Harezmli Hâfız'ın bilinen tek eseri.

Çağatay dili ve edebiyatının gelişmeye başladığı dönemde eser veren Harezmli Hâfız’ın hayatıyla ilgili tek kaynaktır. 1975 yılında Hindistan’da Salarceng Müzesi’nde (Salar Jung Museum) bulunmuştur.

Divanında genellikle Hâfız mahlasını kullanmakla birlikte Farsça şiirlerinde Rahîmî, bir gazelde Abdurrahîm, iki kaside de Hâfız-ı Harezmî mahlaslarını kullanmıştır. Bu bilgilerden hareketle Harezm’de doğduğu ve adının Abdurrahim olduğu tahmin edilmektedir. Harezm’den, Timur’un 1379-1388 yılları arasındaki seferleri sırasında genç bir şairken ayrıldığı düşünülmektedir. Bu akınlardan kaçan pek çok âlim ve şair gibi Türkistan’ı dolaşmış; Buhara, Hocend, Horasan, Kirman, Semerkant, Şiraz, Tebriz gibi şehirlerde bulunmuştur. Şahruh’un oğlu Sultan İbrahim’in vefatıyla ilgili yazdığı mersiyeden 1435 yılında hayatta olduğu anlaşılmaktadır. Ömrünün büyük bir bölümünü Şiraz’da geçiren şairin burada öldüğü tahmin edilmektedir (Toparlı 1998).

Harezmli Hâfız'ın bilinen tek eseri divanıdır. Divanın tek yazma nüshası Salarceng Müzesinde Prof. Dr. Süleyman Hamid tarafından bulunmuş ve ilim âlemine tanıtılmıştır. Eserin istinsah tarihi, müstensihi ve istinsah edildiği yer bilinmiyor. Eser, 293 varaktır. Her sayfada satır sayısı 15-17 arasında değişmektedir. XV. yüzyıla ait olduğu tahmin edilmektedir. 17.485 mısralık hacimli bir eserdir. 7712 beyit tutan gazeller divanda geniş yer tutmaktadır. Bunun dışında kasideler 440, kıt’alar 139, terkib-i bendler 40, terci-i bendler 272, mersiye 93, rubailer 24 beyit; muhammes 45 mısradır. İlk kaside bir tevhiddir. İki ve üçüncü kasideler na’ttır. Dördüncü, altıncı ve dokuzuncu kasideler Hz. Ali hakkındadır. Beşinci kaside on iki imamın sekizincisi Ali Musa Rıza için yazılmıştır. Yedinci kaside dönemin sultanı Şahruh için söylenmiştir. Sekizinci kaside Sultan Ahmed için yazılmıştır. Üç terci-i bend’in ardından bir muhammes gelmektedir.  Timur’un oğlu Sultan İbrahim hakkında yazılmış mersiye, şairin yaşadığı ve eserin yazıldığı dönemi anlamamıza yardımcı olmaktadır. Eser Çağatay Türkçesi ile yazılmıştır (Toparlı 1998: 3-57).

Yazarın biyografisi için bk. “Harezmli Hâfız / Hâfız-ı Harezmî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hafizi-harezmi