- Yazar Biyografisi (TEİS)
Hidâyet, Emîr Efsâhuddîn Hidâyetullâh Bey - Madde Yazarı: Dr. Necmiye Özbek Arslan
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Azerbaycan
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:06/04/2022
DÎVÂN (HİDÂYET)
şiirlerHidâyet, Emîr Efsâhuddîn Hidâyetullâh Bey (d.? - ö. 903/1497'ten önce)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Akkoyunlu devletinde emirlik mertebesine yükselmiş şair Hidâyet'in eseri. İbrahim Sona, Hidâyet Dîvânı’nın İrlanda Dublin Chester Beatty, ms. 401; Macaristan, Budapeş'te, Macaristan Bilimler Akademisi, Oxford, Bodleian Kütüphanesi, Or. 76; İran Melik Kütüphanesi, nu. 5629; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, nu. 2335 ve G. F. S. Stevensen (Kirman)'ın şahsi kütüphanesinde olmak üzere 6 nüshasının mevcut olduğunu belirtmiştir. Araştırmacının bu nüshalardan 5'ini karşılaştırarak hazırladığı çalışmanın tenkitli metin kısmında "241 gazel, 1 kaside, 3 müstezad, 1 terci-i bend, 1 tahmis, 5 mesnevi" mevcuttur (Sona 2008: 37-40, 29).
Hidâyet Dîvân'ında kullanılan kelimeler hem Eski Anadolu Türkçesinin hem de Azeri Türkçesinin özellikleri taşımaktadır. Oldukça sade bir dille yazılmış olan eserde Arapça, Farsça tamlamalara çok az yer verilmiştir. Emir Hidâyet'in şiirlerinde bazen kahraman bir ordu komutanı edası, savaşa arzulu, güçlüklerin üzerine yürümeğe azimli bir bahadır-alpın sesi hissedilir (Karahan 1980: 254). Özellikle gazelde daha başarılı olan şairin Dîvân'ında zaman zaman lirik bir söyleyiş hakimken hamaset duygularıyla coşkulu ve heyecanlı bir üslubun da ara ara benimsendiği görülmektedir. Şair gazellerinde bazen ayrılıktan şikayet eder, bazen de sevgiliyi dünya için gönderilmiş en kıymetli varlık mertebesine yükseltir. Hidâyet'in şiir söyleme gücü ve edebî kişiliği bakımından üstün seviyede bir sanatkar olduğunu söylemek mümkündür (Korkmaz 1986: 113).
Dîvân üzerine bir yüksek lisans (Sona 2006), bir de doktora tezi (Büyükakkaş 2005) yapılmış, Sona'nın çalışması yayımlanmıştır (2008).
Şairin biyografisi için bk. "Hidâyet, Emîr Efsâhuddîn Hidâyetullâh Bey”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hidayet-emir-efsahuddin-hidayetullah
Eserden Örnekler
Gazel
Şehâ hoşdur bu gönglüm dâyim ol ruhsâra bahmagdan
Belî hurrem olur hâtır gül ü gülzâra bahmagdan
Gözüm agyâra bahsa ârızung mâhiyyetin duymaz
Bu vech ilen ki günden göz kamaşur kara bahmagdan
Göngülden el yudum tâ bahmaz oldı hâline çeşmüng
Ki hayr itmez tabîb usanıçah bîmâra bahmagdan
Meni dîdârdan çoh da'vet itme mescide zâhid
Ne keşf olur manga bir söyle ol dîvâra bahmagdan
Yüzünge bahmag isterken Hidâyet yitti agyârung
Gör ey cân kim ne demde kaldı ol bî-çâre bahmagdan
Mesnevî
Kerem kıl ey nesîm-i nev-bahârî
Men-i bî-çâre ilen hakk-ı yâri
...
Eger kullıgda taksîr oldı menden
Ümîdüm afvdur ey şâh senden
Kulam kul bendenüng eksükligi çoh
Şehüng bir suçla kuldan dönmegi yoh
Durubam baş u cân ilen bu özre
Ne kim fermânung olursa göz üzre
Velî sensiz manga çekdi çerî gam
Ne bir yoldaş u ne bir yâr u hem-dem
Çevürdi çevremi seyl-âb-ı mihnet
Garîk itdi meni gark-âb-ı mihnet
Belâ vü gussa vü derd ile endûh
Yıgıldı her tarafdan kûh-tâ-kûh
Bu yalguzlıgda gördüm dîde nemdür
Çü gördüm kimsenem yoh sora nemdür
Hitâb itdüm dile k'ey dil neçüksin
Bu tufân içre pâ-der-gil neçüksin
Didi ol şeh hayâli olsa yoldaş
Ne kaygu ger olursa hamu yoldaş
...
Yüzüme yahıla şem'-i hidâyet
Gülicek munda ey şem'-i Hidâyet (Sona 2008: 127, 179-181)
Kaynakça
Büyükakkaş, Ahmet (2005). Hidayet ve Divanı. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Karahan, Abdulkadir (1980). “Emir Afsahuddin Hidayet ve İncelenmemiş Divanı”. Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. 249-255.
Korkmaz, Zeynep (1983). “XV. Yüzyıl Azerî Türkçesinin Değerli Bir Temsilcisi Emîr Hidâyetullah ve Dîvânı”. TDAY Belleten. Ankara: TTK Yay. 113-124.
Korkmaz, Zeynep (2004). “Emîr Hidâyetullah Divanı’nın Dil Yapısı Üzerine Görüşler”. V. Uluslarası Türk Dil Kurultayı Bildirileri. C. II. Ankara: TDK Yay. 2026-2033.
Sona, İbrahim (2006). Hidâyet Çelebi ve Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Sona, İbrahim (2008). Emir Efsahuddin Hidayetullah Beg and His Divan. Harvard: Harvard University.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | KÜLLİYÂT (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
2 | KİTÂBU'L-HİDÂYE (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
3 | KÜNÛZU’L-UŞŞÂK (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
4 | KİTÂBU’Ş-ŞARKİYYÂT (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
5 | KİTÂBU’L-BEDÎ’İYYÂT (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
6 | KİTÂBU'L-MUKADDİME (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
7 | KİTÂBU’L-GARBİYYÂT (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
8 | KİTÂBU LEVÂMİ’İ’L-ENVÂR (AHMED) | Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
9 | YÛSUF U ZELÎHÂ / YÛSUF U ZÜLEYHÂ (AHMEDÎ) | Ahmedî, Ahmedî-i Tebrîzî, Tebrîzli Ahmedî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (HAKÎKÎ) | Hakîkî, Cihânşâh | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle |