DÎVÂN (KÂMÎ)
şiirler
Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi (d. 1059/1649-50 - ö. 10 Zilkade 11361136/22 Temmuz 1724)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kâmî mahlasını kullanan Edirneli Mehmed Kâmî Efendi'nin (d. 1059/1649-50 - ö. 10 Zilkade 1136/22 Temmuz 1724) şiirlerini topladığı eseri. Dîvân bir besmele beytinin ardından üç adet na‘t ile başlamaktadır. Bununla birlikte III. Ahmed’in (salt. 1115-1703/1143-1730, ö. 1149/1736) damadı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa (ö. 1143/1730) için altı, Şeyhülislâm Feyzullah Efendi (1110/1698) ile III. Ahmed’in diğer bir damadı Damat Ali Paşa (ö. 1128/1716) için üç, Kaptan Mustafa Paşa (ö. 1143/1730) için iki (biri Çağataycadır) ve Hz. Hüseyin (ö. 61/680), Abdülkadir-i Geylânî (ö. 561/1165-66), tarikat-i Gülşeniyye, III. Ahmed’in (ö. 1149/1736) tuğrası, Kemerler mekânının vasfı, III. Ahmed’in sadrazamlarından Baltacı Mehmed Paşa (ö. 1124/1712), Şeyhülislâm Abdullah Efendi (ö. 1156/1743) ve Damat İbrahim Paşa’nın kethüdası Mehmed Ağa için bir kaside olmak üzere toplam 25 kaside bulunmaktadır. Bunun dışında birisi sıhhat-nâme, ikisi tahmis, ikisi terci-bend, ikisi terkib-bend, biri murabba, biri tardiyye, biri müseddes olmak üzere 9 musammat, ikisi uzun (Behcetü’l-Feyhâ, Firûz-nâme), üçü kısa, biri muamma olarak yazılmış 6 mesnevi, biri sıhhat-nâme, biri tebrik-i Ramazan, biri Safî’nin Nasihat-nâme’sine takriz olarak kaleme alınmış, sekizi Farsça olmak üzere 227 gazel, 79’u tarih manzumesi (birer adet Arapça ve Farsça) olmak üzere 99 kıta, 1 rübai, müfret, kıta ve mesnevi nazım şekilleriyle yazılmış 29 muamma, gazel, kıta ve mesnevi nazım şekilleriyle yazılmış ikisi Farsça olmak üzere 17 lügaz, 168 matla (biri Farsça) ve 11 müfret mevcuttur (Erişen 1998: CXCII).

Kâmî, Gülşenî tarikatine intisap ettiği için Dîvân'ında da Gülşenîlik’le ilgili bir kaside ve kıt‘a yazmıştır; ancak onun Mevlevîlik ve Bektaşîlik ile ilgili şiirleri de vardır. Yine de Kâmî’nin şiirlerinin muhtevası ağırlıklı olarak dinî ve tasavvufî değildir, pek çok âşıkâne gazeli de bulunmaktadır. Şairin Fuzûlî’ye, Nâbî’ye, Sâbit’e ve Nef‘î’ye nazireleri vardır. 18. Yüzyılın genel temayüllerine uygun olarak dönemin günlük hayatına ve kendi meslek hayatına dair izler bulunan şiirlerde kullanılan dil genel olarak sade olup yer yer konuşma dili, halk söyleyişleri ve deyimlere yer verilmiştir (Erişen 1998: XXXVIII-CXXX).

Dîvân’ın yurt içi ve yurt dışı kütüphanelerinde 21 yazma nüshası tespit edilmiştir (Erişen 1998: CXXXIII-CLIII). İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde sekiz, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi ve Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde üçer, Millî Kütüphane’de ve Millet Yazma Eser Kütüphanesi’nde ikişer, Edirne Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi’nde, Uppsala Üniversitesi Kütüphanesi’nde ve Berlin Milli Kütüphane’de birer nüsha mevcuttur. Eser üzerine bir yüksek lisans (Özyılmaz 1994) ve iki doktora tezi (Yıldırım 1995, Erişen 1998) hazırlanmış, doktora tezlerinden biri basılı (Yıldırım 2009) ve diğeri elektronik olarak (Erişen 2010 ve 2017’de ikinci defa) yayımlanmıştır.

Şairin biyografisi için bkz. “Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kami-edirneli-mehmed-kami-efendi

Eserden Örnekler


Târîh Berây-ı Dendân-ı Şeh-zâde Sultân Süleymân

Cenâb-ı Hazret-i Sultân Ahmed Hân-ı Gâzî’nün

Mu‘ammer ide Hak şeh-zâdesi Sultân Süleymân’ı


Salındukça hezârân devlet ile mehd-i ikbâli

Anun savn-ı Hudâ-yı lem-yezel olsun nigehbânı


Nümâyân itdi bir lü’lü’ dişin ol la‘l-i dür-pûşı

Ne lü’lü’ lem‘asınun dîde-i hurşîd hayrânı


Ne lü’lü’ jâle-i gül gonce-i bâg-ı letâfetdür

Hüveydâ eyledi âsâr-ı dest-i sun‘-ı Yezdânî


Zuhûrında du‘âlar eyleyüp Kâmî didi târîh

Bir incüsin nümûde kıldı nev mühr-i Süleymân’ı 1123 (Erişen 1998: 104).


Gazel

Yine bu sîne-i pür-dâgum açdum yâra gösterdüm

Ne nakş itmiş bana ol şâhid-i bâzâra gösterdüm


O şûh-ı hod-fürûşa arz idüp nakdîne-i cânı

Harîdârî-i vuslat semtini agyâra gösterdüm


Felekde kimseye baş egmez iken kâmet-i sahtum

Kemân itdüm anı bir âteşîn-ruhsâra gösterdüm


Nigâh-ı merhametden görmedüm bir kez nişân ammâ

Hadeng-i gamzeye rûy-ı dili hemvâra gösterdüm


Yine dikkatler itdüm mû-miyânı şerhine Kâmî

Iyâr-ı mû-şikâf-ı tab‘umı dil-dâra gösterdüm (Erişen 1998: 223).


Gazel

Hayret-i dîdârı yârun gerçi lâl eyler beni

Çeşm-i pür-gû mazhar-ı intâk-ı hâl eyler beni


Kat‘-ı ümmîd eylemişken cilveler izhâr ider

Vaz‘ı ol şûhun taleb-kâr-ı visâl eyler beni


Fürkat-i dîdâr ile bir hâle girdi sûretüm

Her gören şahsum yine benden su’âl eyler beni


Hicr pür-gerd-i melâl itdi vücûdum âkıbet

Gird-bâd-ı dâmen-i sahrâ-misâl eyler beni


Ma‘nî-i nâzükterîn-i hattı günden âşikâr

Âh kim mâhiyyet-i ebrû hilâl eyler beni


Arz-ı dîdâr eylese kaddüm hacâlet ham ider

Ruhsat-ı nezzâresi mevzûn-nihâl eyler beni


Çarh eylerse tama‘ dendânuma memnûnuyum

Kâmiyâ müstagnî-i derd-i helâl eyler beni (Erişen 1998: 271).

Kaynakça


Özyılmaz, Kezban (1994). Kâmî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Erişen Yazıcı, Gülgün (1998). Edirneli Kâmî ve Divanının Tenkitli Metni. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Erişen Yazıcı, Gülgün (2017). Edirneli Kâmî ve Dîvânı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195832/kami-divani.html (Erişim tarihi: 20.02.2022).

Yıldırım, Ali (1995). Edirneli Mehmed Çelebi, Hayatı, Sanatı Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni. Doktora Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.

Yıldırım, Ali (2009). Kâmî Dîvânı (Edirneli Efendi Çelebi) Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.

Atıf Bilgileri


Erişen Yazıcı, Gülgün. "DÎVÂN (KÂMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-kami. [Erişim Tarihi: 07 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BEHCETÜ'L-FEYHÂ Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı
Görüntüle
2 TUHFETÜ'Z-ZEVRÂ Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı
Görüntüle
3 FÎRÛZ-NÂME (KÂMÎ) Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı
Görüntüle
4 ÂSAF-NÂME (KÂMÎ) Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı
Görüntüle
5 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
6 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
7 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
8 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
10 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
12 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
13 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
14 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle