DÎVÂN (ES'AD, HÂCE-ZÂDE)
şiirler
Es'ad, Hâce-zâde (d. 978/1570 - ö. 1034/1625)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hoca-zâde Şeyhülislam Esʹad Efendi'nin bazı kaynaklarda mürettep Türkçe Dîvân'ı olduğu yazılıdır (Müstakimzâde, 1978: 45-46; Ataî, 1851: 692; Aktepe, 1995: 341; Bilkan ve Çetindağ, 2006: 81). Saadettin Nüzhet Ergun, Esʹad Efendi’nin Türkçe şiirlerine rastlamadığını, bazı mecmualarda yer alan ve ona atfedilen gazellerin de Esʹad Efendi’ye aidiyetinin kesin olmadığını ifade eder. Ayrıca Riyâzî ve Kaf--zâde Fâizî tezkirelerinde Esʹad Efendi’ye nispet edilen Türkçe beyitlerin Selânikli Esʹad’a ait olduğunu belirtir (Ergun 1936, III: 1320).

Esʹad Efendi’nin Farsça Dîvân’ı olduğunu kaydeden kaynaklar da vardır (Aktepe, 1995: 341; Yazıcı, 1998: 563). Yazıcı Esʹad Efendi’nin hem Farsça hem de Arapça bildiğini, dört yazma nüshası günümüze kadar ulaşan Farsça bir dîvân bıraktığını ve dîvân nüshalarının da Marmara Üniversitesi Kütüphanesi, Arapgirli 554; Oktürk 799; Ögüt 1138; Üsküdarlı 145'te bulunduğunu belirtir. Ancak Kevser, Yazıcı’nın Esʹad Efendi'ye atfettiği Farsça Dîvân’ın Esʹad Erbilî'ye ait olduğunu tespit etmiştir (Kevser, 2002: 12).

Şu ana kadar yapılan araştırmalarımızda, Esʹad Efendi'ye ait bir Türkçe ya da Farsça bir dîvân henüz tespit edilememiştir. Fakat tespitlerimize göre Esʹad Efendi’nin iki mecmuada Türkçe ve Arapça şiirleri bulunmaktadır. Esʹad Efendi’nin Biliothèque Nationale de France Supplèment Turc.1035'te Sultan I. Ahmed için yazdığı 11'i Türkçe 3'ü Arapça 14 kasidesi ve İngiltere British Library Or.4129'da kayıtlı 2'si kaside, 1'i gazel nazım şekliyle yazılmış 3 şiiri Özdemir tarafından yapılan iki çalışmada neşredilmiştir (Özdemir 2017; Özdemir 2022).

Şairin biyografisi için bk. "Es'ad, Hâce-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/%20madde-detay/esad-hacezade

Eserden Örnekler


Kasîde-i Es‘ad Efendi

Şehinşâh-ı cihânı dâ’imâ mansûr ide Bârî

Hudâ olup nigehdârı Resûlullâh ola yâri


Esüp bâd-ı zafer tuğın hemîşe pür-fürûğ itsün

Meded irüp feleklerden melekler ola ensârı


Gazâya eyleyüp niyyet cihâna gösterüp himmet

Gazâ-yı şark u garb içün çıkardı iki serdârı


Birisi asker-i ervâh ile te’yîd-i dîn itsün

Zebûn u hâksâr itsün kırup küffârı füccârı


Biri varup kızılbaşa kılıç ursun ol evbâşa

Çıkarup işini başa helâk itsün o murdârı


Sinân-ı cân-sitân gibi adû üstine toğrulsun

Gidersün ortalıkdan düşmen-i nâ-pâk-kirdârı


Dırahşân eyleyüp hurşîd-veş a‘lâm-ı İslâm’ı

Kulûb-ı ehl-i îmândan Hudâ refՙ itsün ekdârı


Cihân olsun o şâhun sâyesinde hâb-ı râhatda

Olup hûrşîd-veş pür-nûr çeşm-i baht-ı bîdârı


Hudâ şâh-ı Horâsân’ı hirâsân eyleyüp andan

O mağrûra içürsün zehr-i kahrı tîg-i hûn-hârı


Vücûdın ber-karâr itsün hudâ taht-ı adâletde

Ziyâ-bahş olsun âfâk-ı cihâna adli envârı


Açılsun gonce-i ümmîd-i âlem gül gibi gülsün

Okundukca şehinşâh-ı cihânun tâze eş‘ârı


Çemenzâr-ı kabûl-i ehl-i dilde nazm-ı dil-cûsı

Gülistândan olan âb-ı revân gibi ola cârî


Gülistân-ı dimâğ-ı ehl-i tab‘a bûy-ı enfâsı

Nesîm-i anber-i sârâ gibi her dem ola sârî


Dilâ mengûş-ı gûş-ı ehl-i hûş olmağa lâyıkdur

Dür-i yektâ gibi manzûm olan pâkîze güftârı


Hemîşe ey şeh-i âlem safâ bezminde ol hürrem

Guzât-ı askerüñ her dem giriftâr ide güftârı


Mu‘în ol ehl-i İslâm’a mühîn ol cünd-i esnâma

Yazılsun levh-i eyyâma gazâ vü fethüñ âsârı


Hemîşe iy şeh-i bâ-fer vire bahtun nihâli ber

Bekâ-yı devletün ister du‘âdur Es‘ad’un kârı (Özdemir 2017: 36).

Kaynakça


Aktepe, Münir (1995) “Es‘ad Efendi, Hocazâde". İslam Ansiklopedisi. C. 11. İstanbul: TDV Yay. 340-341.

Bilkan, Ali Fuat ve Yusuf Çetindağ (2006). Şeyhülislam Şairler. Ankara: Hece Yay.

Müstakimzade (1978) Devhatül Meşâyih. İstanbul: Çağrı Matbaası.

Nev’izade Atayî (1851) Zeyl-i Şakâik. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Özdemir, Mehmet (2011). Türk Edebiyatında Gülistân Tercümeleri ve 17. Yüzyıl Yazarlarından Hocazâde Es`ad Mehmed Efendi'nin Gül-i Handân (Terceme-i Gülistân)'ı. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Özdemir, Mehmet (2017). Nuh b. Mustafa Konevi, Mecmua-i Gazeliyyat (İnceleme-Metin). Ankara: KTB Yay. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195580/nuh-b-mustafa-konevi-mecmua-i-gazeliyyat.html

Özdemir, Mehmet (2022). Sultân I. Ahmed İçin Tertip Edilen Şiir Mecmûası. Medh-i Sultân Ahmed. İstanbul: Ihlamur Akademi Yay.

Torun, Kevser (2002). Esad Mehmed Efendi'nin Hayatı, Eserleri ve Gülistan-ı Şemail'i. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Yazıcı, Tahsin (1998). “Es'ad Efendi“. Encyclopaedia Iranica. Vol. VIII/563. https://www.iranicaonline.org/articles/esad-efendi

Atıf Bilgileri


ÖZDEMİR, Mehmet. "DÎVÂN (ES'AD, HÂCE-ZÂDE)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-es-ad-hace-zade. [Erişim Tarihi: 16 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 GÜL-İ HANDÂN (ES'AD, HÂCE-ZÂDE) Es'ad, Hâce-zâde Doç. Dr. Mehmet ÖZDEMİR
Görüntüle
2 GÜLİSTÂN-I ŞEMÂ'İL (ES'AD, HÂCE-ZÂDE) Es'ad, Hâce-zâde Doç. Dr. Mehmet ÖZDEMİR
Görüntüle
3 TAHMÎS-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ES'AD, HÂCE-ZÂDE) Es'ad, Hâce-zâde Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
4 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
5 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
6 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
7 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
8 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
9 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
11 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
12 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
13 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle