DÎVÂN (HAŞMET)
şiirler
Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde (d. ?/? - ö. 1181-82 /1768)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Asıl adı Mehmed olan 18. yüzyıl divan şairlerinden Haşmet'in şiirlerini  ihtiva eden eseri. Haşmet Dîvânı, arkadaşı İmamzâde Saîd tarafından Bursa’da sürgündeyken toplanılarak bir araya getirilmiştir. Fakat Dîvân oldukça eksiktir. Şiirlerdeki başlıkların büyük çoğunluğu İmamzâde tarafından eklenmiştir. Dîvân’ında bulunan en eski kasidesi 1169 / 1756 tarihlidir. Dîvân, İmam-zâde’nin ön sözüyle başlar. Ön sözde Dîvân'ı tertip macerasından, Haşmet'in hayatından ve kişiliğinden söz edilir. Ön sözden sonra Arapça 99 beyitlik "Esmâu’l-Hüsnâ" manzumesi, 80 beyitlik "Esmâ’ü’n-Nebî" manzumesi, 41 bendlik "Kasîde-i Münferice" tahmisi, 31 bendlik İmam Busîrî’nin kasidesinin tahmisi yer alıyor. Bu Arapça şiirlerden sonra Türkçe kasideler başlamaktadır. 19 adet kasidenin devamında muhtelif şahıslara ve olaylara yazılmış 16 tarih; biri Arapça olmak üzere 5 tesdis, biri Farsça olmak üzere 8 tahmis bulunmaktadır. Gazellerin sayısı ise 256’dır. Gazellerin arasında 2 adet de şarkı vardır. Gazelleri 2 lugaz, 12 muamma, mukattaat başlığı altında 21 kıt'a, 12 ebyat izlemektedir. 12 adet matla ile de Dîvân sona ermektedir. Beyit sayısı açısından yaklaşık 3.000 beyti bulunmaktadır.

Şiirleri ile o günkü şiir tarzının çok yönlü bir taklitçisi, Mahallîleşme Cereyanı ve Sebk-i Hindî’nin başarılı bir temsilcisidir. 256 gazelinden 78 kadarı başka şairlere naziredir. Gazellerinde başta Nâbî olmak üzere, dönemin önde gelen şairlerine nazireler yazmıştır. Kasidelerinde Osmanlı şairlerinden Nef’inin, İran şairlerinden Unsurî, Enverî, Şevket ve Sâib’in etkisindedir. Gazellerinde birbirinden farklı tarzlarda yazan şairleri kavramada ve taklit etmede büyük hüner gösterir.

Dîvân’ının kütüphanelerde on beş nüshası ile karşılaşıldı. Dîvân’da kaside ve gazellerde ayrıntılı başlıklar bulunduğu, hatta bazı gazellere “nev-zemîn” gibi başlıklar konulmuş olduğu görülmüştür. Haşmet'in tüm eserleri Haşmet Külliyatı adıyla Mehmet Arslan ve İ. Hakkı Aksoyak tarafından yayımlanmıştır (1994). Ayrıca Kültür Bakanlığı tarafından elektronik baskısı yapılmıştır.

Şairin biyografisi için bk.: “Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasmet-mehmed-abbas-efendizade

Eserden Örnekler


Gazel

Nazîre Li-Cenâb-ı Hazret-i Nâbî Efendi Merhûm

Meclâ-yı dîde hâl-i ruh-ı dilberimdedir

Şûhî-i çeşm baht-ı siyeh-ahterimdedir


Benzetme cûş-ı kulzüme seyl-âb-ı dîdem

Tûfân-ı Nûh katre-i eşk-i terimdedir


Âdem çıkar sahîfe-i âlemde nâmımız

Nakş-ı nigîn-i sun'-ı kader peykerimdedir


Ser-rişte-i serîre-i Mecnûn’u anladım

Sevdâ-yı kayd-ı kâkül-i Leylâ serimdedir


Peymâne-i peyâpey-i imkâna Haşmetâ

Sahbâ-yı derk bezm-i hıred-perverimdedir (Arslan - Aksoyak 1994: 219).


Kaynakça


Arslan, Mehmet -  Aksoyak, İ. Hakkı (1994). Haşmet Külliyatı. Sivas.

Cunbur, Müjgân (1994). "Haşmet Külliyâtı". Bilge, 1: 17-18. 

Atıf Bilgileri


Aksoyak, ismail. "DÎVÂN (HAŞMET)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-hasmet. [Erişim Tarihi: 03 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SENEDÜ'Ş-ŞU'ARÂ Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
2 VİLÂDET-NÂME (HAŞMET) Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
3 İNTİSÂBÜL-MÜLÛK / HÂB-NÂME / VÂKI'A-NÂME Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TÂRÎH-İ MUHÂSARA-İ KARS DER-ZAMÂN-I AHMED PAŞA Haşmet, Abbaszâde Diğer Emrah Aydemir
Görüntüle
5 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
6 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
7 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
8 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
10 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
12 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
13 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
14 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle