i Molla Camî’ye ve 1’i de Şeyhî’ye naziredir. Kasidelerden 6’sı Hz. Peygamber’e, 1 tanesi de Hz. Ali’ye yazılmış na’ttir. Diğer kasidelerden 1’i öğüt içerikli, 1’i dibace ve 1’i de hatime niteliğindedir.

Divan’da bulunan 667 gazelden 633’ü Türkçe, 27’si Farsça, 5’i Arapça, 2’si Arapça-Farsça mülemmadır. Bu gazellerin 450’si nazire, 217’si ihtiradır. Muhyî, her harften gazel yazmaya özen göstermiştir. Gazellerin beyit sayısı 9 ila 11 beyit arasında değişmekle birlikte 13-15 beyitli gazeller de görülmektedir. Bu yönü ile Muhyî’nin gazelleri, Divan şiirindeki ortalama beyit sayısının üzerindedir. Gazellerdeki beyit sayısı tek rakamlardan oluşmaktadır. Divan’da 64 müzeyyel gazel, 358 müreddef gazel, 450 nazire gazel, 2 mülemma gazel vardır. Muhyî Divanı’ndaki gazellerin muhtevasını, Divan şiirindeki gazelin yaygın konusu olan sevgilinin güzelliği ve ona duyulan aşk oluşturur. Gazellerin çoğunluğu âşıkane gazellerdir. Muhyî, sevgiliye olan aşkını anlatırken daha çok aşkın ıstıraplarını dile getirmiştir. O, gazellerinde işlediği aşktan kastının mecazî aşk olmadığını ancak mecazî aşktan kaçmanın da yanlış olmadığını çünkü mecazî aşkın hakikî aşka ulaşmak için bir rehber olduğunu vurgulamıştır. Divanda; az da olsa rindane ve sofiyane diyebileceğimiz gazellerin bulunduğunu söylemek gerekir.

Dîvân’da 1 murabba bulunmaktadır. 9 bentten oluşan ve “murabba-ı mütekerrir” özelliği gösteren bu murabbada aşk konusu işlenmiştir.

Muhyî Dîvânı’nda bazı ufak vezin kusurları dışında aruzun başarıyla uygulandığı söylenebilir. Muhyî Dîvânı’nda bulunan 667 gazelden 358’i; 10 kasideden 6’sı rediflidir. Dîvân'daki redifli şiirlerinin çoğunluğunu nazireler oluşturmaktadır. 

Muhyî Dîvânı, atasözleri ve deyimlerin kullanımı açısından oldukça zengindir. Muhyî’nin şiirlerinde bol miktarda atasözü ve deyim kullanmasının önemli nedenlerinden biri; nazire yazmaya düşkün bir şair olduğudur. O, tanzir ettiği şiirlerdeki atasözü, deyim vb. kalıp ifadeleri şiirlerinde kullanmak suretiyle nazire yazdığı şairin üslubunu yakalamaya çalışmıştır (Arslan 2018: 53) Bunun yanında Dîvân'da, günümüze göre arkaik sayılabilecek bazı kelimelerin varlığına da rastlamak mümkündür. Ayrıca Muhyî Divanı’nda, yaşadığı çağın izlerini taşıyan sosyal ve kültürel hayatla ilgili inanç, âdet, gelenek ve tabirlere fazlaca yer verilmiştir.

Bir nazire mecmuası özelliği gösteren Muhyî Dîvânı’ndaki 678 şiirden 452’si naziredir. Nazireler toplam şiirlerinin %66,5’ini oluşturmaktadır. Muhyî, nazirelerinin çoğunu kendi çağından önce yaşamış toplam 22 şaire yazmıştır. Bunların başında Ahmed Paşa, Şeyhî, Nevayî ve Necatî gelmektedir. Türk şairlerinin yanında İran şairlerine de nazire yazan Muhyî özellikle Molla Camî’yi kendine örnek almıştır. Dîvân'da nazirelerin kime yazıldığı başlıklarda açıkça belirtilmiştir. Nazire olmayan şiirlerde ise “ihtirâ” başlığı kullanılmıştır. Bu nazirelerin yazıldığı şairler ve nazire sayıları şu şekildedir: Ahmed Paşa 127, Şeyhî 75, Ali Şir Nevayî 57, Necatî 41, Adnî (Mahmut Paşa) 23, Safî (Cezerî Kasım Paşa) 23, Camî, (Molla Camî) 19, Karamanlı Nizamî 18, Hafî 16, Atayî (İvaz Paşa-zade) 13, Kemal, (Kemal-i Hucendî) 10, Mesihî 9, Zülalî 4, Nesimî (Seyyid Nesimî) 3, Yunus Emre 3, Şevkî 2, Selman (Selman-ı Savecî) 2, Afitabî 2, Selimî (Yavuz Sultan Selim) 2, Tali‘î 1, Sultan Mehmed 1, Mağribî 1 nazire. Muhyî Dîvânı’ndaki nazireler, nazire yazılan şiirler ile şekil ve muhteva açısından örtüşmektedir. Muhyî, nazilerinde söyleyiş ve eda bakımından zemin şiirleri geçemese de başarılı nazireler yazmıştır. Diğer taraftan nazirelerin nazım tekniği ve söyleyiş açısından ihtiralara göre daha başarılı olduğunu söylemek mümkündür. Muhyî’nin edebi kişiliğini, nazirecilik geleneğinin oluşturduğunu söylemek yanlış olmaz.

Muhyî Dîvânı üzerine Mustafa Arslan tarafından doktora tez çalışması yapılmış (2007), daha sonra bu çalışma e-kitap olarak yayınlanmıştır (2020).

Şairin biyografisi için bk. “Muhyî, Fenârî-zâde Muhyiddîn Çelebî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ muhyî- fenârî-zâde