Sultân Cem’in Türkçe manzumelerini ihtiva eden eseri. Âşık Çelebi’nin naklettiği bilgiye göre Cem, musahibi Sa’dî vasıtasıyla kardeşi II. Bâyezîd’e gönderdiği Dîvân’ını babası Sultan II. Mehmed adına tertip etmiştir. Dîvân’daki kaside ve gazellerin muhtevasından Cem’in eserini gurbette iken 1482’den sonraki bir tarihte yazdığı anlaşılmaktadır. İ. Halil Ersoylu’nun (1989) hazırladığı tenkitli metne göre mürettep olan eserde 2 tevhid, 1 münacat, 2 naat, 4 kaside, 1 terkib-i bend, 1 terci-i bend, 348 gazel, 1 rubai, 41 muamma ve 19 müfred olmak üzere 420 manzume bulunmaktadır. Ersoylu’nun 5 nüshasından bahsettiği eserin bugün tespit edilen 11 nüshası mevcuttur. Söz konusu nüshalar şöyledir: Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail, nu. 431; Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, nu. 3794; Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Emiri, nu. Manzum 81; İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, nu. TY 5474, 5547; Bursa Orhan-Haraççı Kütüphanesi, nu. E. 6; Kayseri Râşid Efendi Kütüphanesi, nu. 1262; İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet Kitapları, nu. 416; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan Köşkü, nu. 739; Bibliothèque Nationale, Suppl. 1163; Münih Devlet Kütüphanesi, Cod. or. 136. Bunların yanında Vatikan Kütüphanesi’nde de Cem’in sadece muammalarını ihtiva eden bir nüsha mevcuttur (Kut 1993: 285).

Cem Sultân’ın Türkçe Dîvân’ında -zaman zaman ağırlaşsa da- genel olarak sade ve külfetsiz bir dil kullandığı, ses ve söz tekrarına dayalı edebî sanatlar ile ahengi sağlamaya çalıştığı görülür (Çay 2021: 202-203). Kendi dönemine kadar yaşayan önemli İran şairlerini onlara nazireler yazacak kadar iyi tanıyan Cem Sultân, Farsçayı da gayet iyi bilmektedir. Ahmed Paşa’yı örnek alan Cem, kaside ve gazellerinde Paşa’yı taklit etmiş ve ona nazireler yazmıştır. “Kerem” redifli kasidesi Ahmed Paşa’nın onun şiiri üzerindeki etkisine bir örnektir. Yanı sıra şiirlerinden Şeyhî, Necâtî ve Nizâmî’nin de Cem’in şairliğine etki ettikleri anlaşılmaktadır (Ersoylu 2020: XI). Âşıkane eda ile yazdığı gazelleri Dîvân’ında önemli yer tutmaktadır. Bunlar genel olarak 5, 7 ve 9 beyitlik gazellerdir. Ancak Cem Sultân’ın 16, 20 ve 21 beyitlik mutavvel gazeller kaleme aldığı da görülmektedir (Daşdemir 2020: 9). Uzun yıllar gurbette kalan şairin manzumelerindeki vatan, gurbet ve ayrılık teması açıkça hissedilmektedir. “Frengistan” kasidesi (Çınar 2007) ve “vatan” redifli gazeli onun vatan hasretiyle yazdığı şiirlerindendir (Güzeloğlu 2018: 530). “Frengistan” kasidesi aynı zamanda Cem’in Avrupa’da geçirdiği yıllara dair gözlem ve düşüncelerini, samimi bir dil ve tasvirî bir üslupla anlatması açısından dikkati haizdir (Engin 2006: 20). “Muhammedün” redifli kasidesi ise Cem’in Hz. Peygamber’e olan muhabbetini na't türünde lirik bir dille terennüm ettiği manzumesidir. Öte yandan, Şehzade Cem’in küçük yaşta öldürülen oğlu Oğuz Han’a duyduğu derin üzüntü ile yazdığı “felek” redifli mersiyesi de bu türün önemli örneklerinden biri olmuştur.

Sultân Cem’in Türkçe Dîvân’ı İ. Halil Ersoylu tarafından yayımlanmıştır (1981, 1989). Mehmet Arslan bir makale ile Dîvân’daki Türkçe muammaları incelemiştir. Sema Alpun Çakmak, CemSultân’ın Türkçe Dîvân’ının psikolojik tahlilini konu alan bir yüksek lisans tezi hazırlamış (2000), daha sonra bu çalışmayı kitap olarak yayımlamıştır (2021). Eserin farklı yönlerden tematik olarak incelendiği sekiz yüksek lisans tezi daha mevcuttur (Öge 2001; Yılmaz 2003; Bülbül 2004; Engin 2006; Ağzıkara 2016; Daşdemir 2020; Çay 2021; Kılıçkaya 202).

Şairin biyografisi için bk. "Cem Sultân". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cem-sultan