DÎVÂN (KÂ'İMÎ)
şiirler
Kâ'imî, Hasan Efendi (d.?/?-ö.1102/1690-91)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kâ'imî Baba lakabıyla da tanınmış olan Hasan Kâ'imı̇î’nin en çok şiirini ihtiva eden eseridir. Eserde şiirler aruz ve hece vezniyle yazılmıştır. Klasik gazellere göre uzun olan ve tevhid temasını işleyen bu şiirlerin çoğu tekke şiirine yakındır. Nüshalar arasında farklılıklar olmakla birlikte Dîvân’ının yayımlanan transkripsyonlu metninde (Aydın 2007), 324 şiir bulunmaktadır. Bunların 274’ü aruz, 50’si ise hece vezni ile yazılmıştır. Şiirin çoğunluğunda murabba şekli kullanılmıştır. Gazellerin çoğu 15 beyitten daha uzundur.

Dîvân’da İslam menkıbelerini Hazreti Peygamber’in hayatını ve mucizelerini konu alan çeşitli şiirler bulunmaktadır. Şiirlerde tasavvuf konuları ön plandadır ve öğretici şiirin sayısı dikkat çekmektedir. Kurʾan ve hadis hükümlerine uymak, doğru yoldan sapmamak, dünya işlerini bırakmak ve günahlardan uzak durmak şairin en çok tavsiye ettiği şeylerdendir. Çoğu şiir aralarında benzerlik göstermektedir. Kâ'imî Dîvânı şairane ve derin bir tasavvuf eseri olmaktan daha çok dinî ve ahlakî bir eserdir. Şairin samimi ve sade bir üslupla kaleme aldığı şiirleri incelendiğinde onun Abdülkâdir Geylânî’ye karşı olan bağlılığı ve hayranlığı hemen göze çarpmaktadır. Dili halk diline ve halk zevkine yakındır. Özellikle dil açısından Kâ'imî çok enteresan bir şairdir. Osmanlı Türkçesiyle kaleme aldığı şiirinde Boşnakça kelimeleri kullanmasına rağmen "alhamiyado" şiirinde ise Türkçe kelime ve deyimleri kullanmayı tercih etmiştir (Šamić 1998: 721-750)

Bosna Hersek ve Türkiye’nin yanı sıra diğer ülkelerin kütüphanelerinde de bulunan yazma nüshalar incelendiğinde kayıtlarda "Divan" olarak geçen bu nüshaların pek çoğunun şairin bir diğer eseri olan “Vâridât” olduğu tespit edilmiştir. 
Eser üzerinde iki çalışma bulunmaktadır (Aydın 2004, Šamić 1986).

Şairin biyografisi için bk. "Kâimî Hasan Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kaimi-hasan-efendi

Eserden Örnekler



Gazel

Gel gel imâna düşme gümâna

Şâh-ı zamâna sen de divâne


Tutdı vatânı sen seni tanı

Bil seni anı bakma yabana


Cânile kâʾim sende o dâʾim

Olmadı nâʾim kim ki uyana


Cân bile duymaz ʿaşka çün uymaz

Artıgı koymaz dilde lisâna


Âdemi nʾitdi esfele atdı

Firkate batdı düşdi figâna


Çün suçı bildi kendine geldi

Nakdini aldı irdi filâna


Kim ki tutuldı nâra atıldı

Cinne katıldı girdi nirâna


Geldi nebîler virdi haberler

Didi velîler bakma tufâna


Yüri bekâya ir bu likâya

Uyma şikâya düşme bu fâna


Seni alıkor tamulara kor

Anla yüri sor dosta gidene


Kâʾimîʾye yâr didi sana var

Ara beni ara bula bu âna (Aydın 2004: 84-85)


Gazel

ʿAşk odına yanmayan bilmez nedür esrâr-ı hû

ʿAşk şarâbın içmeyenler eylemez ikrâr-ı hû


Tâlibâ pîr-i mugandan bir kadeh nûş eylegil

Meclisinde mest olub eyle yüri ezkâr-ı hû


Gûş-ı câna hâtif-i gayb irişe her yanadan

Hâl dilide cümle eşyâ eyleye tekrâr-ı hû


Nefsün ahvâline vâkıf oluban dostı tuyar

Eyleyenler ʿaşk içinde dâʾimâ efkâr-ı hû


Kendüsüzlik şerbetin mürşid elinden nûş iden

Cân içinde zâhir olub bî-misâl âsâr-ı hû


Kanda baksa on sekiz bin ʿâlemün maksûdına

Cümle eşyâ Hakkʾa dönmiş kalmamış aşkâr-ı hû

.........

Şeyh ʿAbdüʾl-kâdı̇rîʾdür bâg-ı Ahmedʾde bu gün

Başlarında her mürîdün gösteren ezhâr-ı hû


Kâʾimî eksikli mücrim yüzi kara kuldurur

Kehf-i dilde nefs-i Kıtmîrʾün halâsı kâr-ı hû


Evvelâ bir dem hulûs-ı kalbile yek-reng olub

Bülbül-i bî-çâreye mesken ola gül-zâr-ı hû (Aydın 2004: 129-131)

Kaynakça


Aydın, Mehmet Uğur (2004). Kâimî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.

Altuner, Nuran (1989). Safayi ve Tezkiresi İnceleme -Tenkitli Metin -İndeks. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Memija, Emina, L. Hadžiosmanović (1997). Antologija bošnjačke poezije na orijentalnim jezicima. Sarajevo: Alef Šabanović.

Hazim (1973). Književnost muslimana Bosne i Hercegovine na orijentalnim jezicima. Sarajevo: Svjetlost

Šamić, Jasna (1986) Divan de Ka'imi. vie et oevre d'un pocte bosniaque du XVlle siicle. Paris.

Šamić, Jasna  (1998). Bošnjačka književnost u književnoj kritici. Sarajevo: Alef.

Šamić, Jasna  (2020) Hasana Kaimi Baba (Život i djelo). Brčko: Knjigoljubac.

Atıf Bilgileri


Dervisbegovic, Elma. "DÎVÂN (KÂ'İMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-kaimi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 VÂRİDÂT (KÂİMÎ) Kâimî, Hasan Efendi Araş. Gör. Murat ASLAN
Görüntüle
2 DÎVÂN (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE ŞEYH ABDULLÂH EFENDİ) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Bekir Belenkuyu
Görüntüle
3 GENCÎNE-İ İ'CÂZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde Şeyh Abdullâh Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
4 DÎVÂN-I LUGAZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
5 DÎVÂN (BEHCETÎ HÜSEYİN EFENDİ) Behcetî Hüseyin Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
6 DÎVÂN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
7 FARSÇA DÎVÂNÇE (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Fasîh Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
8 BEHİŞT-ÂBÂD (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
9 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
10 MÜNŞE'AT (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
11 DÎVÂN (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle