Koca Râgıb Paşa’nın (d. 1110/1698-99 - ö. 1176/1763) şiirlerinin yer aldığı eseri. Dîvân’ın hazırlanan tenkitli metnine (Demirbağ 1999) göre eserde 21 beyitlik bir mesnevi, 2 kaside, 8 tarih manzumesi, 1 muhammes, üçü Farsça 175 gazel, 5 tahmis, üçü Farsça 7 kıta, üçü Farsça 7 matla ve “Ebyât-ı Müterferrika” başlığı altında Farsça 1 matla ile 3 müfred yer almaktadır. Eserdeki tek mesnevi Sultan Mahmud’a methiyedir. Koca Ragıb Paşa’nın 2 kasidesinden 1'i ramazaniye olup her ikisi de Bağdat Valisi Ahmed Paşa övgüsündedir. Tarih manzumelerinden 1'i müfreddir, diğerleri ise kıta nazım şekliyle kaleme alınmıştır. Bunlar Es’ad Efendi ile Çelebizâde Âsım Efendi’nin şeyhülislamlığa atanmaları, Alî Paşa’nın otağı, Belgrad Kalesi’nin fethi, Ali Paşa Camiinin inşası, Sultan Mustafa’nın Üsküdar’da yaptırdığı cami, Hîbetullah ve Şah sultanların doğumları hakkındadır. Dîvân’daki tek muhammes Bağdat Valisi Ahmed Paşa’ya dairdir. Tahmislerden 2’si Nâbî’nin, 2’si Şevket’in ve 1'i de Sâ’ib'in manzumelerine yapılmıştır. Gazellerde, insanı düşünce yoluyla saran hikmetli bir muhteva özelliği söz konusudur. Bu manzumelerde genel olarak Tanrı, kader, ölüm ve ahiret, bilginin önemi, güzel ahlak sahibi olmak, dünyaya bağlanmamak, yardımlaşmak gibi konular üzerinde duran şair, çağının sosyal olaylarına ilgisiz kalmamıştır.

Râgıb Paşa’nın şiirleri her şeyden önce sağlam ve ahenkli bir nazma, ağırbaşlı, seçkin, açık ve pürüzsüz bir söyleyişe sahiptir. O, Nâbî’nin yolunda yürümekle birlikte kendine özgü bir üslup yaratabilmiş, Nâbî etkisinde kalan diğer şairler gibi basit bir taklitçi olmamıştır. Şiirimizde “mısra-ı berceste” denen ve atasözü gibi dillerde dolaşan pek çok mısraın sahibidir. Nâbî’ye göre, şiirleri daha sanatkâranedir fakat tasannuya düşmemiştir. Atasözleri ve deyimlerle şiirini anlam bakımından daha da güçlendirmiştir. Fakat bu güçlü ve veciz söyleyişe karşılık şiirleri yeterli incelik ve coşkudan yoksundur. Râgıp Paşa, gözlemlerini de şiire aksettirmiştir. Az olmakla birlikte zaman zaman Nedîm’i hatırlatan gazeller söylemiştir. Az sayıdaki kasidesinde ise Nef‘î’nin tesirindedir. Nâbî’yi takip eden şairler arasında en başarılısıdır. Bilgece söylenmiş birçok şiiri olmakla birlikte Nâbî’deki çok yönlülük ve derinlik onda yoktur. Fıtnat Hanım’la karşılıklı latife ve nazireleri meşhurdur. Sünbülzâde Vehbî, Şeyh Gâlib gibi önemli şairlerce şiirlerinin beğenilmesi, sonraki asırda İzzet Molla, Leskofçalı Gâlib, Şinasi, Namık Kemal ve Yahya Kemal gibi şairlerce tanzir edilmesi, şöhretinin büyüklüğünü göstermektedir (Horata 2009: 129). Sebk-i Hindî’nin bazı dil ve muhteva özelliklerinin tesirinde kalsa da bu özellikler onu doğrudan Sebk-i Hindî şairi yapacak düzeyde değildir (Kesik 2009).

Dîvân’ın pek çok yazma nüshası bulunmaktadır. Eser üzerine bir yüksek lisans (Yorulmaz 1988), bir de doktora (Demirbağ 1999) çalışması yapılmıştır. Hüseyin Yorulmaz tarafından şaire dair bir kitap yayımlanmıştır (1998). Almanya Milli Kütüphanesi (Staatsbibliothek Berlin), Nadir Eserler Bölümü, Hs. Or. Oct. 997 numarada kayıtlı şiir mecmuasından hareketle Râgıb Paşa’nın tenkitli Dîvân neşrinde olmayan 6 kıtası, 1 matlaı, 5 müfredi ve 2 gazeli yayımlanmıştır (Yılmaz 2018: 187-196).

Yazarın biyografisi için bk. “Koca Râgıb Paşa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/koca-ragib-pasa