- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ferîde Hanım, Bahâr-zâde - Madde Yazarı: Prof. Dr. Eyüp Akman
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:08/01/2022
DÎVÂN (FERÎDE HANIM)
şiirlerFerîde Hanım, Bahâr-zâde (d. 1253/1837 - ö. 1321/1903)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Feride Hanım'ın şiirlerini ihtiva eden eseri. Daha on yedi yaşındayken Fatin Tezkiresi’nde şiiri yayımlanmış şanslı şairlerindendir. Aynı zamanda hattat olan Feride Hanım’ın, Kastamonulu şair dostları Azmi Efendi, İshakzâde Fevzi ve Hocazade Tevfik Efendi’nin teşvik ve telkinleriyle, kendi el yazısıyla tertip ettiği bir Dîvân'ı vardır. Fakat bu Dîvân, satıldığından dolayı kayıptır, bugün nerede olduğu bilinmemektedir. Bünyamin Çağlayan, 2006 yılında “Baharzâde Feride Hanım Dîvânı” adı altında bir eser yayımlamıştır. Kitaptaki şiirler, Feride Hanım’ın torunu Raif Bey (Cemal Efendinin oğlu) tarafından derlenebilenlerdir. Eser, Raif Bey tarafından müsveddelerden faydalanılarak tertip edilmiştir. Bu eser Ankara Milli Kütüphane’de Yazma Eserler Bölümünde 436 kayıt numarası ile muhafaza edilmektedir (Çağlayan, 2006:14). Bugün Ferîde Hanım’ın bu sonradan bir araya getirilen derleme şiirlerinden başka herhangi bir şiiri veya divanının başka bir nüshası elimizde yoktur.
Bünyamin Çağlayan tarafından yayınlanan Ferîde Hanım Divanı'nda 94 şiir vardır. Kitabın sonuna, Sofuzade Tevfik Efendi’nin Feride Hanım’ın ölümü üzerine yazdığı bir şiir de ilave edilmiştir. Feride Hanım, şiirlerinin çoğunu bir sebep üzerine kaleme almıştır. Yazdığı şiirin baş tarafına, şiiri kim veya ne için yazdığını belirtmiştir. Bu tarz şiirleri şunlardır: Halvetilik hakkında bir gazel (şiir no:12), Sırtlı Ali Efendi için söylenmiş bir şiir (13), eşi Ali Raif Efendi’nin ölümü için söylenmiş bir şiir (14), vâlidesinin vefâtı için söylenmiş bir şiir (15), Kastamonu Valisi Sırrı Paşa’nın Kastamonu’ya atanmasıyla ilgili iki şiir (16, 18), Saîd Paşa’nın Kastamonu’ya vali olması üzerine söylenmiş bir şiir (17), Mehmet Reşit Paşa’nın ikinci kez Kastamonu valisi olması üzerine söylenmiş bir şiir (19), Kastamonu merkez nâibi Şükrü Efendi için bir şiir (20), Hamdi Paşa için iki şiir (21, 26), Vali Sırrı Paşa’nın hanımı şaire Leyla Hanım için bir şiir (23), saatinin kaybolması dolayısıyla söylediği şiir (75), Şeyh İbrahim Şevki Efendi için söylediği gazel (78), Mısır Hidivi hanedânından Cemile Hanım’a cevaben yazdığı şiir (79), pederinin vefâtı üzerine söylediği bir şiir (83). Ayrıca Dîvân''ında yer almayan Sadrazam Midhat Paşa için yazdığı bir şiir (s. 6) ile Leyla Hanımla müşterek yazdıkları bir gazel (s.11) de sözü geçen kitaptadır. Dîvân'da yer alan nazire yazdığı şairler ve şiir numaraları ise şöyledir: Pederi Râşit Efendi (5, 49, 52, 53, 86), Erzurumlu Emrah (6), şâire Leylâ Hanım (28, 61), devlet ricâlinden Saîd Efendi (37), Kastamonulu Âşık Meydânî (38) ,Kastamonu Nâibi Sâmih Molla (41, 42), Kastamonulu İshahzâde Âşık Fevzî (43), Kastamonu ulemâsından Mâhir Efendi (47), Hıfzı Beğ (48), Kastamonulu Tevfik Efendi (69), Vâsıf (88). Feride Hanım, kendi dönemi şairlerinden bir kaçının şiirini de tahmis etmiştir. Bu şairler ve şiir numaraları şunlardır: Kastamonulu Âşık Meydâni (9), Sıdkî mahlaslı Müfessir Alâaddin Efendi (10), Rıf’at (27), Şîrîn (35), Râmiz (45) ve Hâfız Saîd Bey (66). Bu şiirlerden başka Feride Hanım Dîvânı’nda dört adet münacat (1-4), bir na’t (8) bir Mersiye (8), üç kaside [Şeyh Şaban-ı Veli hakkında (11), Şeyh Şaban-ı Veli dergahının inşası için (24) ve Nev-Sâl için (25)], bir Ramazaniye (22), bir murabba (30), Leyla Hanım’ın gazeline müstezat (33), Terkib-i bent (54), camii-i şerif tamiratı için bir kıta (80), Hafız Ziya’nın postnişinliğine bir târih (81), İhsan Beyin rütbe alması dolayısıyla söylenmiş bir beyitlik tarih (82), Ferd (90), târih-i velâdet (92) bulunur. Dîvân'da, Leyla Hanım’ın herhangi bir açıklamada bulunmadığı, biri nâ-tamam bir gazel (89) olmak üzere, 33 adet gazeli yer almaktadır: Gazeller bölümündeki şiirler, harflerine göre sıralanmıştır.
Feride Hanım’ın şiirleri hakkında Eyüp Akman tarafından iki yazı (Akman 2006, 2012) kaleme alınmıştır. Ayrıca Kudret Safa Gümüş’ün bir makalesi (Gümüş,2017) ile Aysun Çelik’in makalesi (Çelik, 2021), Feride Hanım hakkında yazılmış görebildiğimiz son çalışmalardır.
Şairin biyografisi için bk. "Ferîde Hanım, Bahâr-zâde ". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/feride-hanim-baharzade
Eserden Örnekler
Gazel
Ney urup nîze derûn-ı nâyı güm güm gümledir
Mey-perestler neşvesi sahbâyı güm güm gümledir
Kaysveş derdile sayha eylese âşık eğer
Ser-te-ser her vâdî-i gayzâyı güm güm gümledir
El-hazer bir derdmendin âh-ı serdinden hazer
Şöyle kim germ-âbe-i bâlâyı güm güm gümledir
Cûş idüp deryâ-yı tab’ım nutka âgâz eylese
Gâr-ı endîşemde bin ma’nâyı güm güm gümledir
Atma topı ey Ferîde ma’rifet meydânına
Düşürür vehme dil-i dânâyı güm güm gümledir (Çağlayan 2006: 86).
Gazel
Kerem kıl dil-berâ bu meclis-i rindâna teşrîf it
Hezârân garrâyile gel mecma’-ı yârâna teşrîf it
İşitdim ehl-i dil kadrin bilür bir zât-ı vâlâsın
Anınçün bunda geldim pûs içün dâmâna teşrîf it
Nesîm-i tab’-ı pür-remzin küşâd olsun bu gül-şende
Serîan gel yetiş bu külbe-i ahzâna teşrîf it
Suhen meydânına çık esb-i tab’ın ile sultânım
Hüner ta’lîm idüp bâzîçe-i çevgâna teşrîf it
Ferîde ehl-i diller zümresi kemterlerindendir
Kul olmakdır merâmı gel der-i irfâna teşrîf it (Çağlayan 2006:82).
Kaynakça
Akman, Eyüp (2006). “Kastamonulu Feride Hanım Divanı ve Divandaki Yerel Kültür Unsurları”. Müteferrika, (30).
Akman, Eyüp (2012). “Âşık Erzurumlu Emrah ile Divan Şairi Kastamonulu Feride Hanımın Şiir Sohbetleri”, Prof.Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, Adana.
Çağlayan, Bünyamin (2006). Baharzâde Feride Hanım Dîvânı, Ankara: Çağhan Ofset Matbaacılık Yay.
Çelik, Aysun (2021). “The Memory of A True Love: Alı Raıf's Reflectıons in The Dıvan Of Ferıde Hanım”, International Journal of Eurasia Social Sciences 12: (44).
Fatin Dâvud (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l Eş’ar), (hzl.) Ömer Çifçi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e.kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 06.01.2022].
Gümüş, Kudret Safa (2017). “Leyla Hanım ile Kastamonulu Baharzade Feride Hanım’ın 'Alem Bu Ya' Gazelleri Üzerine Bir Karşılaştırma”, Karadeniz, (33).
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | SİRÂC-I GAYB (ÂBİD) | Âbid, Zeynelâbidîn | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tozlu |
Görüntüle | ||
2 | TERCÜME VE ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ÂBİDİN PAŞA) | Âbidin Paşa | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği Doç. Dr. Hamza KOÇ |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (ÂCİZ) | Âciz, Mehemmed Helife | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
4 | FARSÇA DÎVÂN (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Prof. Dr. mehmet atalay |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (CEVDET) | Cevdet, Recâîzâde Ahmed | Prof. Dr. Mehmet Sarı |
Görüntüle | ||
6 | DÜRRETÜ’L-BEYZÂ FÎ-ŞEREFİ MEVLİDİ’L-MUSTAFÂ (GAZZÎZÂDE ABDÜLLATÎF) | Gazzîzâde Şeyh Abdüllatîf Efendi | Dr. Bilal Güzel |
Görüntüle | ||
7 | KIRIM ZAFERNÂMESİ / HAYRÂBÂD (HAYRÎ) | Hayrî, Mehmed Hayrî Efendi, Türk Hayrî | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (HULÛSÎ) | Hulûsî, Ömer | Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Şamil BAŞ |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (HULÛSÎ/MENFÎ/YESÂRÎ) | Hulûsî/Menfî/Yesârî, Hüseyin Hulûsî Efendi | Doç. Dr. Özgür KIYÇAK |
Görüntüle | ||
10 | İNTİBÂHU'T-TÂLİBÎN (MEHMED RÜŞDÎ) | Mehmed Rüşdî, Ketenci-Zâde | Araş. Gör. Aslıhan SÜMBÜLLÜ |
Görüntüle |