- Yazar Biyografisi (TEİS)
Kişverî, Ni’metullâh Kişverî Dîlmekânî (Dîlmegânî) - Madde Yazarı: Doç. Dr. Ümran Ay Say
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Azerbaycan
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:26/01/2022
DÎVÂN (KİŞVERÎ)
şiirlerKişverî, Ni’metullâh Kişverî Dîlmekânî (Dîlmegânî) (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Azerbaycan sahası şairlerinden Ni'metullâh Kişverî Dilmekânî’nin eseri. Dîvân'dan ve şairinden Anadolu sahası tezkirelerinde söz edilmez. Yurt içi ve yurt dışı kütüphanelerde bilinen 6 nüshası olan eser, nazım şekillerinin sıralanışı bakımından mürettep bir divan özelliği göstermemekle birlikte gazellerde elifba tertibine uyulmuştur. Şair, kasidelerinde genellikle dönemin devlet büyüklerine medhiyeler söylemiş, gazellerinde beşerî aşkı, sevgilinin ve tabiatın güzelliklerini konu edinmiştir. Devlet büyükleri için yazılan şiirler arasında, Akkoyunlu hanedanından bir veba salgını sonucu ölen Ya'kûb Bey (ö. 1490)'e, annesi Selçuk Şâh Begüm (ö. 1490)’e mersiyeler, Ya'kûb Bey’in kardeşinin oğulları Muhammedî Mîrzâ (ö. 1499) ve Elvend Bey (ö. 1505)’e, Safevî hükümdarı Şâh İsmâîl (ö. 1524)’e sunulan kasideler sayılabilir. Alî Şîr Nevâyî’nin gazellerine yazılan nazirelerin çokluğu, şairin edebî kişiliği üzerinde Nevâyî etkisini açıkça gösterir. Dîvân'da Nevâyî’ye yazılmış nazireler dışında Karamanlı Nizâmî, Lütfî ve Ahmed Paşa’nın şiirlerine birer tahmis vardır.
Kişverî’nin şiirlerini ilim âlemine ilk kez İsmail Hikmet Ertaylan tanıtmıştır (1928). Cihangir Garamanov, Azerbaycan'da Dîvân'ın Bakü nüshasını (2004), Muhammed Ali Hüseynî ise Tahran nüshasındaki Türkçe şiirleri yayımlamıştır (2010). Roza Eyvazova, Dîvân'ı dil özellikleri bakımından incelemiştir (1983). Türkiye’de ise Jale Talan Demirci, Dîvân'ın Bursa, Bakü ve Taşkent nüshaları üzerinden tenkitli metnini oluşturarak hazırladığı doktora tezinde şiirlerin dil incelemesini yapmıştır (1994). Bu çalışmaya göre Dîvân'da 453 gazel, 3 terci-bend, 17 muhammes, 9 murabba, 2 müstezad, 36 rubai bulunmaktadır. Dîvân'ın Jale Talan Demirci tarafından görülmeyen Tahran ve İstanbul Araştırmaları Enstitüsü nüshalarının da eklenmesiyle yeniden yayını Ümran Ay Say ve Esra Bal tarafından hazırlanmaktadır. Yeni nüshalardaki şiirlerin de eklenmesiyle Dîvân'daki nazım şekli dağılımı 5 kaside, 5 terkib-bend, 3 terci-bend, 9 tahmis, 12 muhammes, 4 murabba, 3 müstezad, 1 müseddes, 799 gazel, 42 rubai ve 4 muamma olarak tespit edilmiştir.
Şairin biyografisi için bk. "Kişverî, Ni’metullâh Kişverî Dîlmekânî (Dîlmegânî)". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kisveri-nimetullah-kisveri-dilmekani
Eserden Örnekler
Gazel
Rûzıng hemîşe hürrem ferhunde rûzgârıng
Bolsun mübârek ey gül nevrûz u nev-bahârıng
Ey bülbül-i ciger-hûn fasl-ı bahâr geldi
Kıl nâle kim göründi bâg içre gül izârıng
Yüzüng beheşt bâgı zülfüng anga benefşe
Bolsun müdâm tâze ey gül benefşe-zârıng
Kaşıngla kadd-i nâzıng gitti gözümdin ammâ
Nûn u elif kalupdur gögsümde yâdigârıng
Rûhına bir du‘â kıl dervîş Kişverînüng
Düşse mezârı üste nâ-gâh reh-güzârıng (Kişverî M-27: 18a)
Gazel
İstemezdim yâr vallah yârim olsaydı menim
Basmaz irdi gam meni gamhârım olsaydı menim
Serv ü gül yüzine bahmazdım geleydi yüz behâr
Bir semenber serv-i gül-ruhsârım olsaydı menim
Gam imezdi bagrıma sançılsa yüz hâr-ı belâ
Ârızıng teg tâze bir gülzârım olsaydı menim
Kâfirim ger yüzmeseydim rişte-i tesbîhini
Halka-i zülfing sening zünnârım olsaydı menim
Çekmez irdim haşr güni minnet-i hûr u kusûr
İşigingde bir bozuk dîvârım olsaydı menim
Cân virürdim âteşîn la‘l-i leb-i şîrîninge
Kûhken teg germi-i bâzârım olsaydı menim
Kişverî teg virmez irdim her habersiz yâra dil
Derd-i dildin bâ-haber dildârım olsaydı menim ( Kişverî 9162: 78b-79b)
Kaynakça
Ay, Ümran (2016). Nimetullah Kişverî Farsça Divanı. İstanbul: Demavend Yay.
Demirci (Talan), Jale (1994). Kişveri Divanı (İnceleme-Metin-İndeks). Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Demirci, Jale (1998). “Nevâyî’nin Azerbaycan Sahasına Etkisi”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXXVIII (1-2): 1-11.
Demirci, Jale (2010). “Azerbaycan Şairi Kişverî’nin Nevâyî Şiirlerine Yazdığı Tahmisler”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, XVII (I): 45-55.
Demirci, Jale (2010). "XV-XVI. Yüzyıl Azerbaycan Edebiyatının Önemli Bir Temsilcisi: Kişverî". Türkbilig, (19): 104-116.
Ertaylan, İsmail Hikmet (1928). Azerbaycan Edebiyatı Tarihi I. Bakü: Azerneşr Yay.
Eyvazova, Roza (1983). Kişverî Divanının Dili (Morfoloji Hususiyetleri). Bakü.
Gahramanov, Cihangir (2004). Kişveri Eserleri. Bakü: Şark-Garb Yay.
Hüseynî, Muhammed Ali (2010). Kişverî Türk Divanı. Bakü: Nurlan Yay.
Kişverî. Dîvân. Azerbaycan Milli İlimler Akademisi. El Yazmaları Fondu. Nu. M-27.
Kişverî. Dîvân. Bursa Genel Kütüphanesi. Nu. 4369.
Kişverî. Dîvân. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü. Şevket Rado Koleksiyonu. Nu. 000061.
Kişverî. Dîvân. Tahran Meclis-i Şûrâ-yı İslam Kütüphanesi. Nu. 9162.
Sertkaya, Osman Fikri (2011). “Azerbaycan Şairlerinin Çağatayca Şiirleri (3) Nimetullah Kişverî’nin Doğu (Çağatay) Türkçesi ve Batı (Osmanlı) Türkçesi ile Nazireleri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi TDED, XLI: 67-90.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | KÜLLİYÂT (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
2 | KİTÂBU'L-HİDÂYE (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
3 | KÜNÛZU’L-UŞŞÂK (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
4 | KİTÂBU’Ş-ŞARKİYYÂT (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
5 | KİTÂBU’L-BEDÎ’İYYÂT (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
6 | KİTÂBU'L-MUKADDİME (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
7 | KİTÂBU’L-GARBİYYÂT (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
8 | KİTÂBU LEVÂMİ’İ’L-ENVÂR (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
9 | YÛSUF U ZELÎHÂ / YÛSUF U ZÜLEYHÂ (AHMEDÎ) | Ahmedî, Ahmedî-i Tebrîzî, Tebrîzli Ahmedî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (HAKÎKÎ) | Hakîkî, Cihânşâh | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle |