- Yazar Biyografisi (TEİS)
Kânî, Ebû Bekîr - Madde Yazarı: Doç. Dr. İlyas YAZAR
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:09/09/2021
DÎVÂN (KÂNÎ)
şiirlerKânî, Ebû Bekîr (d.1124/1712 - ö.1206/1791)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ebû Bekir Kânî'nin Türkçe, Arapça ve Farsça yazmış olduğu şiirlerini ihtiva eden eseri. Kânî'nin Dîvân'ı, ölümünden sonra şiirlerinin iki farklı müstensih tarafından bir araya getirilmesi yoluyla tertip edilmiştir. Bu tertiplerden ilki, Ahmed Yüsri b. Mehmed Nazif tarafından 1208/1793 tarihinde istinsah edilen İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Nadir Eserler No. 5527/1 numarada kayıtlı nüsha; diğeri ise Nûri Halil Efendi tarafından tertip edilen ve istinsah tarihi bilinmeyen nüshadır. Ancak müstensih Nûri Halil Efendi’nin 1213/1798 tarihinde vefat ettiği dikkate alındığında bu nüshanın da diğerine yakın tarihlerde istinsah edilmiş olması muhtemel görünmektedir.
Dîvân'da 64 kaside, 1 mesnevi, 4 terkib-i bend, 8 tahmis, 221 gazel, 1 müstezat, 93 kıta, 117 müfred ve matla bulunmaktadır. Eserde, az kullanılan "elifnâme" gibi değişik türlerin de denendiği görülmektedir. Dîvân’ın girişinde yer alan tevhid ve besmele konulu manzumelerle na’t ve medhiyelerde gazel formunun kullanılmasıyla farklılık gösteren Kânî, kasidelerini padişahlar yerine genellikle diğer devlet ricalinden ileri gelenlere sunmuştur. Ayrıca Rûşenî’nin (ö. 892/1487) bir na’tına, Hayâlî (ö. 964/1557) ve Nûri Bey’in (ö.?) birer gazeline, Bâkî’nin (ö.1008/1600) üç gazeline tahmis yazmıştır. Dîvân'ında 2 Arapça kaside ve 1 kaside tercümesi bulunan Kânî, kasidelerini 11 ile 162 beyit arasında değişen uzunluklarda kaleme almış, içerik bakımından ise genel olarak devrinde himaye gördüğü kişilerin övgüsüne yer vermiştir.
Dîvân’daki 496 manzumede 15 farklı vezin tercih edilmiş, bu vezinler içerisinde en fazla aruzun mefâîlün mefâîlün mefâîlün mefâîlün vezni kullanılmıştır. Vezin kullanımında ustalık gösteren şair, özellikle gazellerinde vezni bir musıki vasıtasına dönüştürmüştür. Kafiye kullanımı bakımından tercihi geleneğe de uygun olarak mürekkep kafiye olan şairin kasidelerindeki kafiyeli yapılar daha çok Farsça ve Arapça kelime ve tamlamalardan seçilerek Türkçe kelimelere daha az yer verilmiş, gazellerinde ise kafiyeli yapılar çoğunlukla Türkçe kelimelerden tercih edilmiştir. Müstakil kelime ya da kelime grubu olarak da karşımıza çıkan rediflerin genellikle isim ve fiil çekim ekleriyle kullanılmış şekillerine yer verilmiştir. Şiir dilinde sıklıkla karşılaşılmayan fiil çekimleri, deyimler ve tekrarlar gibi hususlar rediflerle yansıtılmaya çalışılarak Türkçenin ifade gücünün ortaya çıkarılmasına katkıda bulunulmuştur. Devrinin nesir üstadı olarak da bilinen ve yazılarında insanı daima güldüren bir yön bulunan Ebû Bekir Kânî’nin, Dîvân’ında dil kullanımı dönemin gelenek ve anlayışıyla uyum içindedir. Onun şiirlerinde kullandığı dil genel olarak açık, anlaşılabilir ve sadeliğiyle dikkat çekmektedir. Kânî Dîvânı üzerine yapılmış akademik çalışmalar bulunmaktadır (Eliaçık 1992; Elbir 1997; Yazar 2006). 42 yazma nüshası tespit edilen Dîvân'ın tenkidli metni İlyas Yazar tarafından yayımlanmıştır (Yazar 2010).
Şairin biyografisi için bk. “Kânî Ebu Bekir”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kani-ebu-bekir
Eserden Örnekler
Gazel
Handân gelen âleme giryân gidecekdür
Giryân gelen âleme handân gidecekdür
Sohbet keselin eyleme ahbâb ile tecvîz
Elbet bu cihâna gelen insân gidecekdür
Fark itmeyen insân ne dimek oldugın eyvâh
Hayvân gelecekdür yine hayvân gidecekdür
Tıfl iken olan ‘âzim-i ‘ukbâ şu fenâda
İnsân gelecek hûri vü gılmân gidecekdür
Kânî sakınup fursatı fevt itme görüş kim
Bir kaç güne dek şu koca oglan gidecekdür (Yazar 2010: 537).
Gazel
Gam aldı benüm dört yanımı cân sana kaldı
Eyü bilesin çünki bu kurbân sana kaldı
Işkun dil-i ‘uşşâk-ı Huseynîye çıkardı
Tahsîn ide gör hüsnüni ihsân sana kaldı
Ey pâdişeh-i mülk-i melâhat yeter oldı
İtdün sitem-âbâd bizi dîvân sana kaldı
Biz kesdük utâridden ümîdi hele şimdi
İş ba‘d-ez-in ey himmet-i keyvân sana kaldı
Giydürdi bürehne dilümüz şu‘le-i şevkun
Ey câme be-dûş-ı hüsün oglan sana kaldı
Kânî niçe bir vasla heves hecre yanaş kim
Var hayli şerîki yine hicrân sana kaldı (Yazar 2010: 654).
Kaynakça
Elbir, Bilal (1997). Kani Divanı Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Eliaçık, Muhittin (1992). Tokatlı Kânî Divanının Tenkitli Metni, Hayatı, Kişiliği, Vazifeleri, Eserleri, Dili, Sanatı ve Üslubu. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Yazar, İlyas (2017). Kânî Dîvânı. Ankara: KTB Yay. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55833,3-kani-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 15.07.2021]Yazar, İlyas (2010). Kâni Dîvânı Tenkidli Metin ve Tahlil. İstanbul: Libra Yayınları.
Yazar, İlyas (2006). Kânî Dîvânı İnceleme-Metin. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MÜNŞE'ÂT (KÂNÎ) | Kânî, Ebû Bekîr | Prof. Dr. Süleyman Solmaz |
Görüntüle | ||
2 | LETÂ'İF-NÂME / HEZLİYYÂT | Kânî, Ebû Bekîr | Doç. Dr. İlyas YAZAR |
Görüntüle | ||
3 | BE-NÂM-I HAVÂRİYYÛN-I BÜRÛC-I FÜNÛN | Kânî, Ebû Bekîr | Doç. Dr. İlyas YAZAR |
Görüntüle | ||
4 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
5 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
7 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
8 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
9 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
11 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
12 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |