- Yazar Biyografisi (TEİS)
Mevlânâ Efserî - Madde Yazarı: Prof. Dr. Üzeyir Aslan
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Çağatay
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:17/04/2022
DÎVÂN (MEVLANA EFSERÎ)
şiirlerMevlânâ Efserî (d. ?/? - ö. 975/1568)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kermineli Mevlana Efserî’nin Türkçe şiirlerinin toplandığı eseri. Mürettep bir dîvân hüviyetindeki eserin tespit edilmiş iki nüshasının karşılaştırılmasıyla oluşan tenkitli metinde 329 gazel, 2 tahmis, 48 rubai, 2 tuyuğ, 41 lugaz, 12 muamma ve 51 matla yer almıştır. Çoğu şiirde “Sânî”, az sayıdaki şiirde ise “Efserî” mahlası kullanılmıştır.
Dîvân gazeller bölümü ile başlar. Bu bölümdeki şiirler elif-ba sırasına göre sıralanmıştır ancak bazı harflerden (peltek se, cim, ha, hı, zel, sad, dad, tı, zı, ayın, fe) gazeller yoktur. Çoğunluğu 5 beyit olan şiirlerin 7, 9 ve 11 beyitlik olanları sayıca daha azdır. Gazellerin 1'i müzeyyel, 1'i de müstezaddır. Gazellerle ilgili dikkati çeken husus bazılarının başlıklı olmasıdır. Buna göre şiirlerin 1’i na’t ve 1’i hikmettir; 1’i şifa dileği, 3’ü göz ağrısı, diğerleri ise medhiye maksadıyla kaleme alınmıştır. Medhiye gazellerde memduhun adı “Şah Seyyid Hace üçün Kul Muhammed Mirza bilen musâhib erür”, “Mirza Berât gazeli”, “Mirza Bilal gazeli”, “Muhammed Rahim Sultan medhinde”, “Mîr-i Arab gazeli”, “Şah Muhammed Zamân gazeli”, “Ak Muhammed Mirza gazeli”, “Âdil Şah Sultan gazeli” vb. şeklinde ifade edilmektedir. Bu sayede gazellerin yazılma sebepleri ve şairin yakın çevresiyle ilgili bilgi edinme imkanı doğmaktadır. Klasik üslupla yazılan şiirlerin çoğunluğu âşıkânedir.
Tahmîsât bölümünde şairin, Ali Şîr Nevâyî ve Bâbür’ün birer gazelini tahmis ettiği 2 manzumesi bulunmaktadır. Daha sonra gelen Rubailer bölümünde “Rubâ’î ser ü pâ üçün”, “Bu rubâ’î Muhammedî atıga”, “Bu rubâ’î Hâce Beg-durur”, “Bu rubâ’î Bilâl atıgadur”, “Cân Bahtî rubâ’îsi-durur bu”, “Hammâm ta’rîfinde ki hazret-i saltanat-şi’ârî Bâbür Pâdişâh bustân-serâda yasatıp erdiler” gibi başlıklı az sayıda rubai yer almaktadır. Dîvân, lügazlar ve metâli’ bölümleri ile sona ermektedir.
Dîvân Üzeyir Aslan tarafından yayımlanmıştır (2009).
Şairin biyografisi için bk. "Mevlânâ Efserî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mevlana-efseri
Eserden Örnekler
Na’t
Ol ki subhâne’llezî esrâ anın şânındadur
Hikmet-i ve’l-leyl gîsû-yı perîşânındadur
Âyet-i ve’ş-şems anın ruhsârıdındur lem’aî
Ve’z-zuhânın pertevi hurşîd-i tâbânındadur
Matla’-ı tâhâ erür ay yüzi gîsû şâmıda
Yüz tümen nûr u safâ mâh-ı dırahşânındadur
Közleri şânıda keldi sâd ve’l-kur’ân belî
Kaşı vü kaddi dagı nûn ve’l-kalem şânındadur
Kâf hâ yâ ‘ayn sâd anın üçündür Efserî
Sebbih isme rabbike emri vü fermânındadur (Aslan 2009: 31)
Türkistân Yigitleri Üçün Aytılıptur
Yüz tümen gül gonca türkistân gülistânıda bar
Yüz gazâl-ı müşg-bû yessi beyâbânında bar
Bu letâfet kim anın yahşı yigitlerindedür
Ne semerkandî yigitde ne horasânîde bar
Her kemân-ebrû ki körsen gamzede kattâl erür
Katl üçün her bir kaşı yânın okkı yanıda bar
Barça eli rind ü ‘âşık-pîşe vü sâhib-mezâk
Her giriftârî ki cânı bar cânânı da bar
Bir yigit sabr anda bar kim Yûsuf-ı Sânî-durur
Hüsndin her ne desen ol Yûsuf-ı Sânîde bar (Aslan 2009: 27)
Mikrâz
Nedür ol mâr kuyrugı halka
Kim bolur çüft özge mâr bile
Ger kişi bassa kuyrugın tişler
Basmasa bar bir karâr bile (Aslan 2009: 203)
Kaynakça
Aslan, Üzeyir (2009). Ubeydullah Han (ö. 1539) Şairi Sânî ve Türkçe Divanı. Konya: Palet Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | FARSÇA DÎVÂN (EFSERÎ) | Mevlânâ Efserî | Prof. Dr. Üzeyir Aslan |
Görüntüle | ||
2 | TÂRÎH-İ REŞÎDÜDDÎN / TÂRÎH-İ REŞÎDÎ | Mîrzâ Haydar Duglat Mîrzâ Muhammed Haydar Köregan b. Muhammed Hüseyin b. Muhammed Haydar b. Emir-i Kebîr Saîd Ali b. Emir Ahmed b. Hudaydad b. Emir Bulacı | Doç. Dr. rabia şenay şişman |
Görüntüle | ||
3 | CİHÂN-NÂME | MÎRZÂ MUHAMMED HAYDAR KÖREGAN, Haydar Mîrzâ Duglat, Mirza Muhammed Haydar Duğlat | Dr. NURAY TAMİR |
Görüntüle | ||
4 | BAHRÜ’L-HÜDÂ (ŞÎBÂNÎ) | ŞÎBÂNÎ | Doç. Dr. rabia şenay şişman |
Görüntüle | ||
5 | ARÛZ RİSÂLESİ (BABUR) | Babur , Gâzî Zahîreddîn Muhammed | Dr. Duygu Koca |
Görüntüle | ||
6 | BÂBUR-NÂME/VEKÂYÎ (BABUR) | Babur, Gazi Zahîrüddin Muhammed | Dr. NURAY TAMİR |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (BABUR) | Babur , Gazi Zahîrüddîn Muhammed | Dr. NURAY TAMİR |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN/DÎVÂN-I TÜRKÎ-Yİ BAYRAM HAN/ HAN-I HANÂN (BAYRAM HAN) | Bayram Han | Dr. ilhame gültekin |
Görüntüle | ||
9 | GÜL Ü BÜLBÜL (BORA GAZİ GİRAY HAN) | Bora Gazi Giray Han | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
10 | FARSÇA DÎVÂN (EMÂNÎ) | Emânî, Muhammed Beg | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
11 | MAHMÛD VE AYAZ (ENÎSÎ) | Enîsî, Yol Kulu Beg Şamlu | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle |