- Yazar Biyografisi (TEİS)
Hikmetî, İsmâil - Madde Yazarı: Doç. Dr. Fatih Sona
- Eser Yazılış Tarihi:1766
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:19/12/2021
DÎVÂN (HİKMETÎ)
şiirlerHikmetî, İsmâil (d. ?/? - ö. 1187/1773)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Asıl adı İsmail olan Hikmetî'nin (ö. 1187/1773) şiirlerini ihtiva eden eseri. 1766 yılında tamamlanan Dîvân, şairin en önemli eseridir. Eserin tenkitli metninde (Sona 2012), dibâce, 131 kaside, 430 gazel, 38 murabba, 11 muhammes, 10 müseddes, 6 müsemmen, 2 muaşşer, 3 kıta, 3 mesnevi ve 11 müfred olmak üzere toplam 645 manzume bulunmaktadır. Yazma nüshalarında şiirler, alışılmış divan tertibinden farklı olarak kasideler, gazeller diye nazım şekillerine ayrılmamış, harf sırasına (hurûf-ı hecâ) göre dizilmişlerdir. Tezde de bu sıralamaya uyulmuştur.
Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ’da Hikmetî'nin şairliği için “Saltanat-ı irfâniyye tahtına oturmuş, safâ sürmüş.” (Akkuş ve Yılmaz 2006: 401) diyerek, onun şiirlerinde dinin ve tasavvufun önemli bir yer tuttuğunu vurgular. Dîvân’da Hasan Hüsameddin Uşşâkî, Yunus Emre ve Mevlânâ’ya yer verilmiş, onlar övülmüştür. Eserde Râgıb Paşa, Halîmî Mustafa Paşa methiyesinde kasideler ve Beşir Ağa övgüsünde gazel yazılmıştır. Bunun yanında Nâbî, Bâkî, Necâtî Bey ve Bağdatlı Rûhî gibi şairlerin gazelleri tanzir edilmiştir. Dîbâce kısmında ise, Allah’a hamd ve Peygamber'e salavat, onun ashabına ve dört halifeye selamdan sonra Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin methedilmiştir. Ayrıca eserinde yaptıkları anlatılarak hataları ve eksiklikleri için af dilenmiştir. Dîvân’da tevhid inancı önemlidir. Dîvân’da Hz. Muhammed için yazılan na'tler (23 tane) de vardır. Dîvân’da dinî-tasavvufi şiirlerinin yanı sıra âşıkane şiirlere de yer verilmiştir.
Hikmetî'nin şiirlerinde Rumeli şairlerine özgü “a”, “be”, “-cuğum” hitabı, “ di”, “hele”, “hey begim” "begim” gibi söyleyişlere (Çeltik 2008:148-236) ve satranç terimlerine yer verilmiştir. Ayrıca bütünüyle noktasız harflerden oluşan 3 adet "gazel-i bî-nukât" ve “dört unsurun karşılıklı sıralanmasına elverişli leff ü neşr, taksim, tensikü’s-sıfat, tefrik gibi sanatların bir şiirin her beytine uygulanması ile yapılan çâr-ender-çâr" (Kutlar 2009:103) sanatıyla bir gazel yazılmıştır. Eserde bazı kelimeler ebced hesabı ile hesaplanarak yeni kelimeler türetilmiştir.
Dîvân'ın Amerika Birleşik Devletleri, Princeton Üniversitesi, Garrett Collection Yahoda Series Ottoman Turkish, Yz. 1979; İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları Bölümü, Yz. 1545/2; Süleymaniye Kütüphanesi, Uşşaki Tekkesi Bölümü, Yz. 63 ve Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, Yz. 965 olmak üzere dört nüshası bulunmaktadır. Eser Fatih Sona tarafındab doktora tezi olarak hazırlanmıştır (2012).
Şairin biyografisi için bk. “Hikmetî, İsmâil”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hikmeti-ismail
Eserden Örnekler
Gazel
Gelsin ey dil-ber haber senden bana benden sana
Murg-ı cân etsin güzer senden bana benden sana
Ol mahabbet sırrını tahrîk için şâm u seher
Rûzgâr-ı aşk eser senden bana benden sana
Dîde-i ağyârına nisbet şehâ her dem-be-dem
Ayn-ı dil eyler nazar senden bana benden sana
Gûn-e-gûn ecsâm ile devr eyleyip âlemleri
Etdi dil azm-i sefer senden bana benden sana
Ol çerâğ-ı aşkı reh-ber eyleyip ikbâline
Cân u dil çeksin fener senden bana benden sana
Ebr işi nâz u niyâz üzre teveccüh ederek
Yağdırır kalbin matar senden bana benden sana
Hikmetî’nin boynuna bend eyleyip gîsûların
Zencir-i aşkın çeker senden bana benden sana (Sona 2012: 238-239).
Kaynakça
Akkuş, Mehmet, A. Yılmaz (hzl.) (2006). Osmanzade Hüseyin Vassaf, Sefîne-i Evliya. C.4. İstanbul: Kitabevi Yay. 400-401.
Kutlar, Fatma Sabiha (2009). “Klasik Türk Edebiyatında Çâr-ender-çâr ve Kara Fazlî’nin Kasidesi”. Türkbilig, 17: 92-115.
Sona, Fatih (2012). İsmail Hikmetî ve Dîvânı. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TUHFE-İ NÂDÎDE (HİKMETÎ) | Hikmetî, İsmâil | Doç. Dr. Fatih Sona |
Görüntüle | ||
2 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
3 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
5 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
7 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
9 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
10 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |