DÎVÂN-I TÜRKÎ (GÜLŞENÎ)
şiirler
Gülşenî (Saruhanî) (d. ? - ö. 888/1483-84’den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Saruhanlı Gülşenî'ye ait Türkçe şiirlerin yer aldığı eser. Gayr-ı mürettep olan bu Dîvân'ın harekeli nesih ile yazılmış tek nüshası; Millî Kütüphane, Fahri Bilge Kitaplığı, 06 Mil Yz FB 206/2 numarada kayıtlıdır. Şairin, bazı şiir mecmualarında da şiirleri bulunmaktadır. Mevcut nüshanın mecmualardaki şiirlerle karşılaştırılmasıyla hazırlanan çalışmada 19 kaside, 4 terkib-i bend, 1 terci-i bend ve 188 gazel yer almaktadır (Turan 2011:51 ). Dîvân'da yer alan kasidelerde, tevhid, na’t, Kur’an ve Ramazan, bahar, kış ve zamandan şikayet konularının yanında Fâtih Sultan Mehmed ve onun veziri Mahmûd Paşa övgüsü işlenmiştir. Terkib-i bendden ikisi Fâtih Sultan Mehmed'in övgüsü, diğerleri ise tasavvufi mahiyetindedir. Terci-i bendde ise bahar konusu işlenmiştir (Turan 2011: 51-52). Dîvân'ın sonu eksiktir. Bu nedenle gazel sayısının daha fazla olması gerektiğini söylemek mümkündür. Gülşenî'nin Dîvân’ında muvaşşah başlığı altında iki gazel vardır. Bunlardan ilki “Hızır Bâlî” için bir akrostiş, diğeri ise, elif’ten ye’ye alfabetik olarak yazılmış bir elif-nâmedir. Ayrıca Fâtih Sultan Mehmed’in övgüsünde yazılmış müzeyyel bir gazel vardır. Dîvân'da yer alan gazellerin çoğunluğu âşıkâne ve rindânedir (Turan 2011:52-55). Gülşenî, Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalara özellikle kasidelerinde, terkib-i bendlerinde ve terci-i bendinde daha fazla yer vermiştir. Şiirlerde Arapça, Farsça kelimelerle yapılmış ikili ve üçlü tamlamaların yanında dörtlü ve beşli tamlamalar da kullanılmıştır. Manzumelerde bugün için arkaik sayılabilecek kelime ve eklere de rastlanılmaktadır (Turan 2011: 27-29).

Özlem Kulat, Gülşenî Dîvân'ının tahlili konulu bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2010). Eser incelemeyle birlikte Selami Turan tarafından yayımlanmıştır (2011). 

Şairin biyografisi için bk. “Gülşenî (Saruhanî)”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gülseni-saruhani   

Eserden Örnekler


Gazel

Dem-be-dem şevkunda yanan dil bilür cândan beter

K’âteş-i dûzah degüldür nâr-ı hicrândan beter


Tan mıdur gark eylese seyl-i belâ bir gün beni

Çün yağar başuma gamzen tîr-i bârândan beter


Gözlerüme ol leb ü ruhsârsuz gül-zârda

Hâr olur her gül görinür gonca peykândan beter


Tîr-i müjgânı hayâlin itdügince fikr-i dil

Sînesin mecrûh eyler tîg-ı bürrândan beter


Zülf ü ruhsârına karşu gelse sünbül yâsemen

Şermsâr olup gider gül-berg ü reyhândan beter


Yâr lutfın Gülşenîden men iderse tan degül

Çün müvesvisdür rakîb-i şûm şeytândan beter 


Gazel

Büti kim ol meh-i nâ-mihribâna benzetdüm

Ne saht seng-dilem cismi câna benzetdüm


Sabâ ki virdi dimâguma bûy-ı cân-perver

Nesîm-i turra-i anber-feşâna benzetdüm


Ruh-ı firâkıla ol mâhun encüm-i eşküm

Döküp yirün yüzini âsumâna benzetdüm


Hayâlile leb ü dendânınun hazâne-i çeşm

Pür oldı la’l ü güher bahr u kâna benzetdüm


Dil-i dakîka-şinâsun zamîr-i nâzükine

Hayâl geldi dakîk ol miyâna benzetdüm


Rumûz-ı gayb hayâlinde dîde-i akla

Göründi yek ser-i mû bu dehâna benzetdüm


Cihân-ı hüsndür ol mâh Gülşenî lîkin

Cefâ vü cevrile devr-i zamâna benzetdüm  (Turan 2011: 150, 178)

Kaynakça


Aksoy, Hasan (1996). “Gülşenî-i Saruhânî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 14. İstanbul: TDV Yay. 256.

Aksoy, Hasan (2004). “Mevlid”. İslâm Ansiklopedisi. C. 29. İstanbul: TDV Yay. 482–484.

Ferzan, Ebrahim (1980). Gülşenî-i Saruhânî: Hayatı, Farsça Dîvânı ve Râznâmesi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Kulat, Özlem (2010). Gülşeni Saruhani Divanı ve Tahlili. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.

Turan, Selami (hzl.) (2011). Saruhanlı Gülşenî Dîvânı. Isparta: Fakülte Kitabevi.

Yazıcı, Tahsin (1954). “Gülşenî, Eserleri ve Fâtih Hakkındaki Kasideleri”. Fâtih ve İstanbul, 2 (7-12): 82-137.

Atıf Bilgileri


TURAN, SELAMİ. "DÎVÂN-I TÜRKÎ (GÜLŞENÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-i-turki-gulseni. [Erişim Tarihi: 16 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (GÜLŞENÎ ) Gülşenî (Saruhanî) Prof. Dr. SELAMİ TURAN
Görüntüle
2 RÂZ-NÂME / MAKÂLÂT-I GÜLŞENÎ (GÜLŞENÎ) Gülşenî (Saruhanî) Doç. Dr. Erdoğan ULUDAĞ
Görüntüle
3 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
4 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
5 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
6 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
7 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
8 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
9 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
10 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
11 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
12 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle