DÎVÂN (HAKÎKÎ)
şiirler
Hakîkî, Cihânşâh (d. 800/1397? - ö. Rebiülâhir 872/Ekim-Kasım 1467)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hakîkî mahlasıyla şiirler yazan Cihânşâh’ın Farsça ve Türkçe şiirlerini içeren eseri. Cihânşâh’ın daha sağken Dîvân’ını tertip edip büyük mutasavvıf Molla Abdurrahman Câmî (ö.898/1492)’ye gönderdiğini Câmî’nin Münşeât’ından öğreniyoruz (Hikmet 1991: 54-56). Molla Câmî’nin de şairliğini takdir ettiği Cihânşâh’ın Dîvân’ı iki bölüm hâlinde düzenlenmiştir. İlk bölümde şairin Farsça söylediği 30 mesnevi, 1 müstezad ve 116 gazeline yer verilmiştir (Değirmençay 2004a). İkinci bölümde ise 96 Türkçe gazel ve 34 tuyug vardır (Macit 2002). Hakîkî’nin Farsça şiirlerinde Mevlânâ’ya duyduğu derin muhabbet, Türkçe şiirlerinde ise Nesîmî sevgisi açıkça görülmektedir. Öyle ki Hakîkî’nin bazı Türkçe gazelleri Nesîmî Dîvânı’nın yazma nüshalarına, hatta tenkitli neşirlerine bile karıştırılmıştır (Macit 2002: 66-72).

Hakîkî Dîvânı’nın Erivan nüshası (Erivan Matenadaran Elyazmaları Arşivi, Nu. MS. 965) ile Londra nüshasının (Londra British Library, Or. 9493) tespit edilişlerinin ardından Cihânşâh’ın Türkçe şiirleri Erivan (Hüseyinzade 1966), Bakü (Rahimov vd. 1986; Rahimov vd. 2006) ve Aşkabat’ta (Recebov 1999) yayımlanmıştır. Dîvân’ın İstanbul nüshası tespit edilince (Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Kısmı, Nu. 3808) Türkiye’de de Hakîkî’nin Türkçe şiirlerinin tenkitli metni neşredilmiştir (Demirci 2001; Macit 2002). Şairin Farsça şiirlerini ise Veyis Değirmençay tam metin olarak yayımlamış (2004a), ardından da tamamını Türkçeye çevirmiştir (2004b). Son olarak Firuz Refahi Alemdari (1385), Dîvân’ın Tahran nüshasını (Tahran Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Nu: 8198) esas almak suretiyle -Türkçe şiirleri Londra nüshası ve Bakü neşriyle de karşılaştırarak- Cihânşâh'ın bütün şiirlerini İran’da neşretmiştir.

Şairin biyografisi ve eserlerinden örnekler için bk. Hakîkî, Cihânşâh. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hakiki-cihansah 

Eserden Örnekler


Gazel

Çemende serv-kadün tek çınâr görmemişem

Ruhun kimi semen-i gülzâr görmemişem


Ezel güninde senün ışkun ile tâ-be-ebed

Menüm kimi dahı bir bî-karâr görmemişem


Firâk u derd ü gamunda ne fikrüm ola menüm

Çü sen teki sanem-i gam-güsâr görmemişem


Kenâre kılmamışam ışk ile zi-rûz-ı ezel

Miyân-ı ışka düşelden kenâr görmemişem


Cemâl-i hüsnüne âyînedür zamîr-i münîr

Cemâlün âyînesinde gubâr görmemişem


Saçun selâsili dâm-ı belâya saldı meni

Bu dâm-ı hicr ü belâdan güzâr görmemişem


Saçun kimi Hoten-i müşk-bâra bahmamışam

Ruhun kimi çemen-i murg-zâr görmemişem


Apardı sabr u karârumnı ol kara gözler

Özümde men dahı sabr u karâr görmemişem


Hakîkî’yem ki bu devr ü medâr içinde bugün

Bu hüsn ile sanem-i rûzgâr görmemişem (Macit 2002: 149)

Kaynakça


Alemdari, Firuz Refahi (1385). Mirza Cihânşâh Hakîkî Divân Farisî-Türkî. Tahran: Firuzan.

Değirmençay, Veyis (2004a). Karakoyunlu Hükümdarı Cihânşâh ve Farsça Şiirleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.

Değirmençay, Veyis (2004b). Karakoyunlu Cihânşâh-Farsça Şiirler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.

Demirci, Jale (2001). Cihânşâh Hakîkî Divânı, İnceleme-Metin-Dizin. Ankara: Köksav Yay.

Hikmet, Ali Asgar (1991). Mollâ Câmî. (çev. M. N. Gencosman). İstanbul: MEB Yay.

Hüseyinzade, Latif (1966). Hakiki, Şiirler. Erivan: Ayastan.

Macit, Muhsin (2002). Karakoyunlu Hükümdarı Cihânşâh ve Türkçe Şiirleri. Ankara: Grafiker Yay.

Rahimov, E., L. Hüseyinzade, M. Aliyev (1986). Cahanşah Hakiki- Seçilmiş Eserleri. Bakü: Yazıcı.

Rahimov, E., L. Hüseyinzade, M. Aliyev (2006). Cahanşah Hakiki- Seçilmiş Eserleri. Bakü: Şark-Garb.

Recebov, Rahman (1999). Cihanşah Hakiki. Aşkabat: Türkmenbaşı Adındaki Kol Yazmaları Enstitüsü Yay.

Atıf Bilgileri


Macit, Muhsin. "DÎVÂN (HAKÎKÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-hakiki. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 KÜLLİYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
2 KİTÂBU'L-HİDÂYE (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
3 KÜNÛZU’L-UŞŞÂK (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
4 KİTÂBU’Ş-ŞARKİYYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
5 KİTÂBU’L-BEDÎ’İYYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
6 KİTÂBU'L-MUKADDİME (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
7 KİTÂBU’L-GARBİYYÂT (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
8 KİTÂBU LEVÂMİ’İ’L-ENVÂR (AHMED) Ahmed İbn Veys, Gıyâseddîn Sultân Ahmed Bahâdır, Mugîseddîn Sultân Ahmed Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
9 YÛSUF U ZELÎHÂ / YÛSUF U ZÜLEYHÂ (AHMEDÎ) Ahmedî, Ahmedî-i Tebrîzî, Tebrîzli Ahmedî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
10 DÎVÂN (HASANOĞLU) Hasanoğlu, Pur-i Hasan, İzzeddîn Dr. Bilal Güzel
Görüntüle