DÎVÂN (KİŞVERÎ)
şiirler
Kişverî, Ni’metullâh Kişverî Dîlmekânî (Dîlmegânî) (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Azerbaycan sahası şairlerinden Ni'metullâh Kişverî Dilmekânî’nin eseri. Dîvân'dan ve şairinden Anadolu sahası tezkirelerinde söz edilmez. Yurt içi ve yurt dışı kütüphanelerde bilinen 6 nüshası olan eser, nazım şekillerinin sıralanışı bakımından mürettep bir divan özelliği göstermemekle birlikte gazellerde elifba tertibine uyulmuştur. Şair, kasidelerinde genellikle dönemin devlet büyüklerine medhiyeler söylemiş, gazellerinde beşerî aşkı, sevgilinin ve tabiatın güzelliklerini konu edinmiştir. Devlet büyükleri için yazılan şiirler arasında, Akkoyunlu hanedanından bir veba salgını sonucu ölen Ya'kûb Bey (ö. 1490)'e, annesi Selçuk Şâh Begüm (ö. 1490)’e mersiyeler, Ya'kûb Bey’in kardeşinin oğulları Muhammedî Mîrzâ (ö. 1499) ve Elvend Bey (ö. 1505)’e, Safevî hükümdarı Şâh İsmâîl (ö. 1524)’e sunulan kasideler sayılabilir. Alî Şîr Nevâyî’nin gazellerine yazılan nazirelerin çokluğu, şairin edebî kişiliği üzerinde Nevâyî etkisini açıkça gösterir. Dîvân'da Nevâyî’ye yazılmış nazireler dışında Karamanlı Nizâmî, Lütfî ve Ahmed Paşa’nın şiirlerine birer tahmis vardır.

Kişverî’nin şiirlerini ilim âlemine ilk kez İsmail Hikmet Ertaylan tanıtmıştır (1928). Cihangir Garamanov, Azerbaycan'da Dîvân'ın Bakü nüshasını (2004), Muhammed Ali Hüseynî ise Tahran nüshasındaki Türkçe şiirleri yayımlamıştır (2010). Roza Eyvazova, Dîvân'ı dil özellikleri bakımından incelemiştir (1983). Türkiye’de ise Jale Talan Demirci, Dîvân'ın Bursa, Bakü ve Taşkent nüshaları üzerinden tenkitli metnini oluşturarak hazırladığı doktora tezinde şiirlerin dil incelemesini yapmıştır (1994). Bu çalışmaya göre Dîvân'da 453 gazel, 3 terci-bend, 17 muhammes, 9 murabba, 2 müstezad, 36 rubai bulunmaktadır. Dîvân'ın Jale Talan Demirci tarafından görülmeyen Tahran ve İstanbul Araştırmaları Enstitüsü nüshalarının da eklenmesiyle yeniden yayını Ümran Ay Say ve Esra Bal tarafından hazırlanmaktadır. Yeni nüshalardaki şiirlerin de eklenmesiyle Dîvân'daki nazım şekli dağılımı 5 kaside, 5 terkib-bend, 3 terci-bend, 9 tahmis, 12 muhammes, 4 murabba, 3 müstezad, 1 müseddes, 799 gazel, 42 rubai ve 4 muamma olarak tespit edilmiştir.

Şairin biyografisi için bk. "Kişverî, Ni’metullâh Kişverî Dîlmekânî (Dîlmegânî)". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kisveri-nimetullah-kisveri-dilmekani 

Eserden Örnekler


Gazel

Rûzıng hemîşe hürrem ferhunde rûzgârıng

Bolsun mübârek ey gül nevrûz u nev-bahârıng


Ey bülbül-i ciger-hûn fasl-ı bahâr geldi

Kıl nâle kim göründi bâg içre gül izârıng


Yüzüng beheşt bâgı zülfüng anga benefşe

Bolsun müdâm tâze ey gül benefşe-zârıng


Kaşıngla kadd-i nâzıng gitti gözümdin ammâ

Nûn u elif kalupdur gögsümde yâdigârıng


Rûhına bir du‘â kıl dervîş Kişverînüng

Düşse mezârı üste nâ-gâh reh-güzârıng (Kişverî M-27: 18a) 


Gazel

İstemezdim yâr vallah yârim olsaydı menim

Basmaz irdi gam meni gamhârım olsaydı menim


Serv ü gül yüzine bahmazdım geleydi yüz behâr

Bir semenber serv-i gül-ruhsârım olsaydı menim


Gam imezdi bagrıma sançılsa yüz hâr-ı belâ

Ârızıng teg tâze bir gülzârım olsaydı menim


Kâfirim ger yüzmeseydim rişte-i tesbîhini

Halka-i zülfing sening zünnârım olsaydı menim


Çekmez irdim haşr güni minnet-i hûr u kusûr

İşigingde bir bozuk dîvârım olsaydı menim


Cân virürdim âteşîn la‘l-i leb-i şîrîninge

Kûhken teg germi-i bâzârım olsaydı menim


Kişverî teg virmez irdim her habersiz yâra dil

Derd-i dildin bâ-haber dildârım olsaydı menim ( Kişverî 9162: 78b-79b)

Kaynakça


Ay, Ümran (2016). Nimetullah Kişverî Farsça Divanı. İstanbul: Demavend Yay.

Demirci (Talan), Jale (1994). Kişveri Divanı (İnceleme-Metin-İndeks). Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Demirci, Jale (1998). “Nevâyî’nin Azerbaycan Sahasına Etkisi”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXXVIII (1-2): 1-11.

Demirci, Jale (2010). “Azerbaycan Şairi Kişverî’nin Nevâyî Şiirlerine Yazdığı Tahmisler”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, XVII (I): 45-55.

Demirci, Jale (2010).  "XV-XVI. Yüzyıl Azerbaycan Edebiyatının Önemli Bir Temsilcisi: Kişverî". Türkbilig, (19): 104-116.

Ertaylan, İsmail Hikmet (1928). Azerbaycan Edebiyatı Tarihi I. Bakü: Azerneşr Yay.

Eyvazova, Roza (1983). Kişverî Divanının Dili (Morfoloji Hususiyetleri). Bakü.

Gahramanov, Cihangir (2004). Kişveri Eserleri. Bakü: Şark-Garb Yay.

Hüseynî, Muhammed Ali (2010). Kişverî Türk Divanı. Bakü: Nurlan Yay.

Kişverî. Dîvân. Azerbaycan Milli İlimler Akademisi. El Yazmaları Fondu. Nu. M-27.

Kişverî. Dîvân. Bursa Genel Kütüphanesi. Nu. 4369.

Kişverî. Dîvân. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü. Şevket Rado Koleksiyonu. Nu. 000061.

Kişverî. Dîvân. Tahran Meclis-i Şûrâ-yı İslam Kütüphanesi. Nu. 9162.

Sertkaya, Osman Fikri (2011). “Azerbaycan Şairlerinin Çağatayca Şiirleri (3) Nimetullah Kişverî’nin Doğu (Çağatay) Türkçesi ve Batı (Osmanlı) Türkçesi ile Nazireleri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi TDED,  XLI: 67-90.

Atıf Bilgileri


Ay Say, Ümran. "DÎVÂN (KİŞVERÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-kisveri. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 KÜLLİYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
2 KİTÂBU'L-HİDÂYE (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
3 KÜNÛZU’L-UŞŞÂK (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
4 KİTÂBU’Ş-ŞARKİYYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
5 KİTÂBU’L-BEDÎ’İYYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
6 KİTÂBU'L-MUKADDİME (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
7 KİTÂBU’L-GARBİYYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
8 KİTÂBU LEVÂMİ’İ’L-ENVÂR (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
9 YÛSUF U ZELÎHÂ / YÛSUF U ZÜLEYHÂ (AHMEDÎ) Ahmedî, Ahmedî-i Tebrîzî, Tebrîzli Ahmedî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
10 DÎVÂN (HAKÎKÎ) Hakîkî, Cihânşâh Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle