- Yazar Biyografisi (TEİS)
Meşreb, Baba Rahîm - Madde Yazarı: Araş. Gör. Hasan Ali Güneş
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Harezm-Kıpçak
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Kiril
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:31/10/2022
DÎVÂN (MEŞREB, BABA RAHÎM)
şiirleriMeşreb, Baba Rahîm (d. 1049-50/1640-41 (1653, 1657) - ö. 1123/1711)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Özbek şairi Baba Rahîm’in şiirlerinden oluşan eseri. Baba Rahîm Meşreb veya Şâh Meşreb, gençliğinde derviş gibi bir yaşam sürmüş olmasından dolayı onun divanı, "Dîvâne-i Meşreb" ve “Meşreb-i Dîvâne” şeklinde meşhur olmuştur. Meşreb, klasik şiir geleneğine hakim bir şairdir. Doğu’nun önde gelen tüm şairlerinin mirasın almış ve tecrübelerinden istifade etmiştir. Kendinden önceki şairlere nazire yazmış, şiirlerini tahmis ve tazmin etmiştir. Şairin divanı gazel, müstezat, murabba, muhammes ve müseddeslerden müteşekkildir. Dîvân-ı Meşreb’deki şiirleri eleştirel şiirler, aşk şiirleri ve sufî-tasavvufî şiirler başlıkları altında üç grupta değerlendirmek mümkündür.
Meşreb Dîvânı'nın yedi nüshası tespit edilmiştir. Üç nüshası Taşkent Ebu Reyhan Birunî Şarkşinaslık Enstitüsü Elyazmaları Bölümünde 225, 5722 ve 5940 numaralarda kayıtlıdır. Şahsi kütüphanelerde dört divan nüshası vardır. Meşreb Dîvânı, V. Rahmanov ve K. İsrailov tarafından Devan adıyla 1980’de; Celaliddin Yusufov tarafından Baba Rahim Meşreb-Mihribanım Kaydasen adıyla 1990’da Kiril ve Arap harfleriyle yayımlanmıştır. Ayrıca şiirler 1910’da Taşkent’te ve 1915’te Semerkant’ta Rusçaya çevrilerek basılmıştır. Martin Hartmann da 1905 yılında Berlin’de Baba Rahim Meşreb’in şiirleri üzerine bir inceleme neşretmiştir.
Meşreb Dîvânı şimdiye kadar yeni Türk alfabesine aktarılmamıştır.
Şairin biyografisi için bkz. "Meşreb, Baba Rahîm". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mesreb-baba-rahim
Eserden Örnekler
Gazel
Ul ışk-i senem derdige Haydar çıdayalmas
Kaknûs küyer belki, semender çıdayalmas
Ma'şûk yüzidin berse eger zerre ziyâî,
Taglar küyer u Musa peyamber çıdayalmas
Bir cilve kılıb çıksa bu alemge peri-rû,
Dîvâne bolub mümin u kâfer çıdayalmas
Âşık elinin nâle-i feryâdın eşitse,
Mescid küyer u vâiz-i minber çıdayalmas
Işk ebri eger yagsa ki deryâge çü nîsân,
Deryâ vü sedef hem dür-i gevher çıdayalmas
Işk hayretidin kirse çemen içre ger âşık,
Hâlini körüb serv ü senevber çıdayalmas
Meşreb sen eger vasl-ı senem vasfını ayıtsan,
Müşkîn-i Hoten, sünbül ü anber çıdayalmas
Gazel
Ey menin nazik nihâl ârâm-ı cânım kaydasen?
Bu könül bostanıda gonça dehânım kaydasen?
Neçe yıllar bu könül müştâk erür dîdârına
Örgüley, ey dilber-i şîrîn zebânım kaydasen?
Aynlıb men yardın bir neçe kün boldum cüdâ,
Ahtarıb keldim seni, serv-i revânım kaydasen?
Hâl-i zârım köp yamandur, kelmesen bir yol sorab,
Ey menin huş mihribanım, yâr-i cânım kaydasen?
Közlerim giryân bolub kaldım bu gam sahrâsıda
Hasretinde çıktı bu âh u figânım kaydasen?
Teşne-lebdür Meşrebin, boldı yürek-bagrı kebâb,
Furkatında çeşmi âb-i revânım kaydasen? (Tolkun 2001: 114-115)
Kaynakça
Fidancı, M. (1994). Şâh Meşreb Menâkıb-nâmesi . Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Gedik, S. (2010). Baba Rahim Meşreb’in Kitâb-ı Mebde-i Nûr Mesnevisi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Kızıltaş, E. (2012). 17. yy. Sonundan 20. yy. Başına Kadar Yaşayan Fergâna Muhiti Şairleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
Tolkun, S. (2001). "Meşreb." Türk Kültürü (454): 110-115.