Babası Himmet Efendi (d. 1026/1617-18–ö. 1095/1684-85)’den dolayı "Himmet-zâde Abdî" olarak anılan ve “Abdî” mahlasıyla şiirler kaleme alan Şeyh Abdullâh Efendi’nin lugazlarını ihtiva eden eseridir. İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine Koleksiyonu 1050 numarada kayıtlı mecmuanın içerisinde yer almaktadır. İlgili bölümün ilk sayfasında eserin adı “Dîvân-ı Lugaz, Himmet Efendi-zâde (207a)” şeklinde kaydedilmiştir.

Dîvân-ı Lugaz’da toplam 45 lugaz yer almaktadır. Lugazlar gazel, kıt’a ve nazım şeklinde kaleme alınmıştır. Lugazlar, “ol ne (19)”, “ol nedür kim (18)”, “nedür ol (3)”, “ol nedür (3)”, “kimdir ol (2)” kalıp ifadeleri ile başlamaktadır. Şair, yazmış olduğu 10 lugazda “Abdî” mahlasına yer vermiştir. Lugazların oluşturulmasında, çeşitli benzetmelere başvurulması, ses benzerlikleri, zıt ya da yakın anlamlı sözcüklerin tercih edilmesi gibi genel usullerle okuyucunun cevaba yönlendirilmesi amaçlanmıştır. Bununla birlikte çağrışım yaptırmak ve cevabın doğruluğunun kontrol edilebilmesi maksadıyla cevap olarak gizlenen kelimenin ebced hesabına göre karşılığı olan sayılara, manzumdan önce yer verilmiştir. Manzumeler, Arap harflerine göre başlıklandırılmış ve bu harflerin sırasına göre eser oluşturulmuştur. Abdî, diğer eserlerinde olduğu gibi Dîvân-ı Lugaz’ında da oldukça sade ve anlaşılır bir dil kullanmıştır. Yaşadığı muhitin de etkisi ile tasavvufi bir kimlik kazanan Abdî, lugazlarında müstehcen ifade ve argo sözcük kullanımına yer vermemiştir.

Eserin tanıtımı ve metninin aktarıldığı bir çalışma Nihat Öztoprak tarafından gerçekleştirilmiştir (2007).

Şairin biyografisi için bk. “Abdî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdi-himmetzade.