DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ)
şiirler
Adnî, Mahmûd Paşa (d. ? - ö. 878/1474)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Adnî mahlasıyla şiirler yazan 15. yüzyıl Osmanlı devlet adamlarından Mahmûd Paşa’nın manzumelerinin toplandığı eser. Metnin tespit edilen 7 nüshası vardır. Ancak nüshaların hiçbiri müellif hattı değildir. Tam bir divan ya da külliyat görünümünde olmayan bu nüshaların ilki İstanbul Üniversitesi, Türkçe Yazmalar, nu. 1962’de Dîvân-ı Adnî adıyla kayıtlı külliyatın 1b-31a sayfaları arasındadır. İçinde Türkçe bir kaside ve 93 gazel, Farsça 45 gazel, 21 müfret ve 6 inşa bulunmaktadır. Diğer ikisi Millet Kütüphanesi’nde Ali Emirî, Manzum, nu. 278 ve 279’da Dîvân-ı Adnî adıyla kayıtlıdır. 278 numaralı nüshanın 1b-15a sayfaları arasındaki ilk bölümünde Farsça şiirler bulunmaktadır. 15b-39b arasındaki Türkçe Dîvân bir kaside ve 70 gazel içermektedir. 279 numarada kayıtlı Dîvân ise yazmanın 1a-23a sayfaları arasında olup içinde bir kasideyle 72 gazel mevcuttur. Eserin dördüncü nüshası Atatürk Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi, Yazma Eserler Karahanoğlu M. Muhtar Bölümü, nu. MMK 10c-83’te kayıtlı mecmuanın 41a-71a sayfaları arasındadır. İçinde diğer nüshalardaki kasidenin yanı sıra 55 gazel bulunmaktadır (Yücel 2002: 24-28). Kufacı (2006: 9-10), bunların yanı sıra eserin Ahmet Akosman Özel Kütüphanesi Nüshası, Mısır Nüshası ve Hacı Kemal nüshalarının da olduğunu bildirmektedir. Hazırlanan tenkitli metninde (Yücel 2002) Adnî’nin Türkçe Dîvân’ında 35 beyitlik bir kaside ile 639 beyit tutarında 93 gazel bulunmaktadır. Tevhid, münacat gibi türlerin bulunmadığı Dîvân’daki tek kaside, Fâtih Sultan Mehmed için yazılmıştır. 

Eski Anadolu Türkçesinin Osmanlı Türkçesine bağlandığı dönemde yazılan Dîvân, her iki dönemin özelliklerini de yansıtan bir nevi geçiş dönemi eseri görünümündedir. Adnî, şiirlerini sanat yapma endişesinden uzak bir üslupla kaleme almıştır. Vezni kullanma ve cümle kurgusu bakımlarından üst düzey bir şair olarak değerlendirilemeyecek sanatçının gazellerinde rindane ve âşıkane söyleyiş hâkimdir (Yücel 2002: 131-145). Dönemindeki âdet, gelenek ve inanışları oldukça iyi gözlemleyen Adnî, şiirlerinde tabiattan ve toplumsal hayattan beslenmiştir. Az sayıdaki gazelleri, mahalli söyleyiş ve unsurlar açısından zengindir (Keklik 2021: 112).

Adnî’nin Türkçe Dîvân’ı üzerine iki mezuniyet tezi (Diriöz 1946; Miskioğlu 1951) ile bir yüksek lisans tezi (Kufacı 2006) hazırlanmıştır. Dîvân’ın tenkitli metni ise Bilal Yücel (2002) tarafından dil ve üslup incelemesiyle beraber yayımlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. "Adnî, Mahmûd Paşa". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adni-mahmud-pasa 

Eserden Örnekler


Gazel

Bin yıl taleb it cânıla bir yâr ele girmez

Dilber bulınur yâr-ı vefâdâr ele girmez


Ağyâr cefâsın çekelüm yâr içün ey dil

Çün bâğ-ı cihânda gül-i bî-hâr ele girmez


Vir cân u cihân nakdin ü hâk-i kademin al

Kim buncılayın assılu bâzâr ele girmez


Çün cânı tabîb itdi ciger-hasta vü nâlân

Derdâ ki devâ-yı dil-i bîmâr ele girmez


Her zerrede var pertev-i hurşîd-i cemâli

Âlemde velî tâlib-i dîdâr ele girmez


Şîrîn lebünün râzını cânıla gönülden

Sordum niçe kez vâkıf-ı esrâr ele girmez


Bu derdile kan ağlasa Adnî yeridür kim

Ağyârıla pür oldı cihân yâr ele girmez (Yücel 2002: 82) 

Kaynakça


Diriöz, Meserret (1946). Adni (Mahmud Paşa-yı Veli), Hayatı ve Edebi Şahsiyeti. Mezuniyet Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi. 

Miskioğlu, Bercis (1951). Adni Divanı. Mezuniyet Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.

Keklik, Murat (2021). “Adnî’nin Şiirlerinde Toplum Hayatı”. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, 7 (14): 80-114.

Kufacı, Osman (2006). Adnî Divanı ve Adni Divanında Benzetmeler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Yücel, Bilal (2002). Mahmud Paşa Adnî Divanı. Ankara: Akçağ Yay.

Atıf Bilgileri


Eren, Hulusi. "DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-i-turki-adni. [Erişim Tarihi: 02 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
2 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
3 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
4 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
5 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
6 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
7 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
8 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
9 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
10 HÜSN Ü DİL (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
11 ENVÂRÜ’L-ÂŞIKÎN (AHMED-İ BÎCȂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed-i Bîcân, Şeyh Ahmed-i Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur
Görüntüle