DÎVÂN (HİDÂYET)
şiirler
Hidâyet, Emîr Efsâhuddîn Hidâyetullâh Bey (d.? - ö. 903/1497'ten önce)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Akkoyunlu devletinde emirlik mertebesine yükselmiş şair Hidâyet'in eseri. İbrahim Sona, Hidâyet Dîvânı’nın İrlanda Dublin Chester Beatty, ms. 401; Macaristan, Budapeş'te, Macaristan Bilimler Akademisi, Oxford, Bodleian Kütüphanesi, Or. 76; İran Melik Kütüphanesi, nu. 5629; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, nu. 2335 ve G. F. S. Stevensen (Kirman)'ın şahsi kütüphanesinde olmak üzere 6 nüshasının mevcut olduğunu belirtmiştir. Araştırmacının bu nüshalardan 5'ini karşılaştırarak hazırladığı çalışmanın tenkitli metin kısmında "241 gazel, 1 kaside, 3 müstezad, 1 terci-i bend, 1 tahmis, 5 mesnevi" mevcuttur (Sona 2008: 37-40, 29). 

Hidâyet Dîvân'ında kullanılan kelimeler hem Eski Anadolu Türkçesinin hem de Azeri Türkçesinin özellikleri taşımaktadır. Oldukça sade bir dille yazılmış olan eserde Arapça, Farsça tamlamalara çok az yer verilmiştir. Emir Hidâyet'in şiirlerinde bazen kahraman bir ordu komutanı edası, savaşa arzulu, güçlüklerin üzerine yürümeğe azimli bir bahadır-alpın sesi hissedilir (Karahan 1980: 254). Özellikle gazelde daha başarılı olan şairin Dîvân'ında zaman zaman lirik bir söyleyiş hakimken hamaset duygularıyla coşkulu ve heyecanlı bir üslubun da ara ara benimsendiği görülmektedir. Şair gazellerinde bazen ayrılıktan şikayet eder, bazen de sevgiliyi dünya için gönderilmiş en kıymetli varlık mertebesine yükseltir. Hidâyet'in şiir söyleme gücü ve edebî kişiliği bakımından üstün seviyede bir sanatkar olduğunu söylemek mümkündür (Korkmaz 1986: 113).

Dîvân üzerine bir yüksek lisans (Sona 2006), bir de doktora tezi (Büyükakkaş 2005) yapılmış, Sona'nın çalışması yayımlanmıştır (2008).

Şairin biyografisi için bk. "Hidâyet, Emîr Efsâhuddîn Hidâyetullâh Bey”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hidayet-emir-efsahuddin-hidayetullah 

Eserden Örnekler


Gazel 

Şehâ hoşdur bu gönglüm dâyim ol ruhsâra bahmagdan

Belî hurrem olur hâtır gül ü gülzâra bahmagdan


Gözüm agyâra bahsa ârızung mâhiyyetin duymaz

Bu vech ilen ki günden göz kamaşur kara bahmagdan


Göngülden el yudum tâ bahmaz oldı hâline çeşmüng

Ki hayr itmez tabîb usanıçah bîmâra bahmagdan


Meni dîdârdan çoh da'vet itme mescide zâhid

Ne keşf olur manga bir söyle ol dîvâra bahmagdan


Yüzünge bahmag isterken Hidâyet yitti agyârung

Gör ey cân kim ne demde kaldı ol bî-çâre bahmagdan 


Mesnevî

Kerem kıl ey nesîm-i nev-bahârî

Men-i bî-çâre ilen hakk-ı yâri

...

Eger kullıgda taksîr oldı menden 

Ümîdüm afvdur ey şâh senden


Kulam kul bendenüng eksükligi çoh

Şehüng bir suçla kuldan dönmegi yoh


Durubam baş u cân ilen bu özre

Ne kim fermânung olursa göz üzre


Velî sensiz manga çekdi çerî gam

Ne bir yoldaş u ne bir yâr u hem-dem


Çevürdi çevremi seyl-âb-ı mihnet

Garîk itdi meni gark-âb-ı mihnet


Belâ vü gussa vü derd ile endûh

Yıgıldı her tarafdan kûh-tâ-kûh


Bu yalguzlıgda gördüm dîde nemdür

Çü gördüm kimsenem yoh  sora nemdür


Hitâb itdüm dile k'ey dil neçüksin

Bu tufân içre pâ-der-gil neçüksin


Didi ol şeh hayâli olsa yoldaş

Ne kaygu ger olursa hamu yoldaş 

...

Yüzüme yahıla şem'-i hidâyet

Gülicek munda ey şem'-i Hidâyet (Sona 2008: 127, 179-181)

Kaynakça


Büyükakkaş, Ahmet (2005). Hidayet ve Divanı. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Karahan, Abdulkadir (1980). “Emir Afsahuddin Hidayet ve İncelenmemiş Divanı”. Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. 249-255.

Korkmaz, Zeynep (1983). “XV. Yüzyıl Azerî Türkçesinin Değerli Bir Temsilcisi Emîr Hidâyetullah ve Dîvânı”. TDAY Belleten. Ankara: TTK Yay. 113-124.

Korkmaz, Zeynep (2004). “Emîr Hidâyetullah Divanı’nın Dil Yapısı Üzerine Görüşler”. V. Uluslarası Türk Dil Kurultayı Bildirileri. C. II. Ankara: TDK Yay. 2026-2033.

Sona, İbrahim (2006). Hidâyet Çelebi ve Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Sona, İbrahim (2008). Emir Efsahuddin Hidayetullah Beg and His Divan. Harvard: Harvard University.

Atıf Bilgileri


Özbek Arslan, Necmiye. "DÎVÂN (HİDÂYET)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-hidayet. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 KÜLLİYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
2 KİTÂBU'L-HİDÂYE (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
3 KÜNÛZU’L-UŞŞÂK (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
4 KİTÂBU’Ş-ŞARKİYYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
5 KİTÂBU’L-BEDÎ’İYYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
6 KİTÂBU'L-MUKADDİME (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
7 KİTÂBU’L-GARBİYYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
8 KİTÂBU LEVÂMİ’İ’L-ENVÂR (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
9 YÛSUF U ZELÎHÂ / YÛSUF U ZÜLEYHÂ (AHMEDÎ) Ahmedî, Ahmedî-i Tebrîzî, Tebrîzli Ahmedî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
10 DÎVÂN (HAKÎKÎ) Hakîkî, Cihânşâh Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle