DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT (URFÎ)
şiirler
Ali Urfî Efendi (d. ?/? - ö. ?/1888)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Son Dönem Melâmîliğine mensup sufi şairlerden Ali Urfî’nin (d. ? – ö. 1305/1887-88) şiirlerinden müteşekkil eseri. Edisyon-kritikli Dîvân metnine göre (Yılmaz 2019) Urfî’nin 127 şiiri tespit edilmiştir. Vezin aksaklıkları ve kusurları da görülen çeşitli aruz kalıplarıyla gazel, murabba ve mesnevi nazım şekillerinin yanı sıra hece ölçüsüyle de söylediği ve genel itibarıyla tevhîd, münâcât, nutuk, ilâhî, medhiye, pendiye, şathiye, devriye gibi edebî türler altında değerlendirilebilecek şiirlerinde arifane üslup hakimdir. Muhteva açısından ise dinî unsurlar da yer almakla birlikte şiirleri ağırlıklı olarak genelde tasavvuf özelde de melâmet ilke ve esasları ile irtibatlı hususları içermektedir. Bu bağlamda Ali Urfî’nin şiirlerinde; Allah, zât, sıfât, efʻâl, esmâ, mâ-sivâ, manâ, sûret, hâl-kâl, kul, tevhîd, vahdet, kesret, nûr-i/hakîkat-i Muhammedî, yaratılış, hüviyyet, inniyyet, devr, melâmet, aşk, seyr ü sülûk, menâzil, mürşid-i kâmil, mürit, tecellî, taʻayyunât, avâlim, mevt, cemʻ, fark, zühd, ihlâs, fenâ, bekâ, şühûd, telvîn, temkîn, variyyet, fakr, firkat, vuslat, keşf, zâhir, bâtın, kalb/gönül, zikir, nefs, zâhid, sûfî, cennet, cehennem, dünyâ, ukbâ, şirk, kâfir, imân, şerîat, tarîkat, hakîkat, marifet, amel, terk, kayd, Hz. Muhammed, Hz. Âdem, Hz. Hızır-Mûsâ, Hz. Yûsuf, Hz. İbrâhîm-Hz. İsmâil, Hallâc-ı Mansûr, Niyâzî-i Mısrî, Muhammed Nûru’l-Arabî gibi dinî, tasavvufi, ahlaki unsurlara, bu unsurlarla ilintili konulara ve şahıslara doğrudan ya da dolaylı olarak yer verdiği görülmektedir.

Dîvân'ın; İBB Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları 527/1, 830/3 ve Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar 7724 demirbaş numaraları olmak üzere üç nüshasının tespit edildiği belirtilmiştir. Ayrıca bazı mecmualarda dağınık olarak da (Örnek için bk. İBB Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, 371, 137a-138a; 1958/6, 62b-63a) Ali Urfî’nin şiirlerine rastlanmıştır (Yılmaz 2019: 498-501).

Şairin biyografisi için bk. “Ali Urfî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-urfi-efendi 

Eserden Örnekler


Mürşide teslîm oldunsa emrine dime mâzâ

İʻtikâdın tâm olursa sözine dime mâzâ


Resm-i tarîkden habîrdir katl u ihyâ idiser

Meyyit-veş teslîm oldunsa nutkuna dime velâ (Ali Urfî ?: 1b)

[...]

Kendinden lâ olmadan lâ-havf olmak ister zâhid

Mâ-sivâdan geçmeden vuslat bulmak ister zâhid


Halka menfûr olmadan makbûl-i Hakk olmak diler

Lâ illâdan geçmeden lâ-hüzn olmak ister zâhid (Ali Urfî ?: 7a)

[...]

Şevk-i cân nisâr iden pervânedir ʻÖrfî bakma

Tende cânı zinde olup şâh konan hâneye bak (Ali Urfî ?: 15b)

[...]

Babamla hem-meclis iken babam doğırdı anamı

Anamda süd emer iken anam gösterdi babamı


Babam anamı doğırdı anam babamı büyütdi

Bir nâmda ikisi idi babam gösterdi anamı


Yok idi anamın nâmı göstermezdi babam anı

Babamda ol hafî idi anam bildirdi babamı (Ali Urfî ?: 24b).

Kaynakça


Ali Urfî (?). Şiir. İstanbul: İBB Atatürk Kitaplığı. Osman Ergin Yazmaları. 527/1.

Gölpınarlı, Abdülbaki (2013). Melâmîlik ve Melâmîler. İstanbul: Milenyum Yayınları.

Yılmaz, Oğuz (2019). Son Dönem Melâmîliği Şairlerinden Ali Örfî’nin Hayatı ve Eserleri (İnceleme-Tahlil-Metin). Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


yılmaz, oğuz. "DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT (URFÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-i-ilahiyyat-urfi. [Erişim Tarihi: 28 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TERCEME-İ EL-LETÂİFÜ’T-TAHKÎKAT FÎ ŞERHİ’L-VÂRİDÂT (ALİ URFÎ EFENDİ) Ali Urfî Efendi Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
2 ES'İLE VE ECVİBE-İ MUTASAVVIFÂNE (URFÎ) Ali Urfî Efendi Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
3 ŞERH-İ GAZEL-İ HAZRET-İ ÜFTÂDE (ÖRFÎ) Ali Urfî Efendi ( d. ? ö. 1305/1887) Dr. Öğr. Üyesi Reyhan Çorak
Görüntüle
4 KİTÂBÜ'R-REŞÂD Fİ'L-MEBDEİ VE'L-MA'ÂD TERCÜMESİ (ÖRFÎ) Ali Urfî Efendi ( d. ? ö. 1305/1887) Dr. Öğr. Üyesi Reyhan Çorak
Görüntüle
5 ŞERH-İ DÎVÂN-I NİYÂZÎ-İ MISRÎ Ali Urfî Efendi Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
6 TERCEME-İ ŞERH-İ HİKEM-İ ATÂİYYE Ali Urfî Efendi Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
7 TERCEME-İ İNSAN-I KÂMİL Ali Urfî Efendi Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
8 ŞERH-İ NUTK-İ ÜFTÂDE Ali Urfî Efendi Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
9 ŞERH-İ DÎVÂN-I SÂLİH LÜTFÎ EFENDİ Ali Urfî Efendi Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
10 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
11 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
12 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
13 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
14 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
15 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
16 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
17 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
18 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
19 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle