DÎVÂN (MEVLANA EFSERÎ)
şiirler
Mevlânâ Efserî (d. ?/? - ö. 975/1568)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kermineli Mevlana Efserî’nin Türkçe şiirlerinin toplandığı eseri. Mürettep bir dîvân hüviyetindeki eserin tespit edilmiş iki nüshasının karşılaştırılmasıyla oluşan tenkitli metinde 329 gazel, 2 tahmis, 48 rubai, 2 tuyuğ, 41 lugaz, 12 muamma ve 51 matla yer almıştır. Çoğu şiirde “Sânî”, az sayıdaki şiirde ise “Efserî” mahlası kullanılmıştır.

Dîvân gazeller bölümü ile başlar. Bu bölümdeki şiirler elif-ba sırasına göre sıralanmıştır ancak bazı harflerden (peltek se, cim, ha, hı, zel, sad, dad, tı, zı, ayın, fe) gazeller yoktur. Çoğunluğu 5 beyit olan şiirlerin 7, 9 ve 11 beyitlik olanları sayıca daha azdır. Gazellerin 1'i müzeyyel, 1'i de müstezaddır. Gazellerle ilgili dikkati çeken husus bazılarının başlıklı olmasıdır. Buna göre şiirlerin 1’i na’t ve 1’i hikmettir; 1’i şifa dileği, 3’ü göz ağrısı, diğerleri ise medhiye maksadıyla kaleme alınmıştır. Medhiye gazellerde memduhun adı “Şah Seyyid Hace üçün Kul Muhammed Mirza bilen musâhib erür”, “Mirza Berât gazeli”, “Mirza Bilal gazeli”, “Muhammed Rahim Sultan medhinde”, “Mîr-i Arab gazeli”, “Şah Muhammed Zamân gazeli”, “Ak Muhammed Mirza gazeli”, “Âdil Şah Sultan gazeli” vb. şeklinde ifade edilmektedir. Bu sayede gazellerin yazılma sebepleri ve şairin yakın çevresiyle ilgili bilgi edinme imkanı doğmaktadır. Klasik üslupla yazılan şiirlerin çoğunluğu âşıkânedir.

Tahmîsât bölümünde şairin, Ali Şîr Nevâyî ve Bâbür’ün birer gazelini tahmis ettiği 2 manzumesi bulunmaktadır. Daha sonra gelen Rubailer bölümünde “Rubâ’î ser ü pâ üçün”, “Bu rubâ’î Muhammedî atıga”, “Bu rubâ’î Hâce Beg-durur”, “Bu rubâ’î Bilâl atıgadur”, “Cân Bahtî rubâ’îsi-durur bu”, “Hammâm ta’rîfinde ki hazret-i saltanat-şi’ârî Bâbür Pâdişâh bustân-serâda yasatıp erdiler” gibi başlıklı az sayıda rubai yer almaktadır. Dîvân, lügazlar ve metâli’ bölümleri ile sona ermektedir.

Dîvân Üzeyir Aslan tarafından yayımlanmıştır (2009).

Şairin biyografisi için bk. "Mevlânâ Efserî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mevlana-efseri 

Eserden Örnekler


Na’t

Ol ki subhâne’llezî esrâ anın şânındadur

Hikmet-i ve’l-leyl gîsû-yı perîşânındadur


Âyet-i ve’ş-şems anın ruhsârıdındur lem’aî

Ve’z-zuhânın pertevi hurşîd-i tâbânındadur


Matla’-ı tâhâ erür ay yüzi gîsû şâmıda

Yüz tümen nûr u safâ mâh-ı dırahşânındadur


Közleri şânıda keldi sâd ve’l-kur’ân belî

Kaşı vü kaddi dagı nûn ve’l-kalem şânındadur


Kâf hâ yâ ‘ayn sâd anın üçündür Efserî

Sebbih isme rabbike emri vü fermânındadur (Aslan 2009: 31)


Türkistân Yigitleri Üçün Aytılıptur

Yüz tümen gül gonca türkistân gülistânıda bar

Yüz gazâl-ı müşg-bû yessi beyâbânında bar


Bu letâfet kim anın yahşı yigitlerindedür

Ne semerkandî yigitde ne horasânîde bar


Her kemân-ebrû ki körsen gamzede kattâl erür

Katl üçün her bir kaşı yânın okkı yanıda bar


Barça eli rind ü ‘âşık-pîşe vü sâhib-mezâk

Her giriftârî ki cânı bar cânânı da bar


Bir yigit sabr anda bar kim Yûsuf-ı Sânî-durur

Hüsndin her ne desen ol Yûsuf-ı Sânîde bar (Aslan 2009: 27)


Mikrâz

Nedür ol mâr kuyrugı halka

Kim bolur çüft özge mâr bile


Ger kişi bassa kuyrugın tişler

Basmasa bar bir karâr bile (Aslan 2009: 203)

Kaynakça


Aslan, Üzeyir (2009). Ubeydullah Han (ö. 1539) Şairi Sânî ve Türkçe Divanı. Konya: Palet Yay.

Atıf Bilgileri


Aslan, Üzeyir. "DÎVÂN (MEVLANA EFSERÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-mevlana-efseri. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 FARSÇA DÎVÂN (EFSERÎ) Mevlânâ Efserî Prof. Dr. Üzeyir Aslan
Görüntüle
2 TÂRÎH-İ REŞÎDÜDDÎN / TÂRÎH-İ REŞÎDÎ Mîrzâ Haydar Duglat Mîrzâ Muhammed Haydar Köregan b. Muhammed Hüseyin b. Muhammed Haydar b. Emir-i Kebîr Saîd Ali b. Emir Ahmed b. Hudaydad b. Emir Bulacı Doç. Dr. rabia şenay şişman
Görüntüle
3 CİHÂN-NÂME MÎRZÂ MUHAMMED HAYDAR KÖREGAN, Haydar Mîrzâ Duglat, Mirza Muhammed Haydar Duğlat Dr. NURAY TAMİR
Görüntüle
4 BAHRÜ’L-HÜDÂ (ŞÎBÂNÎ) ŞÎBÂNÎ Doç. Dr. rabia şenay şişman
Görüntüle
5 ARÛZ RİSÂLESİ (BABUR) Babur , Gâzî Zahîreddîn Muhammed Dr. Duygu Koca
Görüntüle
6 BÂBUR-NÂME/VEKÂYÎ (BABUR) Babur, Gazi Zahîrüddin Muhammed Dr. NURAY TAMİR
Görüntüle
7 DÎVÂN (BABUR) Babur , Gazi Zahîrüddîn Muhammed Dr. NURAY TAMİR
Görüntüle
8 DÎVÂN/DÎVÂN-I TÜRKÎ-Yİ BAYRAM HAN/ HAN-I HANÂN (BAYRAM HAN) Bayram Han Dr. ilhame gültekin
Görüntüle
9 GÜL Ü BÜLBÜL (BORA GAZİ GİRAY HAN) Bora Gazi Giray Han Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 FARSÇA DÎVÂN (EMÂNÎ) Emânî, Muhammed Beg Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
11 MAHMÛD VE AYAZ (ENÎSÎ) Enîsî, Yol Kulu Beg Şamlu Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle