Hüdâyî'nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Asıl adı 'Mahmud' olan şairin 'Azîz' ön ismi yaşadığı devrin bir saygı ifadesi; son ismi olan Hüdâyî de şeyhi Üftâde tarafından ona verildiği söylenen mahlasıdır. Sayısı 30'u bulan eserlerinden biri de Türkçe yazılmış olan Dîvân’ıdır. Diğer mutasavvıf şairlerin çoğunun divanı gibi onun eseri de Dîvân-ı İlâhiyât şeklinde künyelenmiştir.

Mürettep olmayan eserde 41 gazel, 22 kıt'a, 13 nazım, 20 mesnevi, 126 murabba, 4 muhammes, 2 müseddes, 200 müfret ve hece vezniyle yazılan 59 koşma olmak üzere toplam 487 manzume vardır. Birçok manzume, şekil itibariyle Dîvân şiiri formatını tam olarak yansıtmaz. Bu durum, hem aruz hem de heceyle beslenen tasavvufi divânların karakteristik özelliklerindendir (Tavukçu 2004: 282).  Koşma ve murabba şeklinde yazılanlar, tasavvufî anlam derinliği yönünden diğerlerinden daha etkilidir. Sayısı 200'ü bulan müfretleri; yaşadığı çağ, sosyal hayat ve şiir anlayışına dair birçok değerlendirme  ve eleştiriye sahnedir (Ceylan 2005: 398). Şiirlerinde ilahi, tevhit, münacaat, naat, mevlid,  nasihatnâme, devriye, sitayiş, ramazaniye, şefâatnâme ve devrin sosyal şartlarını tenkit için hicviye nazım türlerinin örneklerine rastlanır. 31'i arûz (en çok mefâ'îlün/mefâ'îlün/fe'ûlün), 59'u da hece vezni ( en çok 7'li) ile oluşturulmuştur. Şiirlerinde redifi daha ziyade ek halinde kullanan şair, kafiyede çoğunlukla tek ses benzerliğine dayanan yarım uyağı tercih etmiştir. Gerek redif gerek kafiye ve gerekse sözcük / sözcük öbeğinde pek çok kez tekrara düşen Hüdâyî, şiirlerinde teşbih, tenasüp, telmih, istiare, tecahül-i ârif, tekrir, istifham, hüsn-i tâlîl ve teşhis gibi edebî sanatları abartısız ve sade yönleriyle kullanmıştır. Dîvân'da, Arapça, Farsça, Türkçe az da olsa Rumca ve Soğdça kelimeler vardır (Akçay 2005: 478). Müstakil Arapça ve Farsça şiirlerin yanında mülemma tarzda  yazılmış manzumeler de azımsanmayacak sayıdadır (Ertan 2005: 459).  

Mutasavvıf bir şair olan Hüdâyî, şiirde sanatlı ve tumturaklı söyleyişten uzak durmuş; şiirini mesajını ulaştırabileceği sade ve anlaşılır zeminli bir yapı üzerine oturtmuştur (Ertan 2005: 452). Tevhit akidesine bağlılığının yanında Yesevî'nin zühd anlayışıyla Yunus'un aşk terennümlerini Hüdâyî şiirinde birlikte görmek mümkündür. Bu cümleden; onun şiirine, tasavvufi heyecanın aşkınlığını itidale ve ölçüye davet eden hep bir züht hali hakimdir (Yılmaz 2016: 37). Bu halin baskın olmasında şairin evvel dönemde müderris ve kadılık yapmasının payı büyük olsa gerektir. Dini ve tasavvufi konuları; âyet, hadis, kıssa, atasözü, deyim ve kelâm-ı kibarlarla destekleyen Hüdâyî, birçok şiirinin aynı zamanda bestecisi de olmuştur (Tansel 1967: 8). Hüdâyî'nin çok yönlü kişiliği -müderris, kadı, vaiz, şeyh, musıkişinas, lâle yetiştiriciliği vb.- (Mazak 2005: 499) şiirlerine konu, üslup ve ifade gücü olarak yansımıştır. 

Şair, gerek muhteva gerekse estetik ve poetik değer olarak kendinden önce İbnü'l- Arabî, Yesevî, Yunus, Hacı Bayram-ı Velî, Hacı Bektaş-ı Velî gibi geleneğe dair isimlerden etkilenmiştir (Ertan 2005: 459). Eserlerinde bu isimlere dair yazılmış medhiye, kaside, tahmis ve nazire olmasa da şiirin estetik değeri ve edasından bunu fark etmek olasıdır. Kendi devrinde ve sonraki devirlerde geleneğe dair pek çok isim tarafından şiirlerine tahmis, şerh ve nazireler yazılmıştır (Tansel 1967: 38-42).

Eserin yurt içi ve yurt dışında yüze yakın yazması bulunmaktadır. Müellif hattı bulunmayan eserin, istinsah tarihi en eski nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Bölümü 2372/2'de kayıtlı harekeli nüshadır (1040/1640). Bundan başka Ankara Milli Kütüphane 4446/2, Konya Yazma Eserler Kütüphanesi 1872/3 ve TBMM Kütüphanesi 194/29-A sayılabilir (Tatçı vd. 2005: 8-10). Şenocak (1970), Tezeren (1985), Tatçı vd. (2005), Yılmaz (2016) ve Bilgin (2021) de eldeki nüshalardan hareketle Dîvân'ı çeviri yazısı olarak yayımlamışlardır. Bunların dışında eserle ilgili iki de yüksek lisans çalışması (Öner 2006, Gençdoğan 2010) yapılmıştır.

Şairin biyografisi için bkz. "Hüdâyî, Aziz Mahmud". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hudayi-aziz-mahmud