Basîrî'nin şiirlerinin yer aldığı eseri. İlk sayfasında Basîrî Divanı olarak belirtilse de mürettep divan özellikleri göstermeyip yalnızca gazellerden oluşmaktadır. Şairin Râgıb Paşa’nın himayesinde olması ve hatta saray ile temasa geçmiş olma ihtimali düşünüldüğünde çok büyük ihtimalle kasideleri de olmalıdır. Kaside, terci-bend ya da terkib-bend gibi uzun şiir türlerinden şiirlerinin bulunmaması, şairin görme engeli ile ilişkin olarak düşünülebilir. Bu yönüyle "gazeliyat" olarak isimlendirilmesi de mümkündür. Yazmada bulunan 323 gazel, her harften bir şiir olacak şekilde alfabetik düzenlenmiştir. Eserdeki ilk gazeller, kaside olmasalar da tevhit, münacat ve na't işlevi görecek şiirlerden seçilmiştir. İki mülemma, dışındaki tüm şiirler Türkçedir. Yazmadaki bir şiir sığacak kadar bırakılmış boşluklar, temmet kaydı olmaması, 4-6 gibi çift beyit sayılı gazeller ve mecmualardaki bazı şiirlerinin Divan'ında olmaması eserin tamamlanmadığına dair işaretler olarak değerlendirilebilir.

Yalnızca yüz matlasının çalışılmış olması eserin içeriğine dair kapsayıcı bir değerlendirme yapmayı zorlaştırmaktadır. Gazellerde divan şiirinin klasik konularından olan aşk, zamaneden şikâyet, tasavvufi konular ve pastoral tasvirler dikkati çekmektedir. Şairin görme engeline dair çok az ifade bulunmaktadır. Görme engelli olmasına rağmen çok çeşitli kalıplar kullanması aruza hakimiyetini göstermektedir. Divan’da yedi ve daha uzun (8-12) beyitten oluşan şiirlerin çoğunluğu oluşturması, görme engelli şairin bir kez şiir için gerekli yapıyı oluşturduktan sonra aynı yapıda mümkün olduğunca beyit yazma çabasının sonucu olduğu düşünülebilir. Eserin bulunduğu yazmanın kalitesizliği, kurşun kalemle yapılmış süslemeler, eserin tamamlanmaması ve şairin zaruretinden bahseden gazeller düşünüldüğünde, gerekli ilgiyi göremediği ve maddi yardım alamadığı söylenebilir.

Divan'ın tek yazma nüshası, Millet Yazma Kütüphanesi AE Mnz 55 numarada kayıtlı bulunmaktadır. Yetmiş sayfadan müteşekkil yazmanın her sayfasında 17 satır bulunur. Başka şiir ya da beyitler eklenmek üzere bırakıldığı tahmin edilen boşlukların olduğu sayfalarda bu sayı değişebilmektedir. Metin güzel nesih bir hat ile fakat özensizce yazılmıştır. Esere kurşun kalemle, düzeltmeler ve işaretlemeler gibi birçok müdahale yapıldığı görülmektedir.

Eserin ilk yüz matlası Bünyamin Tetik tarafından yayınlanmış ve şairin diğer Basîrî mahlaslı şairlerin şiirleri arasına karışan gazellerinin değerlendirilmesi yapılmıştır (2020). Eser hakkında Silâhdârzâde (2015), Şefkat (2017) ve Hatîbî (2008) tezkireleri bilgi vermektedir.

Yazarın biyografisi için bk. “Basîrî, Halîl Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/basiri-halil-efendi