DÎVÂN (HULÛSÎ)
şiirler
Hulûsî, Ömer (d. 1222/1805 - ö. 1285/1868)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Aydın Güzelhisarlı Uşşâkî şeyhi Ömer Hulûsî Efendi’nin (ö. 1285/1868) bilinen tek eseri. Dîvân, doktora düzeyinde on nüsha karşılaştırılarak metni günümüze aktarılmıştır (Baş 2013). Buna göre Ömer Hulûsî’nin 8818 mısralık hacme ulaşan toplam 651 manzumesi vardır. Bu manzumeler nüshalara göre farklı sayıdadır. Mürettep bir Dîvân olmamakla birlikte bütün manzumeler kafiye düzenine göre elif ba sırasına konulmuştur. Manzumelerin 613’ü gazeldir. Gazellerinin çoğunluğu altı beyitten oluşmaktadır. 38 manzume ise değişik bendlere sahiptir.

Ömer Hulûsî, hece ile şiir yazmamıştır. Manzumelerinde 49 farklı aruz kalıbı kullanmıştır. Bu kalıplardan bazıları aruzun temel cüzleri kullanılarak üretilmiş ve başka bir yerde örneğine rastlamadığımız kalıplardır. Ancak Ömer Hulûsî kafiye kurmada sanatsal arayışlar içine girmemiştir. Manzumelerindeki kafiye örgülerinin ekseriyeti redife dayanmaktadır. Kullandığı dil Arapça ve Farsça unsurlar içeren ve zaman zaman mahallî dilin etkisinin görüldüğü Türkçedir. Nesîmî, Fuzûlî, Yunus Emre, Mevlânâ ve Niyazî Mısrî etkilendiği şairlerin başında gelmektedir. Bununla birlikte uşşâkî muhitine uşşâkî-bektaşî unsurlar kattığı ve adına Nâzenîn-i Uşşâkilik denilen neşvenin izleri manzumelerinde ve kendisinden sonraki uşşâkî şairlerinde görülmektedir.

Hiçbiri tam olmamakla birlikte Dîvân’ın kütüphanelerde ve şahıslarda on nüshası bulunmaktadır. Bu nüshaların ikisi İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Ktp. Osman Ergin Yz. 174 (E nüshası) ve 84’te (H nüshası) ; üçü Ankara Milli Ktp. Yazmalar Koleksiyonu, A 8437 (T nüshası), B 997 (A nüshası) ve A 8642’de (M nüshası) ve biri Süleymaniye Ktp. Uşşâkî Tekkesi 65’te (U nüshası) kayıtlıdır. Bu on nüshadan hiçbiri müellif nüshası olduğuna dair bir karine taşımamaktadır. En eski Dîvân nüshası 1285/1868 tarihli E nüshasıdır. Nüshalardan hiçbirinin müellif nüshası olmasa da en eski tarihli (1285/1868) E nüshasının müellif tarafından görüldüğü ya da şahsi kütüphanesinde olduğuna dair E nüshası üzerinde bazı bulgular vardır. 582 manzumenin yer aldığı bu nüshadaki manzumelerin kenarlarına sonradan kırmızı mürekkeple daha sonraki istinsahlarda uyulması istenen bir tertip sırası eklenmiştir. Diğer nüshaların bu tertibe uyduğu görülmüştür. Tertip farklılıklarını içeren kapsamlı bir tablo Divan üzerinde yapılan doktora çalışmasında ortaya konulmuşmuş ve daha sonra yayımlanmıştır (Baş 2013,  2014 ). Esere dair bir de yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Altıntaş 2007).

Şairin biyografisi için bk. “Hulûsî, Ömer”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hulusi-omer-mdbir 

Eserden Örnekler


Gazel

Tâlib-i dünyâ olanlar lezzet-i şöhretdedir

Hoş begenmiş kendi nefsin zann ider mesneddedir


Sûret-ile arz olunmaz sîreti kalb-ile gör

Ol sebebden sûfîler meşrebleri hayretdedir


Vezn-i şer’ it yollarına mürşid-i kâmile var

Dersini tut men ‘arefden gör ne var ‘ibretdedir


Nice takvâ zühd idenler istikâmet yolların

Şöyle idrâk eyle zâhid keŝreti vahdetdedir


İlm u mâla ma’rûr olma iste sen tevfîkini

Cânib-i Hakdan hitâbın bilse ol devletdedir


Mazharındır ol tecellî nûr-ı zâtın aynını

Zât-ı pâkinden tesellî oldı kim vuslatdadır


Şeyh Hulûsî gün gibi elvân-ı rengin nakşını

Işkın envâ’ın gönülde şems-i dil behcetdedir


Gazel

Cân gözün aç gel gönül merdânelerden ibret al

Hoş tecellîden görüp irfânelerden ibret al


Şol hakîkât güneşin görmiş ne dersin âşıka

Nice yanmaz ışk odın pervânelerden ibret al


Degme bir dervîş fakîr hâlin bakup hiç gülme sen

Cezbe-i ışka düşen dîvânelerden ibret al


Tâc u tahtın terk idüp Edhem gibi sen yüri var

Her tarafdan yıkılup vîrânelerden ibret al


Çün bu ilde mâ-sivâdan soyunup abdâl olan

Baş açık yâlın ayak üryânelerden ‘ibret al


Şeyh Hulûsî tâ ezel nûş eyledin ışkın meyin

Cür’a-i sâkî kanan mestânelerden ibret al (Baş 2014: 246, 334).

Kaynakça


Altıntaş, Emine (2007). Hulûsî Ömer Aydınî Dîvânı Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.

Baş, Mehmet Şamil (2013). Ömer Hulûsî ve Dîvân’ı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.

Baş, Mehmet Şamil (2014). Aydınlı Bir Uşşâkî Şeyhi Ömer Hulûsî ve Dîvân’ı. İstanbul: Okur Akademi Yay.

Baş, Mehmet Şamil (2021). “19. Yüzyıl Mutasavvıf Şairlerinde Nâzenîn-i Uşşâkîlik Etkisi”. Sahn-ı Semân’dan Dârülfü̈nûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası XIX. Yüzyıl. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yay. 505-536.

Güz, İbrahim (2007). Gayb-ıHayat (Hz. İmam Ali’nin Velayet Yolundaki Silsileyi Arifan). İstanbul.

Usta, Muhiddin (2006). Tabibzâde Mehmed Şükrî Efendi ve Silsilenâme-i Sûfiyye İsimli Eseri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Vassaf, Osmanzâde Hüseyin (2006). Sefîne-i Evliyâ. (hzl. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz). İstanbul: Kitabevi Yay.

Atıf Bilgileri


BAŞ, Mehmet Şamil. "DÎVÂN (HULÛSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-hulusi. [Erişim Tarihi: 23 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SİRÂC-I GAYB (ÂBİD) Âbid, Zeynelâbidîn Dr. Öğr. Üyesi Musa Tozlu
Görüntüle
2 TERCÜME VE ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ÂBİDİN PAŞA) Âbidin Paşa Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
3 DÎVÂN (ÂCİZ) Âciz, Mehemmed Helife ismail Aksoyak
Görüntüle
4 FARSÇA DÎVÂN (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Prof. Dr. mehmet atalay
Görüntüle
5 DÎVÂN (CEVDET) Cevdet, Recâîzâde Ahmed Prof. Dr. Mehmet Sarı
Görüntüle
6 DÎVÂN (FERÎDE HANIM) Ferîde Hanım, Bahâr-zâde Prof. Dr. Eyüp Akman
Görüntüle
7 DÜRRETÜ’L-BEYZÂ FÎ-ŞEREFİ MEVLİDİ’L-MUSTAFÂ (GAZZÎZÂDE ABDÜLLATÎF) Gazzîzâde Şeyh Abdüllatîf Efendi Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
8 KIRIM ZAFERNÂMESİ / HAYRÂBÂD (HAYRÎ) Hayrî, Mehmed Hayrî Efendi, Türk Hayrî ismail Aksoyak
Görüntüle
9 DÎVÂN (HULÛSÎ/MENFÎ/YESÂRÎ) Hulûsî/Menfî/Yesârî, Hüseyin Hulûsî Efendi Doç. Dr. Özgür KIYÇAK
Görüntüle
10 İNTİBÂHU'T-TÂLİBÎN (MEHMED RÜŞDÎ) Mehmed Rüşdî, Ketenci-Zâde Araş. Gör. Aslıhan SÜMBÜLLÜ
Görüntüle