- Yazar Biyografisi (TEİS)
Gülşenî (Saruhanî) - Madde Yazarı: Prof. Dr. SELAMİ TURAN
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:06/12/2021
DÎVÂN-I TÜRKÎ (GÜLŞENÎ)
şiirlerGülşenî (Saruhanî) (d. ? - ö. 888/1483-84’den sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Saruhanlı Gülşenî'ye ait Türkçe şiirlerin yer aldığı eser. Gayr-ı mürettep olan bu Dîvân'ın harekeli nesih ile yazılmış tek nüshası; Millî Kütüphane, Fahri Bilge Kitaplığı, 06 Mil Yz FB 206/2 numarada kayıtlıdır. Şairin, bazı şiir mecmualarında da şiirleri bulunmaktadır. Mevcut nüshanın mecmualardaki şiirlerle karşılaştırılmasıyla hazırlanan çalışmada 19 kaside, 4 terkib-i bend, 1 terci-i bend ve 188 gazel yer almaktadır (Turan 2011:51 ). Dîvân'da yer alan kasidelerde, tevhid, na’t, Kur’an ve Ramazan, bahar, kış ve zamandan şikayet konularının yanında Fâtih Sultan Mehmed ve onun veziri Mahmûd Paşa övgüsü işlenmiştir. Terkib-i bendden ikisi Fâtih Sultan Mehmed'in övgüsü, diğerleri ise tasavvufi mahiyetindedir. Terci-i bendde ise bahar konusu işlenmiştir (Turan 2011: 51-52). Dîvân'ın sonu eksiktir. Bu nedenle gazel sayısının daha fazla olması gerektiğini söylemek mümkündür. Gülşenî'nin Dîvân’ında muvaşşah başlığı altında iki gazel vardır. Bunlardan ilki “Hızır Bâlî” için bir akrostiş, diğeri ise, elif’ten ye’ye alfabetik olarak yazılmış bir elif-nâmedir. Ayrıca Fâtih Sultan Mehmed’in övgüsünde yazılmış müzeyyel bir gazel vardır. Dîvân'da yer alan gazellerin çoğunluğu âşıkâne ve rindânedir (Turan 2011:52-55). Gülşenî, Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalara özellikle kasidelerinde, terkib-i bendlerinde ve terci-i bendinde daha fazla yer vermiştir. Şiirlerde Arapça, Farsça kelimelerle yapılmış ikili ve üçlü tamlamaların yanında dörtlü ve beşli tamlamalar da kullanılmıştır. Manzumelerde bugün için arkaik sayılabilecek kelime ve eklere de rastlanılmaktadır (Turan 2011: 27-29).
Özlem Kulat, Gülşenî Dîvân'ının tahlili konulu bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2010). Eser incelemeyle birlikte Selami Turan tarafından yayımlanmıştır (2011).
Şairin biyografisi için bk. “Gülşenî (Saruhanî)”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gülseni-saruhani
Eserden Örnekler
Gazel
Dem-be-dem şevkunda yanan dil bilür cândan beter
K’âteş-i dûzah degüldür nâr-ı hicrândan beter
Tan mıdur gark eylese seyl-i belâ bir gün beni
Çün yağar başuma gamzen tîr-i bârândan beter
Gözlerüme ol leb ü ruhsârsuz gül-zârda
Hâr olur her gül görinür gonca peykândan beter
Tîr-i müjgânı hayâlin itdügince fikr-i dil
Sînesin mecrûh eyler tîg-ı bürrândan beter
Zülf ü ruhsârına karşu gelse sünbül yâsemen
Şermsâr olup gider gül-berg ü reyhândan beter
Yâr lutfın Gülşenîden men iderse tan degül
Çün müvesvisdür rakîb-i şûm şeytândan beter
Gazel
Büti kim ol meh-i nâ-mihribâna benzetdüm
Ne saht seng-dilem cismi câna benzetdüm
Sabâ ki virdi dimâguma bûy-ı cân-perver
Nesîm-i turra-i anber-feşâna benzetdüm
Ruh-ı firâkıla ol mâhun encüm-i eşküm
Döküp yirün yüzini âsumâna benzetdüm
Hayâlile leb ü dendânınun hazâne-i çeşm
Pür oldı la’l ü güher bahr u kâna benzetdüm
Dil-i dakîka-şinâsun zamîr-i nâzükine
Hayâl geldi dakîk ol miyâna benzetdüm
Rumûz-ı gayb hayâlinde dîde-i akla
Göründi yek ser-i mû bu dehâna benzetdüm
Cihân-ı hüsndür ol mâh Gülşenî lîkin
Cefâ vü cevrile devr-i zamâna benzetdüm (Turan 2011: 150, 178)
Kaynakça
Aksoy, Hasan (1996). “Gülşenî-i Saruhânî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 14. İstanbul: TDV Yay. 256.
Aksoy, Hasan (2004). “Mevlid”. İslâm Ansiklopedisi. C. 29. İstanbul: TDV Yay. 482–484.
Ferzan, Ebrahim (1980). Gülşenî-i Saruhânî: Hayatı, Farsça Dîvânı ve Râznâmesi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Kulat, Özlem (2010). Gülşeni Saruhani Divanı ve Tahlili. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
Turan, Selami (hzl.) (2011). Saruhanlı Gülşenî Dîvânı. Isparta: Fakülte Kitabevi.
Yazıcı, Tahsin (1954). “Gülşenî, Eserleri ve Fâtih Hakkındaki Kasideleri”. Fâtih ve İstanbul, 2 (7-12): 82-137.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (GÜLŞENÎ ) | Gülşenî (Saruhanî) | Prof. Dr. SELAMİ TURAN |
Görüntüle | ||
| 2 | RÂZ-NÂME / MAKÂLÂT-I GÜLŞENÎ (GÜLŞENÎ) | Gülşenî (Saruhanî) | Doç. Dr. Erdoğan ULUDAĞ |
Görüntüle | ||
| 3 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
| 4 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
| 5 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
| 6 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
| 7 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
| 8 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 9 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 10 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 11 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
| 12 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |