- Yazar Biyografisi (TEİS)
Heyrân, Heyrân Hanım - Madde Yazarı: Prof. Dr. Beyhan KESİK
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Azerbaycan
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:26/11/2021
DÎVÂN (HEYRÂN)
şiirlerHeyrân, Heyrân Hanım (d. ?/? - ö. 1267-1276 arası/1850-1860 arası)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Nahcivan doğumlu Heyrân Hanım’ın bilinen tek eseri. Heyrân, Mehsetî-i Gencevî (d. 506/1113 - ö. ?/?)’den sonra klasik Azerbaycan Türk edebiyatının en meşhur kadın şairlerindendir. Şairin Dîvân'ı, 4500 beyitlik gazel (Türkçe ve Farsça), kaside, rubai, mesnevi, muhammes, terci-bend vs. nazım şekilleriyle yazılmış şiirlerden oluşur.
Heyrân Hanım’ın şiirlerinde lirizm hâkimdir. Duygularını ve hayallerini büyük bir heyecan ve arzuyla kaleme almıştır. Devirden şikâyet, sevgilinin cefası ve vefasızlığı, Tebriz depremi gibi sosyal hayattan bazı kesitler şiirlerinin başlıca konusudur. Tasavvufi muhtevayla kaleme aldığı şiirlerinde rindane bir tavır takınmıştır. Manzumelerinden Firdevsî, Hayyâm, Sa’dî, Hâfız, Nizâmî, Hakanî ve Fuzûlî gibi Fars ve Azerbaycan şairlerinin eserlerini okuduğu anlaşılmaktadır. Heyrân Hanım şiirlerinde Hasanoğlu, Fuzûlî ve Kavsî gibi büyük şairlerin yolundan gitmiş ve onlara nazireler yazmıştır. Özellikle de Fuzûlî’nin tesirindedir. Fuzûlî etkisinde kaleme aldığı şiirlerinde basit bir taklitçi olmayıp kendine özgü dil, ifade ve üslup geliştirmiş ve böylelikle de özgün olmayı başarmıştır (Kasımzade 2017: 95-97). Farsça ve Türkçe yazdığı şiirlerinde derin ve içten lirizm, anlamlı beyitler, seçkin mısralar ve hareketli vezinler klasik üsluptan gelen özelliklerdir.
Dîvân'ın nüshaları Tahran Üniversitesinde, Gürcistan Bilimler Akademisinde ve Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Fuzûlî adına Elyazmaları Enstitüsü Kütüphanesindedir. Heyrân’ın şiirlerinin bir kısmı ilk defa Seçilmiş Eserler adı altında Arap alfabesiyle Tebriz’de, daha sonra ise Kiril alfabesiyle Bakü’de basılmıştır (Memmedli 1951, Heyran Hanım 1981, Memmedağa vd. 2006).
Şairin biyografisi için bk. “Heyrân, Heyrân Hanım”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/heyran-heyran-hanim
Eserden Örnekler
Gazel
Bir nâme yazım bâd-i sabâ yâre yetirsin
Şerh-i qemimi ol büt-i hûn-hâre yetirsin
Hicrân elemi saldı ayakdan men-i zâri
Dârû-yi visâlin mene bir çâre yetirsin
Sebrim kesilip yâr menim cânımı alsın
Yâ şâd elesin vesl ile dîdâre yetirsin
Dünyâda vü ükbâda görüm metlebe yetsin
Her kes meni ol yâr-i vefâdâre yetirsin
Bir yol verin ey möhnet-i hicrân ki peyâmım
Tâ bâd-i sebâ ol gül ü gülzâra yetirsin
Yüz hesret ile bu dil-i hicrâne giriftâr
Ezm etdi özün ol gül-i bî-hâre yetirsin
Yüz nîş ile sedd-i reh olup hâr-ı sitemkâr
Koymadı özün ol güle bî-çâre yetirsin
Gel Tanrı üçün bunca sitem eyleme izhâr
Koy yâre özün bu dil-i âvâre yetirsin
Bî-kesliyime rehm elesin hâlik-i bî-çûn
Heyrân'ı o şâh-bâze diğer bâre yetirsin (Memmedağa vd. 2006: 35).
(Mesnevî) Tebrîzde Zelzele Hakkında
Oldu ya Reb helâk insânlar
Suvarıp torpağı kızıl kanlar
Oldu çöller cevânlara medfen
Çohlarına ne güsl var ne kefen
Sînesi dâğlı gözleri giryân
Minler ile ana eder efgân
Bala derd ile cümlesi ağlar
Ne bir ehsân ne hetm-i Kur’ân var
Bahasan her teref cesedle dolu
Bağlanıp halk üçün nicât yolu (Memmedağa vd. 2006: 211).
Kaynakça
Ceferzade, Ezize (2005). Azerbaycan’ın Âşık ve Şair Kadınları. Bakı: Avrasiya Press.
Elekberli, Faik (2021). Azerbaycan Türk Felsefi ve İçtimai Fikir Tarihi XIX-XX. Yüzyıllar C. I (Türkiye Türkçesine Aktaran Alpaslan Demir). Ankara: Astana Yay.
Kasımzade, Feyzulla (2017). XIX Esr Azerbaycan Edebiyatı Tarihi. Bakü: Elm ve Tahsil.
Memmedağa, Soltan, Gulam Memmedli (hzl.) (2006). Heyran Hanım, Seçilmiş Eserleri. Bakı: Şerg-Gerb Neşriyatı.
Memmedli, Gulam (hzl.) (1951). Heyran Hanım. Seçilmiş Eserleri. Bakı: Azerneşr.
Muhtaroğlu, Vilayet (hzl.) (1993). “Heyran Hanım”. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi. Azerbaycan Türk Edebiyatı. C. 4. İstanbul: KB Yay. 15-19.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (ÂCİZ) | Âciz, Ali Akber | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN / DÎVÂN-I KASÂİD Ü GAZELİYYÂT (DÎDE) | Dîde, Mirza Nasrullah | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
3 | KİTÂBÜN-NASÂYİH (DÎDE) | Dîde, Mirza Nasrullah | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
4 | KİTÂB-I MAKTEL (DÎDE) | Dîde, Mirza Nasrullah | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (DİLSÛZ) | Dilsûz, Muhammed Emîn | Prof. Dr. Yakup POYRAZ |
Görüntüle | ||
6 | [DÎVÂN] (ANDELÎB) | Andelîb Karacadağî | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
7 | GÜLŞEN-İ İRFÂN (FAKÎR) | Fakîr, Hacı Ağa | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
8 | SA’LEBİYE (HALHÂLÎ) | Halhâlî, Muhammed Bâkir | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (HASAN) | Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov | Öğr. Gör. ÖZLEM KAHRAMAN |
Görüntüle | ||
10 | TİLKİ İLE KURT (HASAN) | Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov | Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan |
Görüntüle |