DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT/RİSÂLE-İ İLÂHİYYÂT (NÛRÎ, ABDULAHAD)
şiirler
Nûrî, Abdulahad (d. 1003/1595 - ö. 1061/1651)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdulahad Nûrî’nin şiirlerini ihtiva eden eser, şairin kullandığı Nûrî mahlasıyla oluşturulmuştur. Kütüphane ve kaynaklarda 30’dan fazla eseri olan Nûrî’nin Türkçe yazılan Dîvân’ı, şairin tek manzum eseridir. Kaynaklarda Dîvân-ı İlâhîyât ve Risâle-i İlâhîyât isimleriyle geçen eserin kütüphanelerde çok sayıda yazma nüshası bulunmaktadır (Akkaya 2003: 105). Dîvân şiiri geleneği bağlamında mürettep bir özellik göstermeyen eserde "kaside, murabba, muhammes, müseddes, tesdis, terci-i bend, gazel, kıta, nazm, müfret" gibi divan şiirinin nazım şekilleriyle halk şiirine ait koşma nazım şekli kullanılmıştır. Şiirlerin 145’i aruzla 9’u da heceyle yazılmıştır. Arûzun 18 farklı kalıbıyla hecenin 4 ayrı kalıbı şiirlerde ölçüyü oluşturan unsurlardandır. Şiirin ahenk ve müzikalitesini oluşturan kafiye seçiminde daha ziyade tam uyağın etkili olduğu görülmektedir. Dize içi kafiyelendirmelerle musammat yapılara da tesadüf edilen eserde kafiyeyi oluşturan sözcük türü seçiminde Dîvân şiiri geleneğinden uzak bir görüntü göze çarpar.

Manzumelerin toplamı 156’yı bulan eserin başında kısa bir mukaddime de vardır. Söz konusu mukaddimede Arapça hamdele ve salvelenin ardından şairleri öven ve şiirin hikmet olduğunun ispatı için söylenen referans hadislere yer verilir.

Şiirlerin çoğu ilahi nazım türüyle yazılmasına karşın eserde tevhit, münacat, naat, sitayiş, nasihat ve tenkidi merkeze alan nazım türü çeşitliliğine de rast gelinir. Şiirler genel olarak "seyr u sülûk, aşk, varoluş, ahlâk ve tenkide dayalı sosyal konular" şeklinde başlıklandırılabilir. Verilen tüm bu konulara referans teşkil etmesi için âyet, hadis, atasözü ve kelâm-ı kibarlardan istifade edilmiştir.

Eserin genelinde halkın anlayabileceği sadelikte bir Türkçe kullanımını görmek mümkün olsa da tasavvufî terminolojinin remzî ifadeleri zaman zaman okuyucuyu zorlayabilir. Ayrıca dil unsurları ve bileşenleri açısından 17. yüzyıl geçiş devri Türkçesinin pek çok özelliğine eser şahitlik eder. 

Aziz Mahmud Hüdâyî, Niyâzî-i Mısrî gibi isimlerin şiirlerinde görülen Yunusça söyleyiş ve tevhidî düşünce Abdülahad Nȗrî'de de görülür (1999). Aynı zamanda mutasavvıf diğer şairler gibi çok sayıda ilahi formundaki şiiri de bestelenmiştir (2010).

Abdulahad Nûrî Dîvânı'nın tespit edilebilen 19 nüshası bulunmaktadır. Bu nüshalardan Süleymaniye Kütüphanesi, Hasan Hüsnü Paşa Bölümü 1039 ve İstanbul Üniversitesi, Merkez Kütüphanesi 510/1’dekiler istinsah tarihi olarak en eskileridir (Baz, 2004: 247). Eserle ilgili Nilüfer Çelik bir yüksek lisans çalışmasını hazırlamıştır (1999). Ali Osman Coşkun (2001) ve Hüseyin Akkaya (2003) metni yayımlamışlardır.

Şairin biyografisi için bk. "Nȗrî, Abdülahad". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nuri-abdulahad


Eserden Örnekler


Gazel

Çün vücȗdun ey gönül tutup kapan ol cân imiş

Sana senden akreb olan sevgilü cânân imiş


'Âlemi geşt eyleyüp dostun dilersin vuslatın

Bilmedün ol kendü şehrün tahtına sultân imiş


Vird idüp esmâsını da'vet idersin anı sen

Beyt idüp ol kalbüni çokdan sana mihmân imiş


Perde eyler nȗr-ı şemsi gizlenür gâhî hilâl

Lîk bir mir'âta baksan anda ol tâbân imiş 


Sen cemâl-i Hakk'ı görmek ister isen Nȗriyâ

Kalbüne bak ol yüze mir'ât-ı âlî-şân imiş (Akkaya 2005: 275).


Murabba'

İlâhî lutf u rahmet kapusın aç

Bizi gayrı kapuya itme muhtâc

'Atânun zerresidür taht ile tâc

Bizi gayrı kapuya itme muhtâc


Açılsun kullara ol ulu dergâh

Kolay gelsün kamuya müstakîm râh

Sana muhtâc iken her bende her şâh

Bizi gayrı kapuya itme muhtâc


Nebîlerde olan envâr hakı-çün

Velîlerde olan esrâr hakı-çün

Meşâyihde olan etvâr hakı-çün

Bizi gayrı kapuya itme muhtâc


Cemâlün hazretinün behceti-çün

Celâlün hazretinün heybeti-çün

Muhammed Mustafâ'nun hürmeti-çün

Bizi gayrı kapuya itme muhtâc


Bu düşmiş Nȗrî'nün ol dest-gîri

Elin al dâ'imâ kaldur fakîri

Müyesser eyleyüp hayr-ı kesîri

Bizi gayrı kapuya itme muhtâc (Akkaya 2005: 246).

Kaynakça


Abdülahad Nȗrî. Dîvân-ı İlâhîyât. Süleymaniye Kütüphanesi, Hasan Hüsnü Paşa Bölümü 1039.

Abdülahad Nȗrî. Dîvân-ı İlâhîyât. İstanbul Üniversitesi, Merkez Kütüphanesi 510/1.

Akkaya, Hüseyin (2003). Abdülahad Nȗrî ve Dîvânı. İstanbul: Kitabevi Yay.

Baz, İbrahim (2004). Abdülehad Nuri-i Sivasi'nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvufi Görüşleri. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Baz, İbrahim (2010). "Alim, Şair, Sȗfi Abdülahad Nȗrî-i Sivâsî". İlim ve Kültür Tarihinde Sivâsîler Ulusal Sempozyum Bildiriler Kitabı. Ankara: Sivas Kemal İbn-i Hümam Vakfı Yay. 241-290.

Coşkun, Ali Osman (2001). Abdülahad Nȗrî Dîvânı. Ankara: MEB Yay.

Çelik, Nilüfer (1999). Abdülahad Nȗrî ve Dîvânı’nın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.

Üçer, Müjgan (1991). "Yunus İzinde Bir Şair Nurî-i Sivâsî (Abdülahad Nȗrî)". Uluslararası Yunus Emre Sempozyumu Bildirileri Kitabı. Ankara: AKM Yay. 313-328.

Atıf Bilgileri


Ayar, Murat. "DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT/RİSÂLE-İ İLÂHİYYÂT (NÛRÎ, ABDULAHAD)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-i-ilahiyyat-risale-i-ilahiyyat-nuri-abdulahad-tees-1318. [Erişim Tarihi: 13 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TERCEME-İ TE'DÎBÜ'L-MÜTEMERRİDÎN (NÛRÎ, ABDULAHAD) Nûrî, Abdulahad Dr. okan doğan
Görüntüle
2 RİSÂLETÜN FÎ-DEVERÂNİ’S-SÛFİYYE (NÛRÎ, ABDULAHAD) Nûrî, Abdulahad Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
3 ER-RİSÂLETÜ'S-SEMÂ'İYYETÜ'L-MÜLZİMETÜ Lİ'L-MÜNKİRÎN (NÛRÎ, ABDULAHAD) Nûrî, Abdülahad Dr. okan doğan
Görüntüle
4 BEYÂN-I SİLSİLE-İ MEŞÂYIH-I TARÎKAT-I HALVETİYYE (ABDULAHAD NÛRÎ) Abdulahad Nûrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
6 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Doç. Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
7 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
8 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
9 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
10 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
11 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
12 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
13 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle