DÎVÂN (İBRAHİM EFENDİ)
şiirler
İbrahim Efendi, Oğlanlar Şeyhi (d. 1591/1000 - ö. 1655/1065)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Oğlanlar Şeyhi İbrahim Efendi’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Türkçe yazılan Dîvân, 9 kaside, 5 gazel ve 12 ilahiden oluştuğu için mürettep bir dîvândan çok bir dîvânçe özelliği göstermektedir. Şiirlerinin bir kısmında, lakabı olan Oğlanlar veya Olanlar şeyhi takma ismini (2000) değil de Şeyh İbrâhim ya da İbrâhim mahlasını kullanmıştır. Çoğu şiirinde mahlas yoktur. Bu yönüyle şiirlerindeki dil ve üslup sadeliği mahlas seçimine de yansımıştır. Oğlanlar Şeyhi’nin manzumelerindeki mesaj kaygısı, diğer mutasavvıf şairlerde olduğu gibi sanat yapma önceliğinin ve bunu destekleyen şeklî unsurların önüne geçmiştir. Dîvân’ını oluşturan şiirleri, yüzyılın dil özellikleri ve söz varlığına (atasözü, deyim, kalıp ifadeler) sahnedir. Şiirlerinde işlediği konularda, Kur’an ve hadis referanslarına değişik şekillerde atıfta bulunan şair, şiirlerini eğitici bir formasyon diliyle oluşturmuştur. Şiirlerinde özellikle ilahî aşk, seyr u sülûk, varlık ve ahlâk konuları üzerine yoğunlaştığı görülen Oğlanlar Şeyhi, konu ve üslup özellikleri açısından bir Yunus takipçisidir (1997). Türk devriyye edebiyatının en mümtaz ve başarılı örneklerinin yer aldığı İbrahim Efendi'nin Dîvân'ının (2018) pek çok nüshası bulunmakla birlikte söz konusu eserin içinde müellifin diğer eserlerinin de yer aldığını görüyoruz. Bu araştırma yapanların tahkik ve tahlilde dikkat etmesi gereken hususlardandır. Diğer taraftan yazma kütüphanelerde yer alan pek çok şiir mecmuasında da onun Dîvân'ın da yer alan manzumelere tesadüf edilir (2003). Dîvân'ı ile ilgili İsmail Kayhan'ın bir lisans tezi çalışması, Nuri Yılmaz'ın yüksek lisans tezi çalışması ve H. Rahmi Yananlı'nın ilgili eseri de içine alan bir külliyat çalışması vardır.

Müellifin biyografisi için bk. "İbrahim Efendi, Oğlanlar Şeyhi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibrahim-efendi-oglanlar-seyhi

Eserden Örnekler


Tecellîsi ile her şeyi yokdan var ider bir bir

Butûnından zuhûrın isteyüp izhâr ider bir bir


Gıdâdan ön gıdâ bir sırr-ı mahfî idi âlemde

Avâlimden güzer eyler gezer tekrâr ider bir bir


Ma‘âdinden nebâta sonra hayvâna irişür ol

İrer hayvândan insâna görür güftâr ider bir bir


Gıdâ şekli peder sülbinde bir nutfe idi evvel

Ana rahmine düşdükde müdevver dār ider bir bir


Gıdâ şeklin giyince zerreler âlemde seyr eyler

Gıdâ zerrâtını terkîb idüp dîdâr ider bir bir


Butûnı illet oldı cümle şeyün zâhiri ma‘lûl

Butûnı zâhirin hıfz eyleyüp hem-vār ider bir bir


İlimdür sûret-i ma‘lûm görinür vech-i âlemde

Ki her şey kendi kendi zikrini ezkâr ider bir bir   (Oğlanlar Şeyhi, Dîvân. K. 125a-125b)



Ehâdiyetde ganî zât-ı müsemmâda idüm

Vâhidiyetde ıyân ayn-ı tecellâda idüm 


Mazhar-ı sırr-ı amâ zâtumı mestûr itdi

Ya‘ni zâtumda vü sıfâtda ev ednâda idüm


Zâhirüm kâbil olup bâtınum olmış fâ‘il

Çâr erkân-ı tabâyide muammâda idüm


Müfredât zerrelerin eyledi ihyâ zâtum

Müfredât ile mürekkebde vü esmâda idüm


Sûret-i Hak olan âlem ile sâri zâtum

Sıbg-ı ma‘dene nebâtât ile gavgâda idüm


Sıbg-ı hayvân ile çün ekl ü şârib olup

Âkıbet Âdem olup cennet-i Tûbâda idüm


Şitde zâhir oluben kavmümi da‘vet itdüm

Nûhda zâhir iken özge temâşâda idüm


Seyr idüp niçe zamân mazhar-ı İbrâhîmde

Nâr-ı Nemrûdda iken arş-ı muallâda idüm  


Mazharı Hazret-i Mûsâda tecellîde iken

Sihrde kavmine karşı yed-i beyzâda idüm


Nefh olup Meryeme Cibrîl nefesinden yektâ

Ehadiyyet nefesiyle dem-i Īsāda idüm


Mim-i imkâna irüp oldum Ehadken Ahmed

Mazhar-ı sırr-ı Muhammede temennâda idüm  (Oğlanlar Şeyhi. Dîvân. G. 136b-137a)

Kaynakça


Azamat, Nihat (2000). "İbrahim Efendi, Olanlar Şeyhi". İslam Ansiklopedisi. C. 21. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 298-300.

Gedik, Nusret (2018). "Oğlan Şeyhi İbrahim Efendi Divanı'nda Yer Alan Devriyyeler". Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 20. İstanbul. 145-244.

Kayhan, İsmail (1998). Oğlanlar Şeyhi İbrahim Efendi ve Dîvân'ı (On İki Bölümden Oluşan İlk Mesnevisi). Lisans Tezi, Ankara Üniv.

Kemikli, Bilal (1997). "Yunus Yolunda Bir Şair: Derviş İbrahim (Oğlanlar Şeyhi İbrahim Efendi)", Revak. 97. Sivas. 82-89.

Kemikli, Bilal (2003). Müfîd ü Muhtasar. İstanbul: Kitabevi Yay.

Oğlanlar Şeyhi İbrahim Efendi. Dîvân. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı no: 1089. 125a-125b.

Yananlı, Rahmi (2008). Hazret-i Dil-i Dânâ Oğlan Şeyh İbrahim Efendi Külliyâtı. İstanbul: Kitabevi Yay.


Atıf Bilgileri


Ayar, Murat. "DÎVÂN (İBRAHİM EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-ibrahim-efendi. [Erişim Tarihi: 19 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MÜFÎD Ü MUHTASAR (İBRAHİM EFENDİ) İbrahim Efendi, Oğlanlar Şeyhi Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI
Görüntüle
2 KASÎDE-İ DİL-İ DÂNÂ (İBRAHİM EFENDİ) İbrahim Efendi, Oğlanlar Şeyhi Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI
Görüntüle
3 KASÎDE-İ MÎMİYYE (İBRAHİM EFENDİ) İbrahim Efendi, Oğlanlar Şeyhi Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
4 USÛL-İ MUHAKKIKÎN/ VAHDETNÂME/ TASAVVUFNÂME (İBRAHİM EFENDİ) İbrahim Efendi, Oğlanlar Şeyhi Doç. Dr. Süleyman Gökbulut
Görüntüle
5 DÎVÂN (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE ŞEYH ABDULLÂH EFENDİ) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Bekir Belenkuyu
Görüntüle
6 GENCÎNE-İ İ'CÂZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde Şeyh Abdullâh Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
7 DÎVÂN-I LUGAZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
8 DÎVÂN (BEHCETÎ HÜSEYİN EFENDİ) Behcetî Hüseyin Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
9 DÎVÂN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
10 FARSÇA DÎVÂNÇE (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Fasîh Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
11 BEHİŞT-ÂBÂD (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
12 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
13 MÜNŞE'AT (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
14 DÎVÂN (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle