DÎVÂN (FERÎDE HANIM)
şiirler
Ferîde Hanım, Bahâr-zâde (d. 1253/1837 - ö. 1321/1903)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Feride Hanım'ın şiirlerini ihtiva eden eseri. Daha on yedi yaşındayken Fatin Tezkiresi’nde şiiri yayımlanmış şanslı şairlerindendir. Aynı zamanda hattat olan Feride Hanım’ın, Kastamonulu şair dostları Azmi Efendi, İshakzâde Fevzi ve Hocazade Tevfik Efendi’nin teşvik ve telkinleriyle, kendi el yazısıyla tertip ettiği bir Dîvân'ı vardır. Fakat bu Dîvân, satıldığından dolayı kayıptır, bugün nerede olduğu bilinmemektedir. Bünyamin Çağlayan, 2006 yılında “Baharzâde Feride Hanım Dîvânı” adı altında bir eser yayımlamıştır. Kitaptaki şiirler, Feride Hanım’ın torunu Raif Bey (Cemal Efendinin oğlu) tarafından derlenebilenlerdir. Eser, Raif Bey tarafından müsveddelerden faydalanılarak tertip edilmiştir. Bu eser Ankara Milli Kütüphane’de Yazma Eserler Bölümünde 436 kayıt numarası ile muhafaza edilmektedir (Çağlayan, 2006:14). Bugün Ferîde Hanım’ın bu sonradan bir araya getirilen derleme şiirlerinden başka herhangi bir şiiri veya divanının başka bir nüshası elimizde yoktur. 

Bünyamin Çağlayan tarafından  yayınlanan Ferîde Hanım Divanı'nda  94 şiir vardır. Kitabın sonuna, Sofuzade Tevfik Efendi’nin Feride Hanım’ın ölümü üzerine yazdığı bir şiir de ilave edilmiştir. Feride Hanım, şiirlerinin çoğunu bir sebep üzerine kaleme almıştır. Yazdığı şiirin baş tarafına, şiiri kim veya ne için yazdığını belirtmiştir. Bu tarz şiirleri şunlardır: Halvetilik hakkında bir gazel (şiir no:12), Sırtlı Ali Efendi için söylenmiş bir şiir (13), eşi Ali Raif Efendi’nin ölümü için söylenmiş bir şiir (14), vâlidesinin vefâtı için söylenmiş bir şiir (15), Kastamonu Valisi Sırrı Paşa’nın Kastamonu’ya atanmasıyla ilgili iki şiir (16, 18), Saîd Paşa’nın Kastamonu’ya vali olması üzerine söylenmiş bir şiir (17), Mehmet Reşit Paşa’nın ikinci kez Kastamonu valisi olması üzerine söylenmiş bir şiir (19), Kastamonu merkez nâibi Şükrü Efendi için bir şiir (20), Hamdi Paşa için iki şiir (21, 26), Vali Sırrı Paşa’nın hanımı şaire Leyla Hanım için bir şiir (23), saatinin kaybolması dolayısıyla söylediği şiir (75), Şeyh İbrahim Şevki Efendi için söylediği gazel (78), Mısır Hidivi hanedânından Cemile Hanım’a cevaben yazdığı şiir (79), pederinin vefâtı üzerine söylediği bir şiir (83). Ayrıca Dîvân''ında yer almayan Sadrazam Midhat Paşa için yazdığı bir şiir (s. 6) ile Leyla Hanımla müşterek yazdıkları bir gazel (s.11) de sözü geçen kitaptadır. Dîvân'da yer alan nazire yazdığı şairler ve şiir numaraları ise şöyledir: Pederi Râşit Efendi (5, 49, 52, 53, 86), Erzurumlu Emrah (6), şâire Leylâ Hanım (28, 61), devlet ricâlinden Saîd Efendi (37), Kastamonulu Âşık Meydânî (38) ,Kastamonu Nâibi Sâmih Molla (41, 42), Kastamonulu İshahzâde Âşık Fevzî (43), Kastamonu ulemâsından Mâhir Efendi (47), Hıfzı Beğ (48), Kastamonulu Tevfik Efendi (69), Vâsıf (88). Feride Hanım, kendi dönemi şairlerinden bir kaçının şiirini de tahmis etmiştir. Bu şairler ve şiir numaraları şunlardır: Kastamonulu Âşık Meydâni (9), Sıdkî mahlaslı Müfessir Alâaddin Efendi (10), Rıf’at (27), Şîrîn (35), Râmiz (45) ve Hâfız Saîd Bey (66). Bu şiirlerden başka Feride Hanım Dîvânı’nda dört adet münacat (1-4), bir na’t (8) bir Mersiye (8), üç kaside [Şeyh Şaban-ı Veli hakkında (11), Şeyh Şaban-ı Veli dergahının inşası için (24) ve Nev-Sâl için (25)], bir Ramazaniye (22), bir murabba (30), Leyla Hanım’ın gazeline müstezat (33), Terkib-i bent (54), camii-i şerif tamiratı için bir kıta (80), Hafız Ziya’nın postnişinliğine bir târih (81), İhsan Beyin rütbe alması dolayısıyla söylenmiş bir beyitlik tarih (82), Ferd (90), târih-i velâdet (92) bulunur. Dîvân'da, Leyla Hanım’ın herhangi bir açıklamada bulunmadığı, biri nâ-tamam bir gazel (89) olmak üzere, 33 adet gazeli yer almaktadır: Gazeller bölümündeki şiirler, harflerine göre sıralanmıştır.

Feride Hanım’ın şiirleri hakkında Eyüp Akman tarafından iki yazı (Akman 2006, 2012) kaleme alınmıştır. Ayrıca Kudret Safa Gümüş’ün bir makalesi (Gümüş,2017) ile Aysun Çelik’in makalesi (Çelik, 2021), Feride Hanım hakkında yazılmış görebildiğimiz son çalışmalardır.

Şairin biyografisi için bk. "Ferîde Hanım, Bahâr-zâde ". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/feride-hanim-baharzade

Eserden Örnekler


Gazel

Ney urup nîze derûn-ı nâyı güm güm gümledir

Mey-perestler neşvesi sahbâyı güm güm gümledir


Kaysveş derdile sayha eylese âşık eğer

Ser-te-ser her vâdî-i gayzâyı güm güm gümledir


El-hazer bir derdmendin âh-ı serdinden hazer

Şöyle kim germ-âbe-i bâlâyı güm güm gümledir


Cûş idüp deryâ-yı tab’ım nutka âgâz eylese

Gâr-ı endîşemde bin ma’nâyı güm güm gümledir


Atma topı ey Ferîde ma’rifet meydânına

Düşürür vehme dil-i dânâyı güm güm gümledir (Çağlayan 2006: 86).


Gazel

Kerem kıl dil-berâ bu meclis-i rindâna teşrîf it

Hezârân garrâyile gel mecma’-ı yârâna teşrîf it


İşitdim ehl-i dil kadrin bilür bir zât-ı vâlâsın

Anınçün bunda geldim pûs içün dâmâna teşrîf it


Nesîm-i tab’-ı pür-remzin küşâd olsun bu gül-şende

Serîan gel yetiş bu külbe-i ahzâna teşrîf it


Suhen meydânına çık esb-i tab’ın ile sultânım

Hüner ta’lîm idüp bâzîçe-i çevgâna teşrîf it


Ferîde ehl-i diller zümresi kemterlerindendir

Kul olmakdır merâmı gel der-i irfâna teşrîf it (Çağlayan 2006:82).

Kaynakça


Akman, Eyüp (2006). “Kastamonulu Feride Hanım Divanı ve Divandaki Yerel Kültür Unsurları”. Müteferrika, (30).

Akman, Eyüp (2012). “Âşık Erzurumlu Emrah ile Divan Şairi Kastamonulu Feride Hanımın Şiir Sohbetleri”, Prof.Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, Adana.

Çağlayan, Bünyamin (2006). Baharzâde Feride Hanım Dîvânı, Ankara: Çağhan Ofset Matbaacılık Yay.

Çelik, Aysun (2021). “The Memory of A True Love: Alı Raıf's Reflectıons in The Dıvan Of Ferıde Hanım”, International Journal of Eurasia Social Sciences  12: (44).  

Fatin Dâvud (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l Eş’ar), (hzl.) Ömer Çifçi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, e.kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 06.01.2022].

Gümüş, Kudret Safa (2017). “Leyla Hanım ile Kastamonulu Baharzade Feride Hanım’ın 'Alem Bu Ya' Gazelleri Üzerine Bir Karşılaştırma”, Karadeniz,  (33).

Atıf Bilgileri


Akman, Eyüp. "DÎVÂN (FERÎDE HANIM)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-feride-hanim. [Erişim Tarihi: 05 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SİRÂC-I GAYB (ÂBİD) Âbid, Zeynelâbidîn Dr. Öğr. Üyesi Musa Tozlu
Görüntüle
2 TERCÜME VE ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ÂBİDİN PAŞA) Âbidin Paşa Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
3 DÎVÂN (ÂCİZ) Âciz, Mehemmed Helife ismail Aksoyak
Görüntüle
4 FARSÇA DÎVÂN (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Prof. Dr. mehmet atalay
Görüntüle
5 DÎVÂN (CEVDET) Cevdet, Recâîzâde Ahmed Prof. Dr. Mehmet Sarı
Görüntüle
6 DÜRRETÜ’L-BEYZÂ FÎ-ŞEREFİ MEVLİDİ’L-MUSTAFÂ (GAZZÎZÂDE ABDÜLLATÎF) Gazzîzâde Şeyh Abdüllatîf Efendi Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
7 KIRIM ZAFERNÂMESİ / HAYRÂBÂD (HAYRÎ) Hayrî, Mehmed Hayrî Efendi, Türk Hayrî ismail Aksoyak
Görüntüle
8 DÎVÂN (HULÛSÎ) Hulûsî, Ömer Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Şamil BAŞ
Görüntüle
9 DÎVÂN (HULÛSÎ/MENFÎ/YESÂRÎ) Hulûsî/Menfî/Yesârî, Hüseyin Hulûsî Efendi Doç. Dr. Özgür KIYÇAK
Görüntüle
10 İNTİBÂHU'T-TÂLİBÎN (MEHMED RÜŞDÎ) Mehmed Rüşdî, Ketenci-Zâde Araş. Gör. Aslıhan SÜMBÜLLÜ
Görüntüle